mehmet ali birand, 1941 yılında istanbul’da dünyaya geldi. erenköy zihnipaşa ilkokulu’nu bitirdikten sonra 1955’te galatasaray lisesi’ne girdi.

1962’de istanbul üniversitesi filoloji fakültesi’nde fransızca bölümü’ne başladı ancak maddi imkansızlıklar nedeniyle yarım bıraktı.

gazeteciliğe, galatasaray lisesi yıllarında tanıştığı abdi ipekçi sayesinde başladı. vehbi koç’un maddi desteği ile ayağından ameliyat olmak için londra’ya giderken ipekçi tarafından kendisine milliyet’in londra muhabirliği görevi verildi. burada kaldığı süre boyunca milliyet gazetesine haber geçmesi istendi.

londra dönüşü koç holding’te işe başlaması planlanıyordu. ancak ipekçi, koç’u ikna etti. birand, bir yıl sonra türkiye’ye döndüğünde milliyet’te çalışmaya başladı.

1971 yılında milliyet gazetesinin brüksel muhabiri olarak görevlendirildi. eşi cemre birand ile birlikte gittiği ve oğlu umur ali birand’ın dünyaya geldiği brüksel’de 20 yıl kaldı.

1985 yılında trt için, türk televizyonculuk tarihinin en uzun soluklu programlarından biri olan ve birand ile özdeşleşen 32. gün’ü yapmaya başladı. ayda bir yayınlanan haber programı ile televizyona adım atmış oldu. program için döneminin en önemli devlet adamları ile röportajlar yaptı.

1986 yılında milliyet’in moskova bürosunu açtı.

“gazetecilik hayatımı ve özel hayatımı uzun sürede en fazla etkileyen olay” olarak adlandırdığı röportajı, 1988 yılında lübnan’ın beka vadisindeki pkk kampında örgüt lideri abdullah öcalan ile yaptı.

milliyet gazetesi toplatıldı, röportajın yayını yasaklandı.  birand’a göre bu röportaj ‘hayatı boyunca asker ile ilişkilerinin bozulmasına’ neden oldu.

bir yandan televizyon programı sürerken diğer yandan belgeselciliğe adım attı.

1989’da ‘kıbrıs belgeseli’ni, ardından 27 mayıs darbesinin anlatıldığı ‘demirkırat’ ve daha sonra arka arkaya ‘12 mart’, ‘12 eylül’ ve ‘özallı yıllar’ belgesellerini çekti.

istanbul'a dönüş

1991 yılında brüksel sayfasını kapatan birand ve ailesi istanbul’a döndü.

birand milliyet’ten ayrılıp sabah gazetesine geçti. 32. gün programı ise artık show tv’de yayınlanacaktı.

1996-1997 yıllarında, 28 şubat sürecinde adı ‘andıç’ adlı belgede geçti. sabah gazetesindeki işine son verildi ve 32. gün programı durduruldu. “asker kürt sorunuyla ilgili tutumumdan dolayı beni cezalandırmıştı. hayatımda hiçbir zaman bu kadar acı çekmemiştim” diye anlatıyordu birand o günleri.

anchorman'liğe doğru

1997’nin temmuz ayında cnn türk kanalının kurucu kadrosuna katıldı ve posta gazetesinin başyazarı oldu. aynı dönemde cnn türk’te ‘manşet’ adlı günlük siyasi bir talk show programı yaptı.

2005 yılında kanal d ana haber bülteni’nin genel yayın yönetmeni ve anchorman'i oldu. 2009 yılında bu göreve cnn türk genel yayın yönetmenliği de eklendi.

2010 yılında pankreas kanser teşhisi konulan birand, kemoterapiye beklenmediği kadar iyi cevap verdi ve ameliyat olabilecek hale geldi. belirli aralarıklarla safra kesesindeki stentlerin değişmesi için ameliyat olan birand, son olarak 16 ocak 2012'de aynı operasyonu geçirdikten sonra, kalbinde mekydana gelen komplikasyon sonucu 17 ocak 2012'de hayata gözlerini yumdu.

ödülleri ve kitapları

kariyeri boyunca birçok ödüle layık görülen birand’ın ‘benim için en önemli’ dedikleri arasında avrupa konseyi yılın gazetecisi ödülü (1987), tüyap kitap fuarı yılın yazarı ödülü (1976), lion klüpleri melvin jones fellow ödülü ve fransız şövalye nişanı (1993) yer alıyor.

türkiye'nin içinde bulunduğu durumları anlatan ve türk siyasetini içeren birçok kitap yayınlayan birand'ın, türk ordusunun yapısı, 12 eylül askeri darbesi, 1974 kıbrıs çıkarması ve türk-yunan ilişkisini anlatan kitapları ingilizce, almanca ve yunanca'ya çevrildi.

kaynak: al jazeera