Ülke profili
Ülke profili: Umman
Sultanlıkla yönetilen ülke, Arap Baharı'ndan etkilenmiş olsa da, siyasi ve ekonomik reformlar protestocuların taleplerine yanıt verdi.
arap yarımadası'nın güneydoğusu kıyısındaki umman'ın, kuzeybatıda birleşik arap emirlikleri, batıda suudi arabistan, güneybatıda ise yemen'le sınırı bulunuyor.
güneyde ve doğusunda hint okyanusu olan ülke kuzeydoğuda ise basra körfezi ile çevrili durumda.
yüzölçümü 309.500 kilometrekare olan umman'ın, hürmüz boğazı ile yemen arasında yaklaşık 1700 kilometre uzunluğunda kıyısı var. yüzde 82'si çölle kaplı olan ülkenin, yüzde 15'i de dağlık bölgelerden oluşuyor.
en yüksek dağlar el hacer ve el kara. kıyı bölgelerinde nemli ılıman iklim hakim olurken, çöl bölgelerde genel karasal iklim hakim.
tarih
umman sultanlığı'nın yönetimindeki topraklarda yüzyıllar boyunca hint okyanusu ticareti yapıldı. 18'nci yüzyılın sonlarına doğru, britanya'yla imzalanan anlaşma sonucu maskat’ta monarşiyle yönetilen bir devlet kuruldu.
ülkenin kuruluşunu takip eden dönemde britanya'ya yönelik artan siyasi ve askeri bağımlılığına rağmen umman hiçbir zaman koloni haline gelmeyip, yüzyıllar boyunca tam bağımsızlığını korudu.
1970’lerde kabus bin seyd el ebu seyd, o dönem iktidarda olan babasının kısıtlayıcı kurallarına karşı çıkarak, tahtı ele geçirdi. bin said, tahta oturur otıurmaz arap yarımadası'nda bulunan ülkelerle ilişkileri geliştirip aynı dönem ülkesini arap birliği üyesi yaptı.
kapsamlı modernleşme programı, bir taraftan britanya'yla süren ilişkileri korurken, diğer taraftan ülkeyi dış dünyaya açtı. 2011 yılının başında arap baharı'ndan etkilenen ülkede muhalif gruplar siyasi özgürlüklerin artması ve yolsuzlukların sona erdirilmesi için sokaklara döküldü. ancak pek çok komşusunun aksine, sultan seyd, 2011'in ilk aylarında sokaklara dökülenlerin taleplerine yanıt vermeyi başardı.
hem siyaset hem de ekonomi alanında reformlar gerçekleştiren sultan seyd, umman konseyi'nin yasama ve yürütme yetkileri ile işsizlik sigortalarını garanti altına aldı. gelişmelere paralel olarak, körfez işbirliği konseyi, halk ayaklanmalarının sıçradığı umman ve bahreyn'e 10'ar milyar dolarlık fon ayırma kararı aldı.
aynı yılın yaz aylarında protestolar devam etse de, ekim ayında konseyin yetkileri sultan tarafından genişletildi. ülkenin başında halen sultan kabus bin seyd bulunuyor.
siyasi yapı
1970'den bu yana ülkenin sultan olan seyd, 23 temmuz 1972'den beri de hem sultanlık, hem de başbakanlık görevini yürütüyor. ülkede kabine sultan tarafından atanıyor.
danışma görevi üstlenen umman konseyi, el şura meclisi ve el davla meclisi diye bilinen iki kamaradan oluşuyor. alt kamara el şura'nın 84, üst kamara el davla'nın ise 58 üyesi bulunuyor. el şura'nın üyeleri seçimle iş başına gelirken, davla'nın üyeleri ise sultan tarafından belirleniyor.
son seçimler, 2011 ekim'de gerçekleştirildi. 21 yaşın üzerindeki herkes oy kullanabiliyor.
yargı organı yüksek mahkeme olan ülkede, haksızlığa uğrayan vatandaşların sultana bizzat temyize gitme hakkı bulunuyor. temel olarak britanya medeni hukuku ve islam hukuku’nu temel alan umman, uluslararası adalet divanı’nın zorunlu yargı yetkisini kabul etmiyor.
nüfus
umman'ın nüfusu araplar ile beluci, güney asya ve afrika kökenlilerden oluşuyor. resmi dilin arapça olduğu ülkede ayrıca ingilizce, beluci, urduca ve çeşitli hint lehçeleri konuşuluyor. nüfusun yüzde 75'inin islamiyet'e bağlı ibadi mezhebinden olduğu ülkede, diğer yüzde 25'lik bölümü ise sünniler, şiiler ve hindular oluşturuyor.
temmuz 2012 tahminlerine göre nüfusu 3 milyon 90 bin 150 olan ülke, dünya sıralamasında 136. sırada yer alıyor. nüfusun büyük çoğunluğunu yüzde 65,7'yle 15-64 yaş arası oluşturuyor. bunu yüzde 31,2'yle 0-14 yaş ve yüzde 3,1'le 65 yaş üzerinde bulunanlar oluşturuyor.
2011 tahminlerine göre nüfusu yaklaşık yüzde 2,043'lük artış gösteren umman, nüfus artış sıralamalasında dünya 47'ncisi.
ülkede 15 yaş üzerinde okuma yazma bilenler yüzde 81'lik bir yüzdeye sahip. bu oran erkeklerde yaklaşık yüzde 87'ye yükselirken, kadınlarda ise yüzde 74'e düşüyor.
ekonomi
umman'ın gelirinin önemli bölümünü petrol ve gaz rezervleri oluşturuyor. ortadoğunun orta gelirli ülkesi olan ülke, 2000 yılında dünya ticaret örgütü’ne katıldı. eylül 2006'ya gelindiğinde ise abd'yle serbest ticaret anlaşması imzaladı.
hükümet, yabancı ülkelerden göç yoluyla gelmiş olan işçiler yerine yerel işçilerin çalıştırılması yönünde teşvik politikaları uygulayarak işsizlik oranını azaltmayı hedefliyor.
umman faal olarak, özellikle sanayi, bilgi teknolojileri, turizm ve yüksek eğitim gerektiren alanlarda özel yabancı yatırımcıları hedefliyor. ülkede endüstriyel gelişimin doğalgaz kaynakları, metal üretimi, petrokimya ürünleri ve uluslararası gemi aktarma limancılığı üzerinde odaklanması planlanıyor.
2011 yılı tahmini verilerine göre gsyih'si 80,89 milyar dolar olan umman, dünya sıralamasında 78'nci sırada yer alıyor. aynı veri 2010 yılında 77,52, bir önceki yıl ise 74,46 milyar dolar olarak kaydedilmişti. 2011'de gsyih artış hızı yüzde 4,4 oranında gerçekleşti.
iklimin ve doğal koşullarının elverişsizliği sebebiyle tarım, ekonominin yalnızca yüzde 1,5'ini oluşturuyor. ekonominin büyük çoğunluğu yüzde 49,5 ile sanayi iken, bunu yüzde 48,9 ile hizmet sektörü takip ediyor.
ülkedeki işsizlik oranı 2004 yılındaki verilere göre yüzde 15; bu oran, ülkeyi dünya işsizlik endeksinde 148'nci sıraya taşımış durumda.
umman'ın dış borcu, 2010 yılında yurtiçi gelirinin yüzde 5,1'iyken, bu oran 2011'de toplam gelirin yüzde 3,8'ine indi. ancak, enflasyon oranı ise 2010'dan 2011'e gelindiğinde yüzde 0,8'lik bir artışla yüzde 4'ü buldu.
kaynak. al jazeera ve ajanslar
Yorumlar