ermenistan’ın ilk dışişleri bakanı ve muhalefetteki en güçlü parti olan miras partisi'nin (jarankutyun gusagzsutyun) lideri raffi hovhannisyan 24 nisan anmaları için türkiye’de.

hovhannisyan geçen yıl cumhurbaşkanlığı için adaylığını koymuştu. kökenleri elazığ’ın harput ilçesinden olan hovhannisyan, abd ermeni diasporasının öncü isimlerinden prof. richard hovhannisyan’ın oğlu.

ermenistan’ın bağımsızlığını ilan ettiği 1991 yılında cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturan levon der bedrosyan ilk iş olarak türkiye’yle diplomatik ilişkilerin başlatılması için hovhannisyan aracılığıyla girişimlerde bulunmuştu. hovhannisyan ‘kaçırılan fırsat’ olarak tanımladığı bu süreci, diplomatik girişimleri, karabağ sorunu ve 1915 konusundaki düşüncelerini al jazeera’ya aktardı.

neden türkiye?

hovhannisyan, 1991 yılında göreve geldikten hemen sonra o dönemin türkiye dışişleri bakanı hikmet çetin’le görüşmelere başladığını söyledi. 

hovhannisyan'a, levon der bedrosyan hükümeti’nin neden ilk iş olarak türkiye’yle ilişkilere önem verdiğini soruyoruz. şu yanıtı veriyor:

“öncelikli olarak türkiye komşu ülkeydi ve savunma stratejisi anlamında da türkiye’yle ilişki önemliydi. öte yandan batı ermenistan, türkiye topraklarındaydı dolayısıyla kültürel varlıklarımız da oradaydı.”

türkiye’nin iki önkoşulu

ama o dönemki girişimler de sonuç vermedi. hovhannisyan bunu türkiye'nin yaklaşımına bağlıyor:

“türkiye, ermenistan’dan önkoşul olarak soykırım konusunu gündeme taşımamasını istedi, bu önkoşul kabul edilemezdi. levon der bedrosyan döneminde büyük çabalar sarf edildi, ne yazık ki ikili ilişkiler için kaybedilen bir şanstı. türkiye’nin hep önkoşulları vardı ve hep var. o gün soykırımdı bugünse karabağ, fakat her iki konuda da ödün vermek asla mümkün değil.”

“anavatana geri dönüş hakkı verilmeli”

"gelecek yıl soykırımın 100. yılı” diyen hovhannisyan, türkiye'nin artık bir tercih yapmak zorunda olduğunu söyledi. "ya ermenistan ile önkoşulsuz diplomatik süreci başlatacak ya da ermenistan, türkiye'den taleplerini dünya kamuoyunun gündemine taşıyacak" dedi. 

anadolu'dan gitmek zorunda bırakılan ermenilere vatandaşlık şartı koşulmaksızın  geri dönüş hakkı verilmeli diyen hovhannisyan, “bu, hakların iadesi anlamında pilot bir uygulama olabilir, anavatanından kopartılanlar geri dönme şansına sahip olmalı, türkiye bu hakkı tanımalı.” dedi.

hovhannisyan, başbakan erdoğan’ın 1915 olaylarıyla ilgili 23 nisan'da yaptığı açıklamayı ise "erdoğan’ın açıklamalarına kesinlikle katılmıyorum. eğer türkiye gerçekten kararlı bir adım atmak istiyorsa soykırımın yaşandığını kabul etmeli" sözleriyle değerlendirdi.  

“karabağ konusunda geri adım yok”

raffi hovhannisyan, karabağ sorunu konusunda da ermenistan’ın asla geri adım atmayacağını söyledi.

“türkiye her fırsatta ilişkilere önkoşul olarak karabağ’ı sürüyor, baştan beri söylüyoruz bu önkoşul asla kabul edilemez. kosova'dan, abaza sorunundan çok daha önce karabağ sorunu vardı". 

“ailemi ölümden kurtardılar”

kökenlerinin harput’tan olduğunu söyleyen hovhannesyan  aile fertlerinin 1915 olaylarından kürt bir aile tarafından kurtarıldığını anlatarak, "büyükbabam ve büyükannem adına ermenileri kurtaran türk ve ermenilere teşekkür ediyorum, onların anılarını yaşatmak önemli. onlar ermenileri kurtarmak için hayatlarını tehlikeye attılar” dedi.

istanbul’daki 24 nisan anması

hovhannisyan, sivil bir girişimle başlatılan istanbul’daki 24 nisan anmalarını takdir ettiğini, üç yıldır düzenlenen anmalara ağırlıklı olarak türk ve kürtlerin katıldığını söyledi. hovhannisyan, istanbul ermenilerinin törenlere katılmaktan imtina ettiklerini söyledi ve ekledi:

“çünkü içlerinde hâlâ korku var, onların da bu anmalara katılmaları türkiye’nin demokratikleşme ölçütü olacak.”

kaynak:al jazeera