“ekmek, özgürlük, adalet”… 2011 ayaklanması başladığında mısırlı protestocular  bu sloganlarla sokaktaydı. aradan üç yıl geçti, talepler değişmedi. ekonomide veriler ayaklanma öncesine göre çok daha kötü bir tabloya işaret ediyor.

büyüme yavaşladı, işsizlik arttı, mısır para birimi pound dolara karşı değer kaybetti, özellikle ithal edilen ürünlerde gıda fiyatları yükseldi, merkez bankası rezervleri eridi, ülkenin en önemli gelir kaynaklarından turizm toparlanamadı, devrimde kaçan yabancı yatırımcı geri gelmedi.

döviz rezervleri eridi

devrimin ardından yapılan seçimlerde müslüman kardeşler adayı muhammed mursi, haziran 2012’de iktidara geldi. ilk sivil cumhurbaşkanı mursi’den mısırlıların öncelikli beklentisi demokrasi ve yeni işti. ancak siyasi istikrarsızlık ve kaos ortamıyla ekonomi devrim öncesi döneme göre büyük bir darbe aldı.

ülkenin döviz rezervi 36 milyar dolardan 15 milyar dolara geriledi. mısır poundu dolar karşısında yüzde 18 değer kaybetti. hükümetin bir ekonomik plan ortaya koyamamasıyla birlikte kahire, yatırımcıların güvenini kazanamadı.

mursi, kemer sıkmak istemedi, imf'den vazgeçti

mısır’da ekonomik canlanma için yabancı yatırım gelmesi, en büyük döviz kaynağı turizmin yeniden canlanması gerekiyordu. yatırımcılar için bunun ilk şartı siyasi istikrardı. ekonomiye ihtiyacı olan kaynağı da en iyi imf anlaşması sağlayabilirdi.  imf, yardım karşılığında kemer sıkma programı önerdi. mursi, imf’nin istediği vergi artışları ve akaryakıttaki hükümet desteklerinin kaldırılmasını göze alamadı.

mursi, imf ile mutabakata varsa da kemer sıkmak istemediği için anlaşmadan vazgeçti. imf reçetesi yeni protestoları da beraberinde getirebilirdi.

london school of economics’ten ceren lord’a göre, yatırımcılar mursi ve müslüman kardeşler’in türkiye’nin akp örneği gibi liberal ekonomi politikasi izleyecegini bekliyordu.

lord, devrim sonrası hassas siyasi durum ve süregelen siyasi istikrarsızlık nedeniyle mursi’nin imf’nin istediği bütçe kesintileri ve reformlarda adım atamadığını söylüyor.

kahire’den araştırmacı muhammed müsellem, mursi hükümetinin ekonomik bir planı olmadığı görüşünde. müsellem'e göre, ülkede bir yıl içinde üç maliye bakanının değişmesi de bunun kanıtı.

düşünce kuruluşu carnegie endowment'tan moises naim’e göre ise mursi, imf’ye gerekli önemi vermedi, bu hataydı.

standford üniversitesi’nden amr adly içinse mursi hükümetinin sorunu bir reform listesinin olmamasıydı. reform yapacak uygun ortamı da bulamadılar. geniş bir kamuouyu desteği yoktu.

müslüman kardeşler için ülkenin kalkınmasını engelleyen muhalefetti. müslüman kardeşler’in özgürlük ve adalet partisi’nden genel başkan yardımcısı esam el erian, muhalefetin kaos yaratarak kasten ekonomiye zarar verdiğini savunmuştu.

müslüman kardeşler’in ekonomi komitesinden prof. dr. halid aldel hamid, partisinin ekonomide tüm tarafları toplayarak, sorunları tartışmak için ülke genelinde bir konferans planladığını ancak bunun için zaman bulamadıklarını söylüyor. 

mursi, ek gelir yaratamadı

sokakta gerginlik dinmeyince mursi için gelir yaratma alternatifleri de daraldı. vergileri artırmayı denedi ama protestolar karşısında bir gün sonra karardan vazgeçildi.

mursi hükümeti kaynak yaratmak için elindeki döviz rezervini kullandı. 

mursi, katar ve suudi arabistan’dan dört milyar dolar, türkiye’den bir milyar dolar, libya’dan da iki milyar dolar yardım aldı. ancak bu yeterli gelmedi. ülkenin rezervleri her ay bir milyar dolar eridi.temmuz 2013’teki darbe öncesinde mısır’ın sadece üç aylık ithalatını karşılayacak bir parası kalmıştı.

darbe hükümetinden iki kurtarma paketi

3 temmuz 2013’teki darbenin ardından mursi tutuklandı, geçici bir hükümet kuruldu. geçici hükümetin başbakanı da eski maliye bakanı hazım el biblawi oldu. kahire’deki signet enstitüsü'nün başkanı angus blair’a göre biblawi, mısır’ın ekonomik sorunlarını çözmek için doğru bir isim olabilir, çünkü biblawi ülkede neyin yanlış olduğunu iyi biliyor, ekonominin de ülkede kilit önemde olduğunun farkında. temmuz’da göreve başlayan biblawi, protestolar ve çatışmalar devam ederken, bir ay içinde kurtarma paketi açıkladı. ikinci paket de aralık ayında geldi. 

körfez’den 12 milyar doları kasasına koyan hükümetin ilk kurtarma paketi 3.2 milyar dolar, ikincisi 3.5 milyar dolar oldu. asgari ücrete yüzde 40 zam yapıldı, 174 dolara çıkarıldı. hükümet, turizm gelirlerini artırmak için uluslararası düzeyde tanıtım kampanyasına başlamaya hazırlanıyor. yatırımların artması için de temmuzdan bu yana üç kez faizler düşürüldü. faizler 150 baz puan düştü. körfezden yeterli kaynağı bulan mısır'ın gündeminde imf ile yeni bir anlaşma yok. 

paketin üçte ikisi kamu yatırımları için kullanılacak, geri kalanı ile de asgari ücret finanse edilecek.

'istikrar olmazsa olmaz'

hükümete göre borçlarla artan  bütçe açığı büyük bir sorun. mübarek döneminde yüzde 10 olan seviye yüzde 14’e çıktı. hükümetin amacı bunu yine yüzde 10’a çekebilmek.

london school of economics’ten ceren lord ,  yatirimcilar acisindan imf ve reformların uzun vadede mali istikrar icin sart olduğunu vurguluyor, 'mısır’ın kısa vadede enerji desteklerini kesmeden, körfez yardımlarıyla ayakta kalması, ülkeyi dış yardıma daha da bağımlı kılıyor' diyor. mısır’da enerjiye verilen destekler bütçenin yüzde 20’sini oluşturuyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar