dresden’de rekor katılımın yaşandığı pegida gösterisinin ardından sakin bir iş günü. tarihsel bir ziyaret için buraya gelmişseniz gökyüzü, savaştan sonra tıpatıp yeniden yapılmış binalar, modern ve keskin mimarisiyle yükselen yeni yapılarla kent size müthiş bir turistik keyif sunabilecek kapasitede. ama son birkaç aydır dresden ne bu tarihiyle, ne de türkiye'de bilinen polis teşkilatının takımı dinamo dresden'le anılıyor. herkesin aklında, dilinde pegida var.

tren istasyonunun aşağısındaki kentin merkezinde deri giyim mağazası sahibi cüneyt eker istanbul'dan üç yaşında gelmiş buraya. dresden’in 530 bin nüfuslu bir yer olduğuna vurgu yapıp, “pegida işi saçmalık. yabancı nüfusa baksan çok düşük. köln tarafında falan çok yabancı var. bence bunlar eskiden kalma sağcılar” yorumunu yapıyor. eker'e göre 'pegidacılar islam karşıtlığını ırkçılıklarını gizlemek için kılıf olarak kullanıyorlar'.

Cüneyt Eker Dresden'de deri mağazasının sahibi.

[[Fotoğraf: Osman Kaytazoğlu / Al Jazeera Türk]]

eker pegida’nın büyümesinde medyanın da etkisi olduğunu savunurken, “herkes bunları konuşuyor. medyada ne kadar çok görünürülerse o kadar büyüyorlar. leipzig’de de başladılar şimdi. medyada göründükçe güç kazanıyorlar. biraz alttan almak lazım” önerisini getiriyor.

'ana caddelerden yürüyün'

eker, 3 kızı olduğu bilgisini verip, “vallani onlar da korkuyorlar. sürekli mesaj ve telefonlarla kontrol ediyoruz. aman arka sokaklardan geçmeyin, ana caddelerden yürüyün diye tembihliyorum kendilerine” diyor. eker son gösteri öncesinde ara sokaktan geçerken bir minübüsten 8 kapüşonlu kişinin indiğini ve çok korktuğunu anlatırken, “allahtan yanımdan geçtiler gittiler ama korkuyorsun yani” ifadelerini kullanıyor.

eker, pegida’nın büyümesi halinde doğudaki toplumda daha ciddi bölünmelerin olabileceği görüşünde.

eker’in deri giyim mağazasının hemen yanında bir kürt diğeri türk iki ortağın işlettiği bir döner büfesi var. ilk kez bir dönercide alman bir kadının döner kestiğine şahit oluyoruz. cumali zengin büfenin ortaklarından, pegida’nın en başta işid’e karşı ortaya çıktığını ama sonra yabancı düşmanlığına dönüştüğünü aktarırken o da gösterilerin leipzig’e de sıçramasından kaygılı olduğunu dile getiriyor.

'dönerleri yiyorlar sonra gösteriye gidiyorlar'

zengin, pegida’nın büyüme hızına dikkat çekerken, “adamlar 200 kişiyle başladı şimdi 30 bin kişi oldular. çoluk çocuk burada okullara gidiyor. burada işimiz gücümüz var. adam oradan bakmaz, bir tane yanıcı bir şey attı, yandın gitti işte. iş kötüye gidiyor. biz yabancılar için burası yaşanacak yer olmaktan çıkıyor” yorumunu yapıyor.

Osman Özadanır ve Cumali Zengin Dresden'in merkezinde restoran işletiyor.

[[Fotoğraf: Osman Kaytazoğlu / Al Jazeera Türk]]

yanımıza gelen ortağı osman özadanır da hemen cumali zengin’in sözünün devamında “vallahi bugün beni bıraksalar, burada işim gücüm olmasa ben giderim. canımızı yolda bulmadık” diyor. “fiziksel bir tehdit, şiddet eğilimiyle karşılaştınız mı?’ sorumuza da “yok şu an sadece yürüyüş var. isterse 1 milyon kişi yürüsün. insanlar yürümekte özgür. ama bu işin sonu iyi değil. bunların arasında fanatiği var, hepsi iyi niyetli değil ki. islam düşmanlığından yabancı düşmanlığına gidiyor bu iş. sonunda yine 7-8 türk dönerci öldürürler olur biter” yanıtını veriyor.

göstericilerle iletişimlerinin olup olmadığını sorduğumuzda da “valla gelip burada dönerleri yiyorlar. ben tanıyorum birini. bir alman var, döneri yiyor akşam da gidip bize karşı gösteri yapıyor” diyor.

'dresden almanya değil ki!'

İbrahim Ay 50 yıldır Almanya'da yaşıyor.

[[Fotoğraf: Osman Kaytazoğlu / Al Jazeera Türk]]

diyanet işleri türk islam birliği'nin (ditib) dresden’in dış mahallelerinden birinde yer alan camisinde kimse yok. 60 yıldır almanya’da yaşayan ibrahim ay yanımıza yaklaşıyor. pegida'yı soruyoruz. kıbrıs harekâtı’na katıldığını anlatıp, “ölümden korkum yok benim. allah'ın verdiği canı allah alır. ben alman kanunlarına inanıyorum. bir şey olursa olayları bıçak gibi keserler” diyor. gösterilerin seyrini ise “bunlar işsiz güçsüz. zaten dresden almanya mı ki? almanya’da değil dresden. ben mobilyacılık yaparken bunlara iş verdim, hâlâ sovyet kafasındalar. her şeyi devlet versin diye gözlüyorlar. bunlarla çalışamadığım için 1,5 milyon markım battı” sözleriyle değerlendiriyor.

ibrahim ay, pegida'nın islamlaşmaya karşı olduklarına dair argümanına da “kuran’daki mesajlar alman anayasasında da var. zekat ver, iyilik yap. hakiki müslüman’ın kime zararı olmuş” sorusuyla karşılık veriyor.

türk ve müslüman azınlığa ise “etliye sütlüye karışmazlarsa bir şey olmaz” tavsiyesinde bulunuyor.

'çocuklara dışarı çıkmamalarını tembihledim'

Türk restaurant Dresden Üniversitesi öğrencilerinin uğrak yeri.

[[Fotoğraf: Osman Kaytazoğlu / Al Jazeera Türk]]

dresden üniversitesi’nin hemen karşısında öğrencilerin uğrak yeri olan lahmacun ve döner restoranına uğruyoruz. gündem elbette pegida. ismini sadece ali olarak veren restoran görevlisine soruyoruz, “vallahi bugün (pazartesi) pegida gösterisi var. işe gelmeden önce çocuklara dışarı çıkmamalarını tembihledim. yani kendim için değil ama çocuklar için tedirgin oluyorum açıkçası. sonuçta büyük olarak ben bir şekilde onlarla mücadele etmenin yollarını bulurum ama çocukların sorumluluğu var.” diyerek kaygılarını dile getiriyor.

camiye gitmediğini, namaz kılmadığını belirtirken, “ama türk kökenliysen hemen arap dünyasında o kafa kesenlerle aynı kefeye konuyorsun. türkiye’den rumlar da var mesela. ama buradaki adam için fark etmiyor” diyor. pegida'nın büyümeyeceği umudunu dile getirip, “mesela bu akşam karşımızdaki üniversitede pegida’ya karşı herkes gösteriye gidiyor. belediye başkanımız da bunun önünün kesileceği güvencesini veriyor. bir dayanışma var” diye konuşuyor. 

ancak garson medyadaki türk algısından da rahatsız; “bir alman restoranından olay çıkınca ‘restoranda olay var’ derler. bir türk restoranında çıkınca ‘dönerci’de olay var’ derler. olay çıkan restoran dönerci olsun ya da olmasın” diyor.

'gizli ırkçılık görünür halde geldi'

Ahmed Asloui, Dresden'deki İslam Merkezi'nin imamı.

[[Fotoğraf: Osman Kaytazoğlu / Al Jazeera Türk]]

dresden’in müslüman topluluğunun en önemli temsilcilerinden dresden islam merkezi'ne gidiyoruz. merkezin imamı ahmed asloui cezayir kökenli. 1998’den beri bu merkez açık. her cuma 200-250 kişilik bir cemaat burada cuma namazı kılıyor.

asloui de pegida’nın 200 kişiyle başlayıp bu kadar büyümesi karşısında şaşkınlığını gizlemiyor:

“bunun geçici bir türbülans olduğunu düşünüyordum. her geçen gün daha fazla insanı içine aldı. acaba bir yandan da daha mı iyi oldu diye düşünüyorum… çünkü gizli ırkçılık görünür hale geldi. eskiden yeraltındaydı bu. allahtan toplum içerisinde buna karşı çıkan çok farklı sosyal statüten insanlar da var”...

'pegidacılar acaba hiç müslümanla karşılaşmışlar mı?'

cezayir kökenli imama da dresden’deki müslüman nüfusun binde 4 olduğunu, bu karşıtlığın kaynaklarını soruyoruz. asloui’ye gore aslında bu ‘korku yaratmak için yaratılmış herhangi bir bahane:

“biliyorlar ki böyle bir şey ortaya attıklarında konu ırkçılık değil toplumda halihazırda mevcut bazı endişeler ortaya çıkacaktı. bu çoğunluğu yanlarına çekmek için uydurulmuş bir argüman. ayrıca bu endişenin bir dayanağı yok. gidin pegidacılara sorun hayatlarında hiçbir müslümanla karşılaşmışlar mı? hayır, karşılaşmamışlar. medyadan tanıyorlar.”

dresdenli imama, pegidacıların ‘gerçek islam’ ile karşılaşması için neler yapabileceklerini soruyoruz, yani medyadaki imajın yerine islamın gerçek mesajı nasıl konulacaktı. aslında buradaki tüm müslümanların önündeki en büyük zorluk da bu. asloui, daha önce konuştuğumuz ditib’den zekeriya altuğ’un sözlerine çok yakın ifadelerle bu soruya yanıt veriyor:

“alman müslüman toplumu olarak ne yapabiliriz ki? misyoner değiliz ki biz. ibadetlerimizi halka açık yapıyoruz. halkla sürekli iletişim halindeyiz. diğer kurumlarla irtibat halindeyiz. kiliselerle, sinagoglarla çalışıyoruz. bizim yapabileceğimiz şey şu an sosyal barışı muhafaza etmek” diyor. ha işimizi süper yapamıyoruz. bizim de kusurlarımız var. belki daha çok görünür olmamız lazım."