kayseri’nin merkezi, cumhuriyet meydanı yine kalabalık. emekliler sonbahar güneşinin tadını çıkarıyor; ev hanımları alışveriş, esnaf sipariş hazırlama telaşında. seçim havası derseniz o yok. tıpkı 7 haziran öncesi gibi. evet, partilerin seçim otobüslerinden arada bir yükselen bir seçim müziği, olabildiğince çok insanın elini sıkma telaşında milletvekili adayları var. ama seçmende bir seçim heyecanı yok. 

kayseri’nin oturma geleneği

belki bunun nedeni ‘oturma geleneğidir’. yani kararlar çoktan verilmiştir.

oturma geleneği kayseri'ye özgü. belli gelir seviyesinde olan kayserililer haftanın hemen her gününde evlerinde, 10 ila 30 arasında misafir ağırlıyorlar. bir gün meslektaşlarını, bir gün hemşerilerini, örneğin avşar’lar avşar’ları,  çerkezler çerkezleri, bir gün siyasi fikirdaşlarını. düzenli olarak yapılan ve her şeyin konuşulduğu buluşmalar bunlar. ama sözün bağlandığı yer, kentin ve ülkenin gündemi, kentin ve ülkenin siyaseti....

kayserililerin her gün yazılarını okuyup, radyo ve televizyon programlarını izlediği yerel gazeteci veli altınkaya oturma geleneği için “gazeteler, televizyonlar kadar belirleyicidir kent siyasetinde. çünkü o oturmalarda mutlaka ‘yilliler’ olur" diyor.

alın size kent siyasetindeki dinamikleri çözmek için bir kavram daha.

‘yilliler’ kent siyasetini belirliyor

kayseri türkiye’nin 16'ıncı büyük şehri. ticaretiyle, sanayisiyle zengin bir kent. o yüzden çok göç alıyor. kayseri’nin yerlisine ‘yilli’ deniyor. yerli nüfus yüzde 10 – 12 civarında ama bunların "nüfuzunun" yüzde 50 olduğu söyleniyor. çünkü ‘yilliler’ daha çok esnaf, eşraf, sanayici. yani kent siyasetini belirleyen insanlar.

1 kasım seçimleri ile bunun ne ilgisi var demeyin. öyle olmasa, 7 haziran seçimlerinden sadece milletvekili sayısı 7’den 5’e inen ak parti değil, mhp ve chp de ders çıkarmaz, aday listelerini bu kritere göre yeniden şekillendirmezdi.

kayseri için yerli aday olmanın önemini şuradan hesap edin. ak partili taner yıldız üç dönem kayseri’yi meclis’te temsil etti. doğmasa da, büyüdüğü şehir.  evini, ailesini  ankara’ya taşımadı. ama kayserililer onun için kayserili demiyor, yozgatlı diyor. çünkü kökeni yozgat, boğazlıyan.

kayserililer “ biz bir kez rahmetli ismail cem’e oy verdik, seçildikten sonra bir daha uğramadı. dönüp dolaşıp geleceği yer burası olana bakarız” diyor.

7 haziran’da kayseri’de ne oldu?

7 haziran seçimlerine gidilirken, ak parti’nin kalelerinden biri olarak görülen kentte mhp’nin ağırlığı artmaya başlamıştı. 2011 genel seçimlerinde akp’nin  yüzde 64,9 olan oyu, 2014 yerel seçimlerinde yüzde 59’a gerilemişti. 2011 seçimlerinde yüzde 18 oy alan mhp ise yerel seçimde oylarını ikiye katlamış ve yüzde 27’ye çıkarmıştı.

7 haziran’da,  kayseri’de 901 bin 300 seçmenden 797 bin 889’u oy kullandı. ak parti’nin oyları yüzde 52’ye geriledi. 7 olan milletvekili sayısı 5’e düştü. mhp’nin oyları yüzde 27’ye yükseldi ve 1 olan milletvekili sayısını 3’e çıkardı. chp ise yüzde 12 ile durumunu korudu ve meclis’e 1 milletvekili gönderdi.

gazeteci altınkaya’ya göre 7 haziran’da olan şuydu:

“30 mart yerel seçimlerinde türkiye genelinde olan burada oldu,  chp tabanından mhp'ye oy kaydı. mhp'nin genel seçimlerdeki oy artışı da konjonktüreldi. türkiye genelinde ak parti'ye oy kaybettiren beyannamedeki vaatler ve aday tercihindeki yanlışlar, kayseri'de de ak parti'nin oy kaybındaki nedenlerdi. başkanlık sistemine değil, cebine girecek paraya baktı kayserililer.”

ak parti’nin çıkardığı ders

ak parti 7 haziran’dan çıkardığı ders sonucunda beyannamesinde tüm kesimlere dönük ekonomik vaatlere yer açtı. listelerini de büyük oranda değiştirdi. kayseri’de 7 haziran’da aday gösterilen 9 isimden sadece 2’si 1 kasım listesinde var. çıkarılan 5 milletvekilinden 4’ü ise değiştirildi.

 

kent sakinlerine göre ak parti bu kez ‘toparlama listesi’ hazırladı.

7 haziran listesinde doktorlara ağırlık veren ak parti bu kez avukatları listeye taşıdı. 21 yıl belediye başkanlığı yapan mehmet özhaseki birinci sıradaki yerini korudu. üç dönemlik oldukları için 7 haziran listesinde olmayan taner yıldız ve mustafa elitaş bu sefer listenin ikinci ve üçüncü sırasında.

ismail tamer yedinci sıradan dördüncü sıraya taşındı.  tamer, sivas doğumlu. tamer ile kayseri’de sayıları 200 bine ulaşan sivaslıların oyu hedefleniyor. tıpkı taner yıldız’ın kentteki 200 bin yozgatlı için bir tercih olması gibi.

akp'nin çerkez oy hesabı

akp listesinde beşinci sırada yer alan hülya atçı nergis, kayseri genelinde pek tanınmıyor. aslen çerkez nüfusun ağırlıklı olduğu pınarbaşı’ndan. ama beş yıl pınarbaşı’nda avukatlık yaptıktan sonra kocaeli’ne yerleşmişken, şimdi listede olması nedeniyle muhalefetin ve yerli halkın ‘ithal aday’ eleştirisine muhatap.

nergis ise dışarıdan ifadesi için “şaşkınım” diyor, “kayseri camiasının bu tutumuna şaşırdım ama olağan tabii ki, siyasette böyle şeyler olur. kocaeli de türkiye’nin üretken, katma değer sağlayan bir ili. çok göç alan bir il. biz orada çok insan tanıdık, o bize bir zenginlik kattı.”  

ak parti nergis’in adaylığı ile oy potansiyellerinin 50 bin civarında olduğunu söyleyen çerkezleri hedefliyor. 7 haziran'a bağımsız çerkez aday olarak giren emine sezgin yaklaşık 5 bin oy almış. iptal edilen 14 bin oydan 3 bininin de ona verildiği söyleniyor. ak partililer, “hülya nergis bize bağımsız adayın oylarını getirse yeter” diyor.

ak parti’nin mücadele verdiği altıncı sıra için adayı ise ismail emrah karayel. 7 haziran’da milletvekili seçilen babası yaşar karayel yerine ak parti bu kez onu aday gösterdi. onun için de ‘vekillik babadan oğula geçti’ eleştirisi yapılıyor.

karayel, “bizim gördüğümüz itibarın büyük bir kısmı yaşar bey’in yaptığı çalışmalardan kaynaklanıyor ama tabii bizim oraya konulmuş olmamızın nedeni yaşar bey’in oğlu olmak değil. seçilip gittiğimizde inşallah, hemşerilerimiz babasından dolayı gelmemiş, kendisi de bir şeyler yapacakmış diyecekler” diyor. karayel’e göre, aday gösterilme gerekçesi cv’si. yurtdışında ceza hukuku üzerine eğitim alan karayel, beş yıl tmsf’de batık bankalar konusunda çalıştı. aynı zamanda milli türk talebe birliği genel başkanı.  

ak parti yedinci sırada develi doğumlu, işadamı sami dedeoğlu’nu, sekizinci sırada sarız doğumlu bürokrat avşar aslan’ı ve  dokuzuncu sırada da kayseri doğumlu, engelli kadir can gökalp'i aday gösterdi. 

eski enerji ve tabii kaynaklar bakanı, listede ikinci sırada yer alan taner yıldız'a bu kadar çok değişikliğin nedenini sorduk. cevabı şöyle oldu:

“üç dönem ile beraber 7 haziran seçimlerine aday olarak katılmayan üç milletvekili vardı. biri grup başkanvekili, biri meclis başkanvekili, bir tanesi de bakan olarak görev yapıyordu. mutlaka bunun tesiri olduğunu, hem anketler hem vatandaşımız söylüyor.”

yıldız'a göre, özellikle iç anadolu’da alınan sonuçta çözüm sürecinin çok iyi anlatılamaması etkili oldu. yıldız 1 kasım için ise “mücadele” ifadesini kullanıyor:

“siyaseti doğru okumak, gerçekçi olmak açısından söylüyorum, 6 (akp) – 2 (mhp) – 1’mi (chp) olacak? 7 – 1 – 1’mi olacak? bunun mücadelesini veriyoruz. bizim 7 – 1 – 1 çıkartıyor olmamız, tek başına iktidar anlamındadır. diğer konfigürasyonlar da sınırdadır. 5 – 3 – 1’in sonucu koalisyon görevi verilmiştir. 6 – 2 – 1 ile ya da 7 – 2 – 1 ile biz bunu aşacağımız kanaatindeyiz. “

ak parti oyların bölünmesinden sonra, 3 bin 560 oy ile altıncı milletvekilliğini kaçırdı. ak partililer yüzen oylar diye adlandırdıkları,  30 – 40 bin oyun ortam izlemesi yaptığını söylüyor. 1 kasım hedefinde hem mhp’ye kaptırılanlar, hem de bu oylar var. yerel seçimlerdeki 450 bin oyu geçmek için çalışılıyor.

‘boydak’ operasyonu etkiler mi?

boydak soyadı sadece kayseri’de değil, türkiye genelinde de biliniyor. boydak holding yaklaşık 14 bin çalışanı olan bir şirket. ailenin ak parti’nin “paralel yapı” olarak adlandırdığı fethullah gülen cemaati ile bağı olduğu iddia ediliyor. geçtiğimiz günlerde yapılan bir operasyon ile aile üyelerinden memduh boydak gözaltına alındı. bu operasyonun kayseri’de ak parti oylarını etkileyip etkilemeyeceği cevabı aranan sorulardan biri.

gazeteci veli altınkaya’ya göre, “biraz etki olur. boydak ailesi gül'ün (11. cumhurbaşkanı abdullah gül) söylediği gibi kayseri’de hayırseverlikleri ile bilinen bir ailedir. boydaklara yönelik bir operasyon gibi takdim edildi. zamanlama açısından bu yönüyle bir algı yaratabilir” diyor.

ak partililer bu konuda yorum yapmak istemiyor. taner yıldız'a göre, “boydak ailesinin kayseri’deki ve türkiye’deki yeri bellidir. bunun bir kasta mahsusen, hele hele iktidar partisi tarafından yapılmadığını, yapılmayacağını çok açıklıkla söylerim. ama hukuk karşısında her birimiz sorumluyuz. varsa bir taksirat, bir suç, onun hukuk karşısında karşılığı neyse o olur. yoksa da o yine açıklıkla ortaya konur. bu tür iddialarla alakalı konuşmak, o ailenin aleyhine de kullanmak iddia durumundaki bir şeyi, hukuken de doğru değil.”

chp ise bu operasyonun ciddi etkisi olacağı görüşünde. boydakların kayseri’de üniversite açtığını hatırlatan chp adayı çetin arık, “üniversitenin açılışında da başbakan, milletvekilleri, belediye başkanı oradaydı. boydak ailesine yapılanı kayseri kabul etmeyecektir” diyor.

mhp artışı koruyacak mı?

mhp türkiye genelinde 7 haziran'da seçilen milletvekillerini 1 kasım aday listesinde büyük oranda korudu, seçilemeyen isimlerde değişikliğe gitti. aynısı kayseri için de geçerli.  7 haziran seçimlerinde kayseri'den çıkarılan 3 milletvekili yerini korudu.

listede dördüncü sıradan itibaren değişiklik yapıldı. mhp 7 haziran'da aday gösterdiği isimlerden sadece birine yeni listede yer verdi. 7 haziran'da altıncı sırada olan turizmci mehmet özmen beşinci sıraya taşındı.

dördüncü sıraya geçmişte dyp'de siyaset yapan, daha sonra mhp'den melikgazi belediye başkanlığı'na aday gösterilen kamil karamete var. karamete için ‘yilli' desteği gözetildi yorumu yapılıyor.  

mhp’nin birinci sıra adayı yusuf halaçoğlu’nun ak parti ve kendi listelerindeki aday değişikliği konusunda yorumu şu:

“biz kimseyi dışarıdan getirmedik. seçilenlerin hepsini koruduk. üç ay önce seçilen insanlar kötüyse, o zaman niye aday gösterdiniz denilmez mi? onlar neden değiştirdiler? biz sadece seçilemeyen arkadaşlarımızda değişikliğe gittik ve daha genç ve dinamik isimlere yer açtık. belki ben gelecek seçimde olmayacağım ama daha dinamik arkadaşların olması lazım.”

halaçoğlu ile sohbete kayserililer de katılıyor. mhp’ye oy verdiğini söyleyen bir kişi ak parti'yi kastederek, "hani paramız yok diyorlardı. nereden çıktı 1300 lira," bir diğeri "vekilim kim koydu mayınları asfaltın altına" diye soruyor.

ama bir de tepki sorusu geliyor halaçoğlu'na. ismini vermeyen ve halaçoğlu'nun cevabını dinlemeyi de reddeden bir kişi, "siz şunun cevabını verin. niye kurmadınız koalisyonu? her şeye hayır, her şeye hayır..." diyor. halaçoğlu'nun ve çevredekilerin “madem sordun, cevabını bekle” çağrıları cevapsız kalıyor. halaçoğlu’nun "temel ilkelerimizden taviz vermeyiz" diyerek başladığı cümlesini dinlemeden uzaklaşıyor...

mhp’nin kayseri’de en çok duyduğu soru bu. yusuf halaçoğlu da doğruluyor. “biz de, ‘biz değil, ak parti kurmadı’ diyoruz. ‘adamakıllı görüşme yapmadılar, çay içip gittiler’ diyoruz. yanlış biliyor halk. sürekli açıklamaya çalışıyoruz." 

halaçoğlu 7 haziran'daki tahminini 1 kasım için de yineledi. “ 4 (mhp) – 4 (akp)  - 1 (chp) olacak diye düşünüyorum. 60 binden fazla oy alırsak 4'ü çıkarırız” dedi.

ama hem gazeteci veli altınkaya'ya, hem de kayseri sokaklarında konuştuğumuz seçmene  göre mhp’nin oyu bu seçimde düşecek. bunun nedeni de aday profili değil, devlet bahçeli'nin 7 haziran seçimlerinden sonraki yaklaşımı olacak. altınkaya kayserililerin ak parti - mhp koalisyonunu istediğini belirtti. develi’de bir kahvede görüşlerini dinlediğimiz emekliler de...

masalarına konuk olduğumuz develili bir seçmen, “koalisyonu bekledik ama bahçeli yapmadı. şimdi ak parti 6 kesin yapar, 7 belki. mhp 2’yi alır belki ama 3 zor” dedi.

“emeklisiniz, chp emekliye daha çok para vaat ediyor. chp 2 çıkaramaz mı?” sorusuna ise yanıt aynı. “chp 2’yi çıkaramaz.”

chp ezber bozmak istiyor

seçmenin chp ikinci milletvekilini çıkaramaz yorumuna karşın, chp’liler ezber bozmak istediklerini söylüyor. 1 kasım’a giderken listesinde önemli oranda değişiklik yapan bir diğer parti de chp oldu.

7 haziran seçimlerinde ilk dört adayın da sarız ilçesinden olması tepki görmüş. ayrıca, ikinci, üçüncü ve dördüncü sıra adaylarının aynı zamanda alevi olması, bir yandan alevi oylarını chp’ye çekmiş ama öte yandan oy dengesini bozmuş. chp’nin 1 kasım için listesinde kurmaya çalıştığı denge ise onu başka açılardan zora sokabilir yorumları var.

7 haziran'da ikinci sırada olan ali paşa tan'a bu kez listede yer verilmemiş olmasının alevi oylarının hdp’ye gitmesine neden olabileceğini düşünenler var.. chp’nin birinci sıra adayı çetin arık bu görüşe katılmıyor ve “alevi kardeşlerimiz bizimle birlikte, kesinlikle böyle bir kopma olmayacak” diyor. arık gibi diğer chp’liler de üçüncü sıra adayı işadamı aşkın genç’i bu noktada işaret ediyor.

chp’nin ikinci sıra adayı ibrahim bahçecioğlu, kayserililerin yakından tanıdığı bir isim. hem kayseri’de üç dönem chp’den belediye başkanlığı yapmış olan niyazi bahçecioğlu’nun oğlu, hem de çok bilinen bir mağazalar zincirinin yöneticisi.

chp’nin ysk’ya sunduğu ilk listede dördüncü sırada yer alan türker tok çerkez’di. ancak tok adaylıktan çekildi yerine doktor ziya alp köse aday gösterildi. tok’un adaylık sırasına tepki gösterdiği için çekildiği söyleniyor ve onun çekilmesinin çerkezlerden beklenen oyu etkileyeceği yorumu yapılıyor. bahçecioğlu bu yorum hatırlatılınca araya girerek “ikinci sırada çerkez bir aday var. benim babamın babaannesi çerkez” diyor.

chp’li arık, “sayın cumhurbaşkanı diyor ya 'yerli ve milli aday isterim' diye. o milli ve yerli aday kayseri’de chp’de” dedi.  arık’a göre 1 kasım’da sonuç 3 (chp ) – 3 (mhp) – 3 (akp) olacak. hükümet kurulamadığı için akp ve mhp’ye tepki olduğunu söyleyen arık, oyların bu nedenle chp’ye geleceğini savundu.

1 kasım sonucu üzerine

kayseri cumhuriyet meydanı’nda geçirilen birkaç saat, esnafla içilen birkaç çay 1 kasım seçimi için tabloyu veriyor. kayserili tıpkı 7 haziran’da olduğu gibi, 1 kasım öncesinde de kararını vermiş görünüyor.