venizelos’un 28 kasım akşamı başlayacak ankara ziyareti, atina’da 5-6 aralık’ta başbakan ahmet davutoğlu’nun da katılacağı türkiye-yunanistan yüksek düzeyli işbirliği konseyi’nin üçüncü toplantısı için de hazırlık niteliğinde.

venizelos, güney kıbrıs rum yönetimi'nin (gkry) akdeniz'deki dogalgaz arama faaliyeleri nedeniyle yaşanan gerilimi sebep göstererek, adada çözüm için yürütülen müzakerelerden çekildiği bir dönemde al jazeera'nin sorularını yanıtladı. venizelos rum tarafının müzakere masasına dönmesi için ilk adımın barbaros gemisinin çekilmesi olduğunu söyledi.

gkry, kktc ve türkiye’nin yürüttüğü doğalgaz arama çalışmalarını egemenlik haklarının ihlali olarak nitelendirerek, iki tarafın da iki toplumlu federal bir oluşum altında adanın birleşmesini öngören bir belgeyi bu yıl başında kabul etmesinden sonra başlayan kıbrıs müzakerelerinden 7 ekim’de çekilmişti. rum yönetimi bu aramaların kendi münhasır ekonomik bölgesinde yapıldığını iddia ediyor. ancak türkiye ve kktc, her şeyden önce gkry’nin tek taraflı olarak münhasır ekonomik bölge ilan ettiğine ve bu bölgenin önemli bir kısmının da kendi kıta sahanlığı içinde olduğunu vurguluyor.

türk bandıralı sismolojik araştırma gemisi barbaros hayrettin paşa, gkry’nin görüşmeleri askıya aldığını ilan etmesinin ardından 20 ekim’de kktc ile türkiye’nin yaptığı anlaşma çerçevesinde, beraberindeki iki destek gemisi ile çalışmalarına başlamıştı. bu çalışmaların başlaması aynı zamanda güney kıbrıs, mısır ve israil arasında enerji işbirliği görüşmelerinin yoğunlaştığı bir döneme denk geldi.

'her şeyin çözümü, barbaros’un geri çekilmesi'

venizelos kıbrıs’ta görüşmelerin askıya alınmasının nedeninin uluslararası hukukun çiğnenmesi olduğunu öne sürdü:

"görüşmelerin askıya alınması, uluslararası hukukun ve uluslararası deniz hukukunun birdenbire çiğnenmesinden kaynaklanmıştır. türk gemisi barbaros’un kıbrıs kıta sahanlığına girmesi üzerine bu tip bir hak doğmuştur. önümüzde çok basit bir çözüm var, yeniden görüşme sürecine başlamak için çözüm, kıbrıs cumhuriyeti’nin bağımsızlığına saygı göstermektir.”

yunan bakan bu çözümün ilk adımının da barbaros gemisinin geri çekilmesi olduğu görüşünde:

“her şeyin çözümü, kıbrıs’ta inandırıcı bir çözüm aranması, gerilimin son bulması ve şu ünlü barbaros arama gemisinin kıbrıs’ın münhasır ekonomik bölgeden geri çekilmesi.”

'masada çözüm olmaksızın konuyu tartışmak imkânsız'

kıbrıs açıklarında var olduğu belirlenen doğalgaz rezervleri, dünya doğalgaz piyasası için çok büyük bir miktar sayılmasa da, ekonomik gelişme ve enerji güvenliği açısından dikkate alınması gereken bir miktar. üstelik israil’nin doğalgazı ile birleştirilip enerji sorunu yaşayan avrupa’ya ihraç edilmesi de gündemde. 

al jazeera’ye konuşan türkiye’den üst düzey yetkililer, doğalgaz üretmek ve avrupa’ya ihraç etmek için adada ortak bir şirket kurulması yönünde gkry’ye öneride bulunduklarını söyledi.

venizelos bu önerinin konuşulabilmesi için önce bir çözüm olması gerektiğini söylüyor. bu noktada çözümü de türkiye’nin tanımadığı "kıbrıs cumhuriyeti’nin devamı için iki unsurlu bir devlet" olarak tanımlıyor ve ekliyor: kıbrıs devleti’nin devamı için yasal bir çerçeve olmaksızın konuyu tartışmak imkânsız.

ancak masayı terk eden kişi gkry lideri nikos anastasiadis. venizelos çözüm için anastasiadis’in masaya geri dönmesi gerektiği hatırlatıldığında, yine üzerinde anlaşmaya varılmamış 'kıbrıs cumhuriyeti’nin egemenlik hakları' konusunu dile getiriyor:

“kıbrıs cumhuriyeti’nin egemenlik haklarına yönelik ihlaller son bulmalı. o bölgedeki barbaros gemisi görevini sonlandırmalı. aynı zamanda adanın doğal kaynaklarının geleceği için gereken yasal garantiler ayrıntılandırılmalı. bunlar yapılırsa müzakere masasına dönülmesi çok kolay.”

başbakan ahmet davutoğlu 22 ekim’de barbaros gemisinin faaliyetlerine devam edeceğini duyurmuştu. davutoğlu, "kimse kriz çıkarmaya kalkmasın... ama hem çözümsüzlüğü teşvik edeceksiniz, siyasi müzakerelerden çekileceksiniz, hem türkiye'ye şantaj yaparcasına neredeyse başka görüşmeler yapmaya başlayacaksınız, sonra da bunlardan türkiye'yi sorumlu tutacaksınız. bu kabul edilebilir bir durum değil" demişti.

'doğu akdeniz’deki anlaşmalar türkiye’ye saldırı amacı taşımıyor'

davutoğlu'nun 'şantaj yaparcasına başka görüşmeler' olarak tanımladığı görüşmeler, kıbrıs’ta müzakere süreci tıkandıktan sonra güney kıbrıs, mısır ve israil’le üçlü ortak anlaşmalar ve enerji zirveleri. bu zirvelerden birinde türkiye’ye ‘doğu akdeniz’deki faaliyetlerini durdurma çağrısı’ yapıldı.

ardından 12 kasım’da atina’da dış politika ulusal konseyi toplantısında konuşan venizelos, "mısır ve israil ile olan girişimlerimiz türkiye tarafından yanlış okunmuş olabilir" açıklaması yaptı.

al jazeera’nin sorusu üzerine venizelos, türkiye’yi de işbirliğine davet ettiklerini, ancak bunun tek bir şartı olduğunu söylüyor:

“yunanistan, mısır ve kıbrıs arasında bir üçgen çizilebiliyor. ayrıca yunanistan, kıbrıs ve israil arasında da üçlü bir antlaşma mevcut. söz konusu işbirliği kesinlikle türkiye’ye saldırı amacı taşımıyor. ayrıca bu tip üç ve daha çok uluslu işbirlikleri için türkiye’ye yaptığımız davet de her zaman için geçerli ve içtenliğini koruyor. ancak biliyorsunuz ki yunanistan, türkiye ile olan ilişkilerinde çok net bir tartışma konusuna sahip. bu da bakir denizde, doğu akdeniz’de kıta sahanlığı, deniz alanlarının sınırlandırılması ve münhasır ekonomik deniz bölgeleri...

“türkiye’nin bu işbirliğine katılımı konusundaki davetimiz açıktır. bunun da tek bir şartı vardır: o şart da kanuni çerçevenin ve hukuki düzenin tanınıp kabul edilmesidir. birleşmiş milletler sözleşmesi'nin veya benzer bir formattaki gümrük ve uluslararası deniz hukuku kanunlarına riayet edilmesidir. çünkü biz her zaman esasa ilişkin tartışmaya açığız. bu açıdan türk tarafından da yapıcı bir girişim beklemekteyiz.”

'doğal zenginlikler kıbrıs devletine aittir'

kıbrıs rum yönetimi’nin anlaştığı uluslararası petrol firmalarının kıbrıs açıklarındaki doğalgaz yataklarında sismik araştırmalar yapması, aslında krizi başlatan ilk adımdı. yunanistan dışişleri bakanı ise 'doğalgaz araması için çözüm beklenmesi gerekmediği’ görüşünü tekrarladı:

“kıbrıs’ın doğal zenginlikleri kıbrıs devletine aittir. bu çok önemli bir boyuttur. kıbrıs’taki hukuki durumun anlaşılması son derece önemlidir. bu açıdan doğal kaynakların kullanım hakkı devlete aittir. ancak kaynaklardan herhangi bir ayrım ve ayrımcılık yapılmaksızın tüm vatandaşlar yararlanmalıdır ve bu da doğru orantılı olarak hem kıbrıs türklerinin, hem de kıbrıs rumlarının yararına olmalıdır. dolayısıyla bu konuda yalnızca kıbrıs rumlarının değil, kıbrıs türklerinin de hakları için kanuni ve anayasal teminat sağlayacak bir formül bulmak son derece kolaydır. fakat bu noktada hukuki açıdan devlet ve iki ayrı topluluğun ayrımını yapmak çok önemlidir. iki toplumlu müzakerelerin varlığını destekliyoruz. ancak eğer müzakerelerin yeniden açılması isteniyorsa, kıbrıs devletinin egemenliği tanınmalıdır.”

'ab’de kilit faktör kıbrıs sorunu'

venizelos türkiye’nin avrupa birliği’ne katılım müzakerelerinde kilit faktörün kıbrıs sorunu olduğunu söylüyor. türkiye ile turizmin gelişmesi için vize muafiyetini hayata geçirmeye hazır olduklarını da ekliyor:

“siyasi irademiz ve çabalarımız her zaman iki ülke arasında vize serbestisi olması yönünde. tabi ab üyeliği ve schengen anlaşması'ndan doğan yasal yükümlülüklerimiz çerçevesinde...”

'batı trakya müslüman azınlığının hakları müzakere edilecek bir şey değil'

cumhurbaşkanı erdoğan, heybeliada ruhban okulu’nun açılması için yunanistan’ın batı trakya’daki müslüman azınlık tarafından seçilen müftüleri yasallaştırması ve atina’da bir cami açması gerektiğini söylemişti. venizelos bu durumun karşılıklı olmakla alâkalı olmadığını, her ülkenin tek taraflı yükümlülüğü olduğunu söylüyor:

“batı trakya´da yunanistan azınlık haklarına saygı duymakta ve yükümlülüklerini yerine getirmektedir. biz her zaman farklı fikirleri tartışmaya hazırız, fakat bu tartışma karşılıklı olmak ilkesi temelinde olmaz. yani bu, türkiye ile yunanistan arasında müzakere edilerek değişecek bir şey değil. bizim politikamız batı trakya’daki müslüman azınlığın yunanistan’daki ekonomik, sosyal, siyasi hayata tamamıyla entegre olmasıdır.”

'atina’da bir cami göreceğiz'

atina’da daha önce dört kez cami kurma girişimi olmuş ancak bir sonuç alınmamıştı. venizelos “devlet tarafından atina´daki müslüman topluma kamu hizmeti olarak sunulan bir camiyi göreceğiz” diyerek projenin sürdüğünü açıkladı.

venizelos, ankara ziyaretinin ardından istanbul’a geçerek 28-30 kasım tarihleri arasında türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirecek olan papa ile de görüşecek.

röportajın tamamını perşembe akşamı 20.30'da cine-5'te yayınlanacak olan dün, bugün, yarın programında izleyebilirsiniz.

kaynak: al jazeera