yasaya göre, daha önce kaldırılan, ancak ellerindeki dosyalar sonuçlanıncaya kadar görevlerine devam etmesi hükme bağlanan özel yetkili mahkemeler (öym) tümüyle kaldırıldı. öym'lerin görev alanına giren suçlarda azami 10 yıl olan tutukluluk süresi 5 yıla indirildi.

karar verilmiş dosyaların gerekçesi 15 gün içinde yazılacak.

bu mahkemelerde görevli hâkim ve savcılar, yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 15 gün içinde hakimler ve savcılar yüksek kurulu (hsyk) tarafından uygun göreve atanacak.

ağır ceza mahkemelerine devredilecek

özel yetkili mahkemeler'in elindeki 5 bin 600 dava ve 23 bin soruşturma dosyası, özel yetkileri olmayan 273 ağır ceza mahkemesine ve genel yetkili savcılıklara devredilecek.

dosyalara hangi mahkemelerin bakacağını hsyk belirleyecek. bu dosyalar yargıtay aşamasında ise, dosyaların incelenmesine devam edilecek.

kaldırılan mahkemelere ilişkin kesinleşmiş dosyaların arşiv kayıtları ve emanetleri de hsyk’nın belirleyeceği mahkemelere devredilecek. 

24 saatte mahkemeye sevk

yakalanan kişi, en geç 24 saat içinde yetkili hâkim veya mahkeme önüne çıkarılacak, çıkarılamıyorsa sesli ve görüntülü sistem ile yetkili hâkim veya mahkeme tarafından bu kişinin sorgusu yapılıp, ifadesi alınacak. 

gözaltına almada, kişinin bir suçu işlediğini düşündürebilecek emarelerin varlığı yerine, kişinin bir suçu işlediğini gösteren somut delil varlığı aranacak.

tutuklama, arama ve el koyma, dinleme, gizli soruşturmacı ve teknik takip işlemlerine karar vermede de "somut delillerin bulunması zorunlu" olacak.

mal varlığına el konulması

şu anki uygulamada soruşturma savcısı herhangi bir rapor olmadan şüphelilerin mal varlığına tedbir koydurabiliyordu. savcılığın şüphelilerin mal varlığına el koydurması ve tedbir kararı alması zorlaştırıldı.

sadece, suçlardan elde edildiğine dair somut delillere dayanan ve kuvvetli şüphe sebebi bulunan mallara; hükümetin denetimindeki bddk, spk, masak, hazine müsteşarlığı'ndan bu malların suçtan elde edildiğine ilişkin rapor alındıktan sonra el konabilecek. rapor en geç 3 ay içinde hazırlanacak.

telefon dinlemeye sınır

savcılar, sınırsız telefon dinleme ve teknik takip kararı alamayacak. mahkeme, 2 aylığına telefon dinleme kararı alabilecek; bu, ancak 1 ay daha uzatılabilecek. şu anki uygulamada savcılar istedikleri kadar telefon dinlemesi ve teknik takip kararı alırken bu yetkileri de sınırlanmış oldu. 

dinleme kararı ancak soruşturmada başka suretle delil elde edilmesi imkanının bulunmaması durumunda ağır ceza mahkemesi ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısının kararıyla alınabilecek. kararlar mahkemede oy birliğiyle alınacak. suçla bağlantısı olmayan kişisel bilgiler, tapeler derhal yok edilecek.

telefon dinleme kararları kanunun yürürlüğe girme tarihinden itibaren 15 gün içinde yeniden değerlendirilecek. yeni hükümlere göre karar alınacak. karar alınmazsa tedbir kaldırılacak.

oy birliği şartı

savcıların teknik takip ve telefon dinlemelerine yönelik kararı tek bir hâkimden alınamayacak. bunun için ağır ceza mahkemelerinde oy birliği şartı aranacak. itiraz üzerine, tedbir kararı da yine oy birliği ile alınabilecek.

somut delil olmadan bilgisayarlara el konulamayacak. bilgisayarın hard diskinin kopyasının çıkarılmasına ve çözülerek metin haline getirilmesine ancak hâkim karar verebilecek. 

şüpheliler, bilgisayarından toplanan verilerin yedeğini alabilecek. ergenekon ve balyoz davalarında, dijital veriler üzerinde oynandığına dair iddialar tartışılmıştı. 

kişisel veri saklayana 4 yıl ceza

kişisel verileri izinsiz kaydeden ve yayanlara verilen cezalar arttırıldı. kişisel verileri kaydedene 1 yıldan 3 yıla kadar; yayan kişiye ise 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası verilecek. kişisel verileri yok etmeyenler, 1 yıldan 2 yıla kadar hapisle cezalandırılacak.

suçun konusu, yok edilmesi gereken bir veri olması halinde cezalar bir kat artırılacak. bundan, son dönemde tartışma konusu olan, bilgi ve belge sızdıran emniyet görevlileri ve savcılar da etkilenecek.

bakan yerine devlete tazminat davası açılacak

görevden almalarda daha önce, idarenin yanı sıra, görevden alma ve atama kararı veren bakanlara da tazminat davası açılabiliyordu, artık davalar sadece ilgili idareye açılabilecek.

bu kapsamda 17 aralık soruşturması süreciyle birlikte görev yeri değişen polisler, amirleri işe dönüşle ilgili mahkeme kararını uygulamazsa sadece devlete tazminat davası açabilecek.

avukatlar dosyayı görecek

ceza muhakemesi kanunu'nun (cmk), avukatların müdafileri hakkındaki dosyaları görmesini kısıtlayan hükümleri de kaldırıldı. avukatlar dosyadan istediği bilgiyi alabilecek ve istediği kararı inceleyebilecek.

daha önce hatalı kararları nedeniyle devletin ödediği tazminatlar, yeni düzenleme gereği hâkimlerden alınacak.

öym'lerdeki davalar nasıl etkilenecek?

kamuoyu tarafından yakından takip edilen ergenekon, balyoz, kck ve 12 eylül dahil pek çok kritik dava özel yetkili mahkemeler'de görüldü.

özel yetkili istanbul 13’üncü ağır ceza mahkemesi'nde görülen ergenekon davasında eski genelkurmay başkanı ilker başbuğ'a müebbet, chp'li milletvekillerinden mehmet haberal'a 12 yıl 6 ay, mustafa balbay'a 34 yıl 8 ay hapis cezası verildi.

davanın gerekçesi yazılmadığı için sanıklar yargıtay’a itiraz edemedi. yargıtay’a itiraz aşamasından sonra dosyanın tekrar gönderilmesi halinde bakılacağı yer bu kez özel yetkili değil, hsyk'nın belirleyeceği bir ağır ceza mahkemesi olacak.

yeni mahkeme binlerce sayfalık dosyayı sil baştan yeniden inceleyip karar vermek zorunda kalacak. 

yeni yasaya göre davanın gerekçeli kararı da 15 gün içinde yazılmak zorunda. 

ergenekon mahkemesindeki hâkimler hsyk’nın belirleyeceği göreve atanacak.

balyoz davası

istanbul 10’uncu ağır ceza mahkemesi’nde görülen balyoz davası kapsamında 361 sanık yargılandı. aralarından çetin doğan, halil ibrahim fırtına, bilgin balanlı, engin alan, ergin saygun, özden örnek ve dursun çiçek’in de bulunduğu 237 sanık için verilen mahkûmiyet kararları yargıtay 9. ceza dairesi'nce onandı.

karar onandığı için davanın ağır ceza mahkemesinde tekrar görülme ihtimali yok.

ağır ceza mahkemesinde görülmesi, yeni dellilerin ortaya çıkması halinde gerçekleşecek. 

12 eylül davası

kenan evren ve tahsin şahinkaya'nın yargılandığı 12 eylül davası, ankara 12’inci ağır ceza mahkemesi’nde görülmeye devam ediyor.

dönemin genelkurmay başkanı kenan evren ve hava kuvvetleri komutanı tahsin şahinkaya darbe döneminde kurdukları devlet güvenlik mahkemeleri'nin (dgm) devamı olan öym’de yargılanıyor. öym'lerin kaldırılmasının ardından dava ağır ceza mahkemesinde kaldığı yerden devam edecek.

28 şubat davası

terörle mücadele kanunu kapsamında kurulan ankara 13’üncü ağır ceza mahkemesi’nde 28 şubat, özal ve faili meçhul cinayetler davaları görülüyor.  

aralarında eski genelkurmay başkanı ismail hakkı karadayı ve çevik bir’in de bulunduğu 28 şubat davasının devredileceği ağır ceza mahkemesinin 350 klasörlük davaya hâkim olabilmesi için uzun bir inceleme süresine ihtiyacı olacak, bu da davanın karar sürecini uzatacak. 

kaynak: al jazeera