terörle mücadele kanununun 10. maddesi uyarınca kurulan ağır ceza mahkemelerinin kaldırılmasına ve çeşitli kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun teklifi, tbmm adalet komisyonu'nda kabul edildi.

teklife göre, daha önce yasal düzenlemeyle kaldırılan, ancak ellerindeki dosyalar sonuçlanıncaya kadar görevlerine devam etmesi hükme bağlanan özel yetkili mahkemeler tümüyle kaldırılıyor. bu mahkemelerde görevli hakim ve savcılar, yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 15 gün içinde hakimler ve savcılar yüksek kurulu (hsyk) tarafından uygun göreve atanacak. 

bu mahkemelerde görevli  özel yetkili  cumhuriyet savcılarınca yürütülen soruşturma dosyaları, yetkili cumhuriyet başsavcılıklarına devredilecek. yargılaması devam eden dosyalar, ağır ceza mahkemelerine devredilecek. 

 yasadışı dinlemelere hapis cezası

teklifle, kişisel verilerin korunması amacıyla, bu verileri hukuka aykırı olarak kaydedenlere, yayanlara veya ele geçirenlere verilecek hapis cezalarının alt sınırı artırılıyor.

kişisel verileri hukuka aykırı kaydedenlere verilecek cezanın alt sınırı 6 aydan 1 yıla, hukuka aykırı olarak başkasına veren, yayan veya ele geçirenlere verilecek cezanın alt sınırı 1 yıldan 2 yıla çıkarılacak.

kanunların belirlediği sürelerin geçmesine karşın verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara, görevlerini yerine getirmediklerinde 6 aydan 1 yıla kadar verilecek hapis cezası, 1 yıldan 2 yıla kadar şeklinde değiştiriliyor. suçun konusunun ceza muhakemesi kanunu (cmk) hükümlerine göre ortadan kaldırılması veya yok edilmesi gereken veri olması halinde, verilecek ceza bir kat artırılacak.

gözaltı ve tutuklamada somut delil şartı

gözaltına almada, kişinin bir suçu işlediğini düşündürebilecek emarelerin varlığı yerine, kişinin bir suçu işlediğini gösteren somut delil varlığı aranacak.

hakim veya mahkeme tarafından verilen yakalama emri üzerine soruşturma veya kovuşturma evresinde yakalanan kişi, en geç 24 saat içinde yetkili hakim veya mahkeme önüne çıkarılacak.

tutuklama nedenleri içinde "kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren olgular" yerine, "somut deliller" aranacak. 

yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe yerine somut delillere dayalı şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilecek. 

taşınmazlara, hak ve alacaklara el koyma koruma tedbirinin uygulanabilmesi bakımından suçun işlendiğine ve belirtilen değerlerin bu suçlardan elde edildiğine dair somut delillere dayanan kuvvetli şüphenin varlığı aranacak. 

somut delillere dayanan kuvvetli şüphe şartı

teklife göre, ceza muhakemesi kanunu'nun "bilgisayarlarda, bilgisayar programlarında, bilgisayar programlarında ve kütüklerinde arama, kopyalama ve elkoyma" başlıklı maddesinin birinci fıkrasına, "suç işlendiğine ilişkin somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı" ibaresi eklenecek.

aynı maddenin, "bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoyma işlemi sırasında, sistemdeki bütün verilerin yedeklemesi yapılır" fıkrasına göre alınan yedekten bir kopya çıkarılarak şüpheliye veya vekiline verilecek ve bu husus tutanağa geçirilerek imza altına alınacak.

maddenin gerekçesine göre, bilgisayarlarda, bilgisayar programlarında ve kütüklerinde arama, kopyalama ve elkoyma kararını veren hakim, suçun işlendiğine dair kuvvetli şüphe oluşturan somut delilleri gerekçelendirmekle yükümlü olacak.

rapor zorunluluğu geliyor

aynı madde ile taşınmazlar, hak ve alacaklar bakımından el koyma işleminin uygulanbilmesi için bankacılık düzenleme ve denetleme kurumu, sermaye piyasası kurulu, mali suçları araştırma kurulu, hazine müsteşarlığı ve kamu gözetimi, muhabese ve denetim standartları kurumundan, elkonulacak taşınmaz, hak ve alacaklar ile diğer mal varlığı değerlerinin suçtan elde edildiğine ve suçtan elde edilen değere ilişkin rapor alınması zorunlu olacak.      

 kuvvetli şüphe şartı

iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması tedbirine karar verilebilmesi, suç işlendiğine ilişkin somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığına bağlanıyor.

suçla ilgili olmayan kişilerin dinlenmesini engellemek amacıyla, iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması talebinde bulunulurken hakkında bu madde uyarınca tedbir kararı verilecek hattın veya iletişim aracının sahibini ve biliniyorsa kullanıcısını gösterir belge veya rapor eklenmesi zorunluluğu getirildi. 

iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması tedbirinin 3 ay olan süresi 2 ayla, 3 aylığına uzatılmasına ilişkin süre de bir ayla sınırlandırılarak, toplam 6 ay olan süre 3 aya indiriliyor.

ayrıca, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak sürekli dinlemeye imkan veren "bir aydan fazla olmamak üzere sürenin müteaddit defalar uzatılması" uygulamasına son verilmekte ve örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili de olsa iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması altı ayla sınırlandırılıyor.

örgüt kurma suçu katalogdan çıkarılıyor

türk ceza kanunu'nun 220. maddesinde düzenlenen suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu, maddenin altıncı fıkrasında düzenlenen katalogdan çıkarılıyor. böylece, bazı soruşturmalarda sırf bu tedbirin uygulanabilmesi için soruşturmanın suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu kapsamında başlatılıp yürütülmesi uygulamasının önüne geçilmesi amaçlanıyor.

maddede yapılan diğer bir değişiklikle, iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması tedbirine tek hakimin karar vermesi yerine heyet halinde çalışan ağır ceza mahkemesince oybirliğiyle karar verilmesi usulü getiriliyor.

cmk'nın 139. maddesinin birinci fıkrasında yapılması öngörülen düzenlemeyle, gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirine karar verilmesi, suçun işlendiği hususunda somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığına bağlanıyor.

maddenin birinci fıkrasında yapılan değişiklikle, gizli soruşturmacı görevlendirilmesine tek hakimin karar vermesi yerine heyet halinde çalışan ağır ceza mahkemesince oybirliğiyle karar verilecek.

suçla bağlantılı olmayan kişisel bilgiler derhal yok edilecek. 

teknik araçla izleme

 cmk'nın "teknik araçla izleme" maddesinin birinci fırasındaki "kuvvetli şüphe" ibaresi "somut delillere dayanan kuvvetli şüphe" olarak değiştiriliyor. tck'nın 220. maddesinde düzenlenen suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçunun bu tedbirin uygulanabileceği katalogdan çıkarılıyor.

teknik araçlarla izleme tedbirine tek hakimin yerine ağır ceza mahkemesince oybirliğiyle karar verilecek.

teknik araçlarla izleme tedbirinin süresi de kısaltılıyor. buna göre; dört hafta olan tedbir süresi üç haftaya, dört hafta olan uzatma süresi ise bir haftaya indirilerek, en fazla sekiz hafta olan teknik araçlarla izleme süresi azami dört haftayla sınırlandırılıyor.

izin adalet bakanı’ndan

en üst dereceli kolluk amirleri hakkında inceleme ve soruşturma izni adalet bakanı tarafından verilecek. 

adalet bakanı inceleme ve soruşturmayı, adalet müfettişleri veya cumhuriyet başsavcıları eliyle yaptıracak.

mahkeme kararlarının süresi içinde kamu görevlilerince yerine getirilmemesi halinde de tazminat davası ancak ilgili idare aleyhine açılabilecek.

 tutukluluk süresi azami 5 yıl

özel yetkili mahkemelerin kaldırılmasıyla, bu mahkemeler'in görevine giren suçlarda uygulanmakta olan azami 10 yıllık tutuklama süresi 5 yılla sınırlandırılacak.

avukatların soruşturma dosyasını incelemesi yönündeki kısıtlamalara da son veriliyor. 

tartışılan madde çıkarıldı

22 maddelik tekliften ak parti isparta milletvekili recep özel'in kabul edilen önergesiyle 17. madde çıkarıldı. bu madde, kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle alınmış ve devam etmekte olan iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması; gizli soruşturmacı ve teknik araçlarla izleme koruma tedbirleri bakımından bu kanunla kabul edilen usule ve koşullara göre bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren onbeş gün içinde yeniden karar alınması zorunluluğu getiriyordu.

teklifte yer alan bu maddeye, 17 aralık soruşturmasına engel olacağı gerekçesiyle muhalefet tepki gösteriyordu.

kaynak: ajanslar