insan hakları izleme örgütü'ne göre, irak’ın suriye sınırında yer alan sincar (şengal) bölgesinde pkk uzantılı ypg ve ybş (şengal direniş birlikleri) adlı gruplar yerel halktan çocuk savaşçılar devşiriyor.

pkk'nın, ayrılmak isteyen çocukları kaçırdığını ve onlara baskı uyguladığını belirten uluslararası insan hakları izleme örgütü, şimdiye kadar kuzey irak’ta çocuklara yönelik 29 vak'a tesbit etti. rapora göre, gerçek sayı, bölgedeki güvenlik koşullarının kötü olması ve çatışmaların devam etmesi nedeniyle bilinmiyor. 

“pkk savaş suçu işliyor”

insan hakları izleme örgtü çocuk hakları bölüm başkanı zama coursen-neff, kız ve erkek çocukların aileleri ile yaşamaları ve okula gitmeleri gereken bir yaşta silah altına alınmalarının suç olduğunun altını çizdi:

“pkk, çocukların devşirilmesi ve savaşçı olarak kullanılmasını tamamen sonlandırmalıdır. örgüt yöneticileri de 15 yaşın altındaki çocukların silah altına alınmasının savaş suçu olduğunu bilmesi gerekir.”

uluslararası hukuka göre, pkk gibi silahlı grupların 18 yaş altı çocukları, kesinlikle, silah altına almaması ve tehlikeli bölgelerde kullanmaması gerekiyor. uluslararası hukuk kuralları çocuklar gönüllü olsa bile bunu yasaklıyor.   

pkk’ya türkiye’den katılan çocuklar

insan hakları izleme örgütü, sincar’ın hanesor bölgesinde türkiye’den pkk’ya katılan 14 yaşında bir kız çocuğu ile de görüştü. örgüte iki yıl önce henüz 12 yaşındayken suriye'de katıldığını anlatan kız çocuğu, burada askeri eğitim aldığını, sincar bölgesindeki ybş güçlerine “savaşçı” olarak gönderildiğini, henüz çatışmaya girmesine izin verilmediğini söyledi.

[Fotoğraf: AFP / Arşiv]

yezidi çocuklara şiddet

suriye sınırındaki sincar bölgesnde bulunan yezidi (ezidi) serdeşt topluluğunda şubat 2016'da yaşanan bir olay raporda şöyle yer aldı:

"hpg savaşçıları, 13 yaşındaki yezidi kızı, komutanı ile tartıştığı gerekçesiyle feci şekilde dövdü. yediği dayak sonucu bacağı kırılan yezidi kız çocuğu, kaçmaya çalışsa da, hpg’liler onu evinden geri aldı. bölge sakinlerinin tanıklığına göre küçük kız, hpg’lilerle gitmemek için evin çatısından kendini atmakla tehdit etti. ancak başarılı olamadı."

irak bölgesel kürt yönetimi denetimindeki bersive mülteci kampında yaşayan yezidi erkek bir çocuğun anlattıkları da benzer ihlalleri gösteriyor. buna göre çocuk, pkk’ya katıldığında 14 yaşındaydı ve temmuz 2016’ya kadar sincar ve suriye’de savaştı. bu süre zarfında örgüt saflarında çok sayıda çocuk savaşçı gördü. yezidi çocuk, çatışmalarda 16 yaşındaki bir hpg’linin yaralandığını hatırladığını da aktardı.

okullar eğitim kampına çevrildi

insan hakları izleme örgütü’ne göre pkk, sincar’ın hanesor bölgesindeki ‘temim erkek ortaokulu’nu eğitim kampı olarak kullanıyor. silah altındaki üniformalı gençlerden dördü 18 yaşından küçük olduklarını söyledi. biri 14 yaşındaydı ve iki yıl önce, ilkokul 5 öğrencisiyken örgüte gönüllü olarak katılmıştı.

bölge halkı, hpg’nin, yakınlardaki ‘şehit şeyh hayri’ okulundan da eleman devşirdiğini aktarıyor. pkk tarafından yönetilen okulun öğretmenleri, suriye’deki kürt kantonunda kullanılan müfredata göre eğitim verdiklerini belirtiyor.  

"çocuklar suçlu değil, kurban"

insan hakları izleme örgütü'nün raporuna göre; sincar bölgesinde birçok kez pkk ile gerilim yaşayan irak bölgesel kürt yönetimi (ibky) de, örgütün bölge çocuklarını silah altına alarak beyinlerini yıkadığını düşünüyor. kürt yönetiminin 'asayiş' adlı emniyet birimi çocukların örgüte katılmaması için bazı önlemler alıyor. ancak, asayiş güçlerinin uygulamaları yanlış. asayiş güçlerinin pkk'ya katılan veya sempati duyan çocukları sorguladığı ve dövdüğü olaylar kaydedildi. 

insan hakları izleme örgütü raporunda, ibky'a çocuk savaşçıların suçlu değil kurban olarak görülmesi gerektiğini hatırlatarak, onların topluma kazandırılması için farklı yöntemlerin kullanılmasını öneriyor. 

kandil’de de çocuk savaşçı var

insan hakları izleme örgütü’nün görüştüğü çocukların bazıları çatışmalara katıldıklarını, bazıları ise kontrol noktalarında ve cephe gerisi işlerde kullanıldıklarını söyledi. rapora göre pkk, çocukları doğrudan çatışma bölgelerine göndermediği durumlarda bile onların yaşamını riske atıyor. çocukların tanıklıklarına göre pkk, çocuk savaşçıları türk hava kuvvetleri (thk)’nin daha önce defaatle bombaladığı kandil kamplarına da gönderiyor.  

iraklı kürt aileler yardım istiyor

insan hakları izleme örgütü, pkk’nın silahlı kolu hpg’nin kullandığı 9 çocuk savaşçıyla ilgili belgeler elde etti. bu çocuklardan dördü örgütten ayrılmayı başardı.

irak kürt bölgesinin iran sınırındaki halepçe kasabasında yaşayan bir baba, 15 yaşındaki oğlunun bu yılın başında okulu ve evi terk ederek örgüte katıldığını bildirdi. pkk çocuğun kendilerine katıldığını reddetti.

ancak 15 yaşındaki çocuğun babası, hpg tarafından çekildiği tahmin edilen bir videoyu insan hakları izleme örgütü araştırmacılarına izletti. bilinmeyen bir bölgede çekilen görüntülerde, kayıp çocuk, elinde silah ve üzerinde bir üniforma ile çocukları örgüte katılmaya çağırıyor. baba, en azından oğluyla telefonda görüşmek ve sağ olduğunu öğrenmek istiyor.

irak bölgesel kürt yönetimi insan hakları komisyonu’na göre , yalnızca iran sınırındaki süleymaniye kentine bağlı halepçe kasabasından yirmisi erkek, beşi  kız 25 çocuk pkk’ya katıldı ve bir daha evlerine geri dönmedi. komisyonun 2013’yılından bu yana topladığı verilere göre 38 çocuk savaşçı ise, çabalar sonucu ailelerine geri dönmeyi başardı.

"ybş'ye maaş veren irak hükümeti ..."

insan hakları izleme örgütü’nün raporuna giren bazı satırlar ise, irak hükumetinin sincar bölgesindeki pkk uzantılı gruplarla ilişkisini bir kez daha ortaya koydu. raporda yer alan, “ybş’ye maaş veren bağdat merkezi irak yönetimi, örgüte çocuk savaşçıların lağvedilmesi için baskı yapmalıdır” ifadesi ile, irak hükumetinin pkk uzantılı gruplara maaş verdiği bilgisini insan hakları izleme örgütü de teyid etmiş oldu.

daha önce de uluslararası örgütler pkk'nın çocuk savaşçı kullanımına dikkat çekmişti. savaş bölgelerinde sivillerin, özellikle de çocukların korunması için çalışan isviçre merkezli 'geneve call' adlı sivil toplum kuruluşu 5 ekim 2013 tarihinde pkk'nın silahlı kolu hpg ile 16 yaşın altındaki çocukların silah altına alınmasının sonlandırılması için taahhütname imzaladı. taahhütname kapsamında hpg, 16-18 yaş aralığındaki gençlerin de ayrılarak çatışma bölgeleri dışına çıkartılmasını kabul etti. 

insan hakları izleme örgütü, bir mektupla, pkk'ya bu taahhüdü de içeren sorular sordu. ancak örgüt, pkk'dan bu sorulara yanıt gelmediğini duyurdu.