mardin'in şenyurt köyü, suriye sınırına sadece birkaç metre mesafede. köy aslında son yerel seçimlere kadar belde statüsündeydi. yerel yönetimlerde yapılan değişikliklerle nüfusu 2 binin altına düşen beldeler, mahalle veya köye çevrildi. şenyurt da belde statüsünü kaybetti.

hemen karşısında suriye’nin dırbesiye kasabası bulunan şenyurt’ta 1980 yılına kadar gümrük kapısı da vardı. kapı, 12 eylül askeri darbesinden sonra kapatılınca, ekonomi ağır darbe aldı. 10 binin üstünde olan nüfus 2 binin altına düştü. gittikçe kötüleşen ekonomi ise, suriye iç savaşından sonra yeniden canlanmış durumda. en önemli nedeni sınır kapısının kısmen geçişlere açılması. türkiye’den suriye’nin kürt bölgesine geçmek isteyenlerin kullanabilecekleri tek kapı şenyurt’ta bulunuyor. bu da her gün binlerce kişinin köye akın etmesi anlamına geliyor.

dükkan sayısı 12 oldu

köyde kısa bir süre önceye kadar sadece bir market ve bir lokanta dışında dükkan yoktu. artık art arda açılan dükkanların sayısı 12'yi bulmuş durumda.

kızıltepe ilçesine bağlı bir köy olan şenyurt’un, sınır kapısının hemen yanındaki meydanı yine kalabalık. onlarca insan ellerinde çantaları sınıra doğru hareket halinde. meydanın çevresinde bir market göze çarpıyor. dış görünüşünden yeni olduğu belli. birçok ürün bulmak mümkün. sahibi yusuf demircen eskiden çiftçilik yapıyordu. suriyeliler şenyurt’a akın edince market açmaya karar vermiş:

“rojava’dan gelenler olunca market açtım. insanlar çok gelip gittiği için açtım dükkanı. alışveriş çok oluyor. buradan alıp oraya götürüyorlar çünkü orada birşey kalmadı. hepsi yemek için götürüyor. dükkan benim için daha kazançlı. kapı açık oldukça açık kalıyorum.“

Köylüler savaştan hoşnut olmasa da, hareketlilikten memnun

[[Fotoğraf:Faruk Yüce/Al Jazeera Türk]]

lokanta işleten mehmet bilişik, sabahın ilk saatlerine ragmen yoğun. bir yandan siparişleri yetiştiriyor, bir yandan sorularımıza yanıt veriyor.  bilişik daha önce yaz aylarında çalışmak için türkiye’nin batısına gidiyordu. ancak son iki yıldır kendi lokantasını işletiyor. onun da kazancı, sınır kapısını kullanan suriyeliler:

“suriyede savaş başladığı zaman biz açtık dükkanı. hareketlilik oldu bizim için, daha iyi oldu. en azından kendi memleketimizde iş yapıyoruz. giriş çok sık olduğu için burayı açtık. işler iyidir. gelenler var, kalanlar var, işimiz iyidir. eskiden istanbul’a gidip çalışıyordum artık gitmeye gerek kalmadı. kendi kapımın önünde çalışıyorum.“

hotel rojava

köyün meydanında bir otel dikkat çekiyor. adı rojava. aslında bilindik otellerden değil. kafeden bozma. sadece salonu ve yer yatakları var. kalmaya gelenlerin tamamı salondaki yer yataklarında yatıyor. işlemleri uzun sürüp gece kalmak zorunda kalanların yatabileceği tek yer. otelin sahibi bülent ağaoğlu, binayı otel olarak düşünmediğini ancak şartlar gereği otele çevirmek zorunda kaldığını belirtti. ağaoğlu parası olandan 5 tl aldığını, olmayandan ise almadığını söylüyor.

“kalacak yeri olmayanlar burada kalıyor. gecelik gelip kalıyorlar. burada, izin alıp karşıya geçmek isteyenler gelip kalıyor. çok fazla gelen olmuyor. istanbul’dan, izmir’den gelenler kalıyor. sadece yatıp gidiyorlar. artık kimse çalışmak için batıya gitmiyor."

Otel de, altında kahvehane de en çok Suriyelilere hizmet veriyor.

[[Fotoğraf:Faruk Yüce/Al Jazeera Türk]]

nüfus 10 binlerden 2 binin altına düştü

1990’lı yıllarda belediye başkanlığı yapan ve tüm hayatı şenyurt’ta geçen mahsum ağaoğlu, ekonomik değişimin tanıklarından:

“savaştan önce hiçbir şey yoktu. 2 dükkan vardı, onlar da akşama kadar siftah yapmıyordu. kızıltepe’ye gidip alışveriş yapıyordu insanlar. savaştan sonra burası canlandı. suriye’ye gidenlerin kimisi kendi için, kimisi ticaret için götürüyor. bu hareketlilik sayesinde burası canlandı. burada hiç kimse kalmamıştı sadece memurlar vardı.  toprak sahipleri kalmıştı. nüfus 10 binden, 1500'e düştü. 70’lerde 10 bindi, son yıllarda 1500’e düştü. şimdi 2 bine kadar çıktı. günde 5-6 bin kişi gelip gidiyor. ticaret güzel oldu, insanlar artık burada çalışıyor. eskiden batıya çalışmaya gidiyorlardı, şimdi burada kalıyorlar. dükkan sayısı 12 oldu. lokanta var, bakkal var, fırın var.”

otelden ayrılanlar geçiş işlemlerini yaptıktan sonra, kaymakamlığın açtığı parkta beklemeye başlıyor.

şenyurt’taki canlanmadan, köy sakinleri kadar suriyeliler de memnun. kimisi köyde ticarete atıldığı için, kimisi ise hemen sınırın yanından alışveriş yapabildiği için... hatta bu canlılıktan kızıltepe’de yaşayan taksiciler bile yararlanıyor.