türkiye'de görev yapmış iki büyükelçi de abd başkan yardımcısı joe biden'ın 21 kasım cuma günü başlayacak türkiye ziyaretininde ankara ve washington'un suriye konusundaki tutumlarında yakınlaşma umduklarını vurguladı.

2008-2010 yılları arasında ankara'daki görevinden sonra 2012'ye kadar bağdat büyükelçiliği de yapan james jeffrey ve 2005-2008 yılları arasında türkiye'de  büyükelçilik yapan ross wilson atlantik konseyi toplantısı için geldikleri istanbul'da al jazeera'ye biden'ın ziyaretini ve abd'nin suriye politikasını değerlendirdi.

türkiye, suriye'de kalıcı bir çözüm bulunabilmesi ve işid ile etkin bir mücadele için beşşar esed rejiminin gitmesi gerektiğini vurguluyor. ayrıca suriye'de uçuşa yasak bölge ve güvenli bölge oluşturulması gerektiğini savunuyor. ancak abd yönetimi esed'in meşruluğunun kalmadığını söylese de güvenli bölge ve uçuşa yasak bölge konularını değerlendirdiklerini ifade etmekle yetiniyor. 

jeffrey, al jazeera'nın sorularanı yanıtlarken, abd'nin türkiye'nin taleplerine daha uyumlu yaklaşması gerektigini söyledi:

"öncelikle abd'nin resmi duruşu, esed'in gitmesi yönünde. ikincisi, ne sebeple olursa olsun bunun için ciddi bir çaba harcamıyorlar. ancak üçüncü olarak da, bu sığınmacılara, çok büyük sayıdaki can kayıplarına bakacak olursak esed'in gidişi kesinlikle önemli. abd daha fazlasını yapmalı. dördüncüsü, eğer abd işid ile savaşırken türkiye'nin incirlik ve diğer konularda tam işbirliğini istiyorsa, türkiye'nin uçuşa yasak ve tampon bölge gibi talepleri konusunda daha uyumlu yaklaşmalı. biden'ın bunun için buraya geldiğine eminim."

'güvenli bölge konuşulacak'

Ross Wilson

[[Fotoğraf: Mustafa Değirmenci / Al Jazeera]]

ross wilson da, güvenli bölge konusunun konuşulacağını, biden'ın yüz yüze konuşmak için gelmesinin iki ülkenin pozisyonlarındaki yakınlaşma için umut verici olduğunu söyledi:

"biden'ın işid, irak ve suriye ile ilgili sorunların tümüyle ilgili yapıcı tartışmalar yapmasını bekliyorum. görünüşe göre güvenli bölge ve uçuşa yasak bölge konusunda bazı görüşmeler olacak. bunların ne kadar geliştirildiğini, biden'ın nereye kadar gideceğini bilmiyorum. bunları yüz yüze konulmak üzere buraya geliyor olması bile çok umut verici. "

'amerikalılar savaş fikrine karşı'

eylül ayında yeni abd büyükelçisi john bass'in senato'dan onay alması beklenirken birkaç hafta için ankara'ya dönen ve maslahatgüzar olarak görev yapan wilson, abd'nin kara harekatını da 'düşük bir ihtimal' olarak değerlendiriyor, sebebini de amerikan kamuoyunun istememesi ve bölge ülkelerinin şüpheleri olarak açıklıyor. ancak gerekli durumda obama'nın kendisinin karar verme yetkisi olduğunu da hatırlattı:

"askeri üst düzey yetkililer kendi görüşlerini bildirdi, bunun bir yerde gerekli olacağını söylediler. ama önümüzdeki yakın gelecekte abd bunun yerine bölgesel aktörlerle birlikte çalışacak gibi duruyor. amerikan kamuoyu bir başka savaşa daha girme fikrine karşı. obama bir sonraki seçimde yarışa girmeyecek, eğer harekete geçmesi gerekirse böyle bir adım atma yetkisi de var. ama bence geniş bir halk desteği olmadan bunu yapmak istemiyor

wilson bölgeye yeniden asker gönderme konusunun abd başkanı obama için zorlu bir konu olduğunu ve bu konuya şüpheyle yaklaşmaya devam edeceğini söyledi. 

'petrol anlaşması çözümün başlangıcı olabilir'

eski büyükelçiler, irak'taki petrol krizini de al jazeera'ye değerlendirdi. her iki büyükelçi de, geçen hafta erbil ve bağdat arasında varılan geçici uzlaşmanın, kapsamlı bir çözümün başlangıcı olabileceğini söyledi.

irak kürdistan bölgesel yönetimi'nin türkiye üzerinden petrol ihracatı yapması merkezi bağdat hükümetinin tepkisine neden oluyor, bağdat ve erbil  petrol gelirlerinin paylaşamı konusunda bir süreden beri anlaşmazlık yaşıyordu. dünya piyasasında petrol fiyatlarının düştüğü ve işid'le mücadele için mali kaynağa ihtiyaç duyulduğu bir dönemde geçen hafta bağdat ve erbil’in vardığı uzlaşma, kürt yönetimi günde 150 bin varil petrolü merkezi hükümet aracılığıyla ihraç etmesini, buna karşılık merkezi hükümetin de, kürt yönetimine ödemediği bütçe payına mahsuben her ay yarım milyon dolar ödemesini öngörüyor.

james jeffrey, irak ve kürdistan bölgesel yönetimi petrol bakanlarının bir araya gelmesinden ve türkiye'nin katkılarından dolayı umudunun arttığını söylüyor:

"yıldız, türkiye'nin irak'taki krizin çözümü için, her iki tarafın da yararına olacak şekilde nasıl çalıştığını en doğru tonlamayla söyledi. irak bundan faydalanıyor, bu sayede geçici de olsa anlaşmaya varıldı. türkiye de faydalanıyor, enerjiye, özellikle doğalgaza ihtiyacı var. bunu gelecekte çok daha net şekilde göreceksiniz. türkiye akan her damla petrolden yararlanıyor, para kazanıyor."

jeffrey, türkiye ve suriye rejimine yakın duran irak'ın farklı görüşlere sahip olmasının, yapılacak petrol anlaşmalarında belirleyici olmayacağı görüşünde:

"bu çok büyük bir sorun değil. önemli bir faktör değil, çünkü sadece iran'ı mutsuz etmek istemiyorlar. yani iraklılar bu konuyu çok da önemsemiyor. sadece iran'la başlarını belaya sokmak istemiyorlar."

'asıl sorun irak parlamentosunda olacak'

ross wilson, bakanların bir araya gelişi ve benzer bir dil kullanmalarının önemini vurguluyor ve başka bir noktaya değiniyor: "bağdat ve erbil kalıcı bir çözüme ulaşabilir, çok daha zor olan irak parlamentosunda sonuca ulaşmak."

geçici anlaşmayla aylardır süren sorunların çözümünün kolaylaşmadığını de belirten wilson, sürecin zorlu olduğunu ama umut verdiğini de söyledi:

"burada konuşulanlara bakılırsa sorun olan birçok konu var: kerkük, doğrudan petrol ihracı,  merkeziyetçi sistemden uzaklaşma... asıl sorun irak parlamentosunda görülecek. güney'de, 'erbil'le yapılan anlaşmalar bizim için faydalı olacak mı' sorusu sorulacak. bunların tümünü bir arada çalışmak zorundalar."