kırım tatar milli meclisi eski başkanı mustafa abdülcemil kırımoğlu, ukrayna’da iktidardaki anavatan partisi'nin de milletvekili. kırımoğlu tatarların sovyetler'e direnişinin en önemli figürlerindendi.  

al jazeera’nin sorularını yanıtlayan kırımoğlu, rusya’ya bağlanma kararı alan ve bunu 16 mart'ta referanduma sunan kırım özerk cumhuriyeti parlamentosu’nun tamamen rusların denetimine geçtiğini söyledi ve bu parlamentoyu ve referandumu tanımadıklarını kaydetti. kırımoğlu'na bölgedeki gelişmeleri sorduk. 

kırım’da tatarların evlerinin işaretlendiğine ilişkin bazı iddialar var. bunun aslı nedir?

"bu uygulama yarımadanın her yerinde olmasa da, bazı bölgelerde var. son iki gündür bazı tatarların evlerinin işaretlendiğine ilişkin duyumlar aldık. özellikle tatarların diğer etnik gruplarla karışık olarak yaşadıkları bahçesaray gibi yerleşim yerlerinde evler işaretleniyor. fakat bu aşamada tatarlara ruslar şiddet uygulamıyor. çünkü yakın zamanda kendilerince bir referandum düzenleyecekleri için, tatarları kendilerinden uzaklaştırmak istemiyorlar."

"kırım tatarları, bölgenin yerleşik halkıdır ve bölgenin asıl yerlisi kırım tatarlarıdır. bugün kırım’da yaşayan rusların önemli bölümü ikinci dünya savaşı’ndan sonra, kırım tatarlarının orta asya’ya sürülmesinin ardından buraya yerleştirilen kişilerdir. o nedenle tatarları yanlarında göstermek ruslar için önemli. bu referandumda tatarlara kırım yönetiminden sürekli teklif geliyor. yeni kuracakları hükümette tatarlara başbakan yardımcılığı, iki bakanlık ve yedi adet bakan yardımcılığı teklif ediliyor. fakat biz bu konuda devletimize, yani ukrayna’ya bağlıyız. rusların denetimine geçen kırım özerk cumhuriyeti parlamentosu referandum kararı alarak ukrayna ceza kanunu’na göre suç işlemiştir ve biz kırım’ın mevcut yönetimini de, referandumu da tanımıyoruz."

önceki gün, rusya’nın tataristan özerk cumhuriyeti başkanı rüstem minnehanov kırım’ı ziyaret etti ve sizin tanımadığınız kırım parlamentosu başkanı’yla da görüştü. bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

"tataristan tabii ki bağımsız bir ülke değil. bunlar rusya’ya bağlı olan siyasetçilerdir ve rusya kendisine bağlı müslüman siyasetçi ve devlet adamlarını kullanarak bizi etkilemeye çalışıyor. daha önce de tataristan ve çeçenistan müftüleri kırım’a geldi ve bunlar da kırım tatarları’nı etkilemeye çalıştı. tataristan başkanı minnehanov da bize, 'gelin size eğitim, kültür alanında yardımda bulunalım' şeklinde tekliflerle geldi. fakat biz onlara 'önce bu rus işgali son bulsun, ondan sonra sizinle işbirliğini görüşürüz' diye yanıt verdik. rusya yönetimi ayrıca çeçenler’den devşirdiği bazı ajanları kırım’a gönderiyor. rusya dış istihbarat servisi gru’nun eğittiği bazı çeçenler, kırım’a gelip bizim camilerimizde namaz kılıyor ve kırım tatarlarını etkilemeye çalışıyor."

rusya’nın kırım’daki varlığı kalıcı hale gelirse ne olur? 1944’teki gibi sürgün edilmekten endişe duyuyor musunuz?

"hayır. bu yaşadığımız çağda ve avrupa’nın göbeğinde, rusya bunu yapmaya cesaret edemez. fakat tatar toplumunun önde gelen kişilerini öldürme, hapsetme gibi yöntemleri de kullanarak kırım tatarlarını etkisizleştirebilirler."

son zamanlarda kırım tatarları arasında çeşitli fraksiyonların ortaya çıktığı söyleniyor. bu konuyu nasıl değerlendiriyorsunuz?

"kırım’da yapılan bir sosyolojik araştırmaya göre kırım tatarları’nın yüzde 82’si kırım tatar meclisi’nden memnun. yüzde 11’lik kısım meclis’in faaliyetlerini yeterli görmediğini söylemiş ki, bana da sorsalar ben de bu yüzde 11’lik kesim içinde yer alırdım. çünkü meclisimiz ancak elindeki imkanlar ölçüsünde tatarlara yardımcı olabiliyor. yüzde 7’lik bir kesim ise kırım tatar milli meclisi’ni hiçbir şekilde desteklemediğini söylüyor. kıtım tatarları arasında beliren vahabiler, hizbut tahrir gibi gruplar, bu yüzde 7’lik grupta yer alıyor. ancak bunlar kendi aralarında da sürekli didiştikleri için bir araya gelip meclis’e karşı ortak bir muhalefet oluşturabilecek durumda değiller. fakat ben bunlardan bazılarıyla kısa süre önce görüştüm ve bana, aramızda ayrılıklar olsa da, kırım tatarlarının varlığı gibi önemli bir konuda ortak hareket etmeye hazır olduklarını söylediler."

kırım tatarları 2004 yılında batı yanlısı aday viktor yuşçenko’yu cumhurbaşkanlığına getiren turuncu devrime etkin destek vermişti. şimdi baktığınızda o dönemi ve sonrasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

"ukrayna’da iktidara gelenlerden hemen herkes bir öncekini arattı. biz 2004 yılında dönemin cumhurbaşkanı leonid kuçma’nın yönetimine karşı turuncu devrimi ve yuşçenko’yu desteklemiştik. fakat yuşçenko kuçma’yı aratır hale geldi. sonra onun yerine viktor yanukoviç geldi ve biz yuşçenko’yu aramaya başladık. hatta aramızda şaka yapıyorduk 'aman yanukoviç de gitmesin, onu da arar hale düşmeyelim' diye."

"biz 1994’teki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde leonid kuçma’ya karşı leonid kravçuk’u desteklemiştik. o nedenle kuçma ilk başlarda bize karşı tepkiliydi. fakat sonra kırım tatarları’nın ukrayna’ya bağlılığını görünce bazı olumlu adımlar attı. mesela kırım tatar meclisi’ni yasal bir yapıya dönüştürme yönünde önemli bir adım olan ve üyelerinin tamamını meclis üyelerinin oluşturduğu şura’yı kurdu. şura cumhurbaşkanlığı bünyesinde bir danışma organı işlevi görüyordu. kuçma iki ayda bir kırım’a gelip bizlerle görüşüyordu. fakat sonra bizim etkin şekilde desteklediğimiz yuşçenko iktidara gelince kırım tatarları nasıl olsa kendisini desteklemeye mahkum durumda diye düşünerek bizimle ilgilenmedi. bizim yerimize ruslar ile yakınlaşmaya çalıştı. fakat tabii ruslar onu desteklemedi."

"yuşçenko beş yıllık iktidarında sadece iki kez kırım meclisi ile görüştü. yanukoviç cumhurbaşkanı olduktan sonra bizimle bir araya geldi ve bize her türlü desteği vereceğini, fakat bunun karşılığında bizim de kendisinin hizmetine girmemizin gerektiğini söyledi. buna göre ben de, partimden istifa edip onun bölgeler partisi’ne geçecektim. biz de ona, 'bakın cumhurbaşkanı olabilirsiniz, hatta padişah olabilirsiniz, fakat halkın seçtiği kişilere emir veremezsiniz. biz sizinle işbirliği yapabiliriz, fakat biz kimseden emir almayız' dedik. o da 'peki, ben de tatar muhalefetiyle görüşürüm' diyerek hiçbir kitle tabanı olmayan kişileri şura’ya doldurdu."

"fakat bu gidişatın değişeceğine eminim. önceki gün yulya timoşenko ile de görüştüm ve timoşenko bana kırım tatarlarının önemini anladıklarını ve bundan sonra her şeyin farklı olacağını söyledi."

türkiye’nin ve diğer ülkelerin tutumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

"türkiye bize destek veren açıklamalar yaptı. fakat artık açıklamaların yanında somut eylemler de ortaya koymak gerekiyor. türkiye’nin durumunu anlıyoruz. türkiye rusya’yla da belli ilişkileri gözetmek zorunda."

"fakat rusya ile ukrayna arasındaki sorun, sıcak bir çatışmaya dönüşebilir. biz kırım tatarları olarak bu savaşta ukrayna’nın safında savaşırız. böyle bir durumda türkiye’nin ve batılı ülkelerin ukrayna’yla birlikte savaşması beklenemez. fakat en azından ukrayna ordusuna silah, malzeme ve istihbarat desteği verilebilir. bazı anlaşmalar türkiye’nin hareket alanını kısıtlasa da, türkiye alternatif çözümler bulabilir. batılı ülkelerin ayrıca ukrayna’ya ekonomik yönden de yardımda bulunması gerekiyor. eğer şimdi bu aşamada belli bir maliyeti göze alıp gerekli yardımı yapmazlarsa, ileride bunun kendilerine maliyeti çok daha yüksek olacak."