''yaylaları ve turizm merkezlerini birbirine bağlayan, bölgeye gelen yerli ve yabancı turistlerin güvenli bir şekilde seyahat etmesine imkân sağlayan doğayla bütünleşik bir turizm projesidir."

yeşil yol olarak tanımlanan projenin uygulayıcısı doğu karadeniz projesi bölge kalkınma idaresi (dokap) başkanı ekrem yüce, yeşil yol’u böyle tanımlıyor. yüce’ye göre proje bittiğinde doğa ile bütünleşen doğaya saygılı yatırımlarla bölge insanlarının kendi yörelerinde istihdam edilmesine imkân sağlanacak.

DOKAP Başkanı Ekrem Yüce doğa ile bütünleşik turizm projesi uygulayacaklarını söylüyor. [Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk]

yeşil yol ilk ayak

yaylaları birleştiren yolun yapılması aslında projenin ilk ayağı. hedef, doğu karadeniz turizm master planı’nı adlı projeyi hayata geçirmek. yeşil yol olarak tanımlanan 2600 kilometrelik yolun tamamlanmasının ardından sıra 38 ayrı yerde turizm merkezlerinin yapılmasına gelecek. 38 ayrı turizm merkezi için şu anda planlama çalışmaları devam ediyor. planların onaylanmasının ardından bu bölgeler turizm alanı ilân edilecek. nerelerin, ne tür turizm merkezi olacağı ve buralarda hangi tür konaklama yapılacağı bilgisine ilk kez al jazeera'de yayınlanan bu haritadan ulaşılabilir.

uzungöl, ayder kötü örnek

"doğu karadeniz", "turizm" ve "yayla" kelimeleri yan yana gelince ilk akla gelen iki yer, trabzon sınırlarındaki uzungöl ve rize sınırları içindeki ayder yaylası. bu iki nokta bölgeye turist olarak gelenlerin uğramadan geçmedikleri iki yer. her iki yer de şu anda turizm konusunda yanlış uygulamalar için örnek gösterilen yerler. her iki yerdeki plansız yapılaşma, yüksek sezon dönemlerinde sokakta yürümeyi bile imkânsız kılıyor. turizme açılacak diğer yerlerin benzer duruma dönüşme riski olup olmadığına dokap başkanı, "hayır, dönüşmez, biz her şeyi planlıyoruz. oraların turizm planı olmadığı için öyle oldular" diye yanıt veriyor. 

Trabzon Uzungöl'deki sıra sıra oteller. [Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk]

nasıl bir turizm?

özlem erol, rize-çamlıhemşin’de beş yıldır altı odalı bir butik otel işletiyor. rize dışında okuyup büyümüş, daha sonra atalarının topraklarına dönüp turizm işine girmiş. erol, yeşil yol üzerinden gelişecek turizme karşı çıkıyor:

''fırtına vadisi’ne kitlesel turizmin girmemesi, yani otobüs turlarının girmemesi gerekiyor. bu vadi hassas bir vadi, burada yaşayan bir sürü canlı türü var. bunlar rahatsız olmamalı, belirli bölgelere asla girilmemeli. ayder yaylası’ndaki otellerin atık suları derelere gidiyor, arıtma yok. bu altyapılar oluşturulmamışken kitlesel turizmin buraya girmesi, kaos, talan ve kirlilikten başka bir şey getirmez. yeşil yol yapılmamalı.''

Otel sahibi Özlem Erol Fırtına Vadisi'nin kitle turizmine açılmaması gerektiği görüşünde. [Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk]

"turizm ateş gibidir: ya sizi yakar ya da aydınlatır"

"özlem erol’a sıkı denetimin olduğu doğayla barışık bir turizm olamaz mı?" diye soruyoruz:

''burada şu anda bile çevre ve doğa ile barışık turistik işletme çok az. burada iki tür denetim yapılıyor. maliye vergi denetimi için geliyor, bir de sigara içilmez yazısı asıp asmadığımız kontrol ediliyor. başka hiçbir kontrol olmuyor. buraya bir sürü otel yapacaklar, bunların doğaya zarar verip vermediğini nasıl kontrol edecekler? var olanlar bile şu anda böyle bir denetimden uzak. turizm ateş gibidir, ya orayı aydınlatır ya da orayı yakar. turizm adına bir sürü değer yok olabilir. türkiye’de bunun birçok örneğini gördük, görüyoruz. bu bölge için yapılacak tek turizm modeli eko-turizmdir.''

"bir arap turist 20 avrupalı turiste bedel"

şükrü fettahoğlu, uzungöl’ün üzerindeki pladi mezrasındaki fettahoğlu grand otel’in sahibi. 160 yataklı otel yılın her mevsimi açık. fettahoğlu, yeşil yol’un hararetli savunucularından:

''samsun’da elinize bir harita verilecek. nerede konaklama yeri var? nerede restoran? nerede benzin istasyonu var? ona göre kendinizi ayarlayacaksınız, dağdan dağa gelip bu doğayı göreceksiniz. kitle turizminin buralara zarar vereceği doğru değildir. tesisin olduğu yerde çöpü toplamak mümkündür. tesis olmazsa çer çöp olur. burası uzungöl’den yedi kilometre, şimdi bir saatte geliyorsunuz. yeşil yol yapılınca 10 dakikada buraya gelinecek.''

Otel sahibi Şükrü Fettahoğlu, Yeşil Yol'un turizme katkı yapacağı görüşünde. [Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk]

şükrü fettahoğlu, yeşil yol’un bir an önce tamamlanıp belirlenen yerlerin turizm bölgesi ilan edilmesini istiyor:

''bugün uzungöl bitmiştir, batmıştır. dar alanda bir sürü otel yapıldı, sokakta yürüyemezsiniz bile. plansızlık, imarsızlık orayı mahvetti. yeşil yol güzergâhındaki yerler bir an önce turizm alanı ilân edilip düzene kavuşmalı. buraya butik oteller yapılmalı, en fazla 20 odalı oteller yapılmalı. burasının suyu çok; o suyu alın, iki makine koyun, buraya yazın kar yağdırırsınız. burada yazın bile kayak yapılır. buralara yatırımcı bulmak kolay. siz altyapıyı yolu yapacaksınız, yasayı çıkaracaksınız yeter. bizim çok arap müşterimiz var. araplar çok iyi turist, bir arap 20 avrupalı turiste bedeldir. bir avrupalı günde 20 euro harcar bir arap 200 euro harcar.''

fettahoğlu, yeşil yol’a karşı çıkanları da bilgisizlikle suçluyor:

''çevreciler buraları bilmiyor. buraya yol yapılması için 10 kilometrede 1000 tane ağaç kesildi. burada ağaç bol, ormanları ara sıra keseceksin hava alacak, yoksa bu ormanlar çürür. çevrecilerin bu işin bilincinde olduklarını zannetmiyorum bu dağları bilmiyorlar, gezmiyorlar.''

‘’bu turizm değil, yaylaları imara açma projesidir’’

karadeniz teknik üniversitesi orman fakültesi öğretim üyesi oğuz kurdoğlu ise doğu karadeniz’e yapılacak 38 turizm merkezini, yaylaları imara açma projesi olarak niteliyor ve eleştiriyor:

''38 turizm merkezi yapılacak. bu merkezlerde oteller, restoranlar, fırınlar, marketler, petrol istasyonları, lastikçiler olacak. bir şehirde ne varsa oralarda da o olacak. yerleşim yerleri burada 1000 metrenin altına kurulmuştur. siz bu ortalama 500 metredeki şehirleri 2000, 2500 metrelere taşıyıp aynısını yapacaksınız. siz şehirlerdeki atıkları bertaraf edebiliyor musunuz? siz şehirlerdeki suları arıtabiliyor musunuz? siz şehirlerdeki yeşil alanları koruyabiliyor musunuz? siz düz ovada yapamadığınız her şeyi yüzde 100, yüzde 120 eğimli yerlerde 2000 metrenin üzerinde yapacaksınız. buna kimse inanmaz. yapılmak istenen, kitle turizmini yaylalalara taşıma ameliyesidir, bu turizme hizmet etmez. turizm ile yeşil yol’un hiç alakası yok. bu proje yaylaların imara açılma ameliyesidir, bu çok net.''

KTÜ Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Oğuz Kurdoğlu'na göre Yeşil Yol'un turizm ile alakası yok. [Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk]

"doğa hem kullanılacak hem korunacak"

yeşil yol projesinin yürütücüsü dokap başkanı ekrem yüce birleştirilmesi planlanan yaylalardaki sorunları da tespit ettiklerini söylüyor. yüce’ye göre bunlar; mülkiyet sorunu, çirkin, kaçak, yöresel mimarinin olmadığı yapılaşma ve düzensiz yerleşim. yüce’ye göre proje ile kontrollü, planlı, doğaya saygılı yol güzergâhı oluşturulacak, yaylalardaki kaçak yapılaşma önlenecek, kentsel dönüşüm gibi kırsal dönüşüm sağlanacak, mülkiyet sorunu çözülecek; doğaya saygılı, doğayla bütünleşmiş mini ahşap konaklama yerleri yapılacak; doğa hem kullanılacak hem korunacak.

kaynak: al jazeera