‘‘facebook, twitter, snapchat, google gibi sosyal medya devleri, haber okurlarının yaşamında kendilerini zaruri kılmayı başarır. günlük ziyaretçi sayıları artık milyarlar ile ifade edilen bu platformlar, en köklü medya organizasyonlarının hayâl dahi edemeyeceği bir dağıtım gücüne sahiptir. az sayıda platform; haber endüstrisinde tek söz sahibidir. zekice kişiselleştirilmiş haberler, okuyucuların anlık lokasyonlarına, tercihlerine, kullandıkları cihazlara ve ilgi alanlarına göre pek çok farklı formatta hazırlanır ve sunulur.’’

hollanda gazetecilik fonu’nun 2025'te gazeteciliğin geleceğiyle ilgili temmuz 2015'te yayımladığı dört senaryodan biri, özetle yukarıdaki tabloyu ortaya koyuyordu. bu senaryo, ‘bir avuç elma’ olarak nitelenen sosyal medya devlerinin haber endüstrisini ele geçireceğini, çok az sayıda geleneksel medya kuruluşunun hayatta kalmayı başarabileceğini öngörüyordu.

başta facebook ve twitter olmak üzere sosyal medya platformlarının habercilik alanında etkinliklerini artırma girişimlerine hız vermeleri, bu senaryonun hiç de hayâlci olmadığını gösteriyor.

dünyadaki bütün ciddi haber organizasyonları, facebook’un ‘resmi içerik biçimi’ olarak kabul ettiği sosyal videolara adapte olmuş durumda. haber merkezlerinde sadece sosyal medya için bu tür içerikler üreten birimler var. hatta, sırf bu iş için kurulan ve son günlerde sık sık başarı hikâyelerine denk geldiğimiz haber merkezleri mevcut. türkiye’de de medya kuruluşlarının bir süredir, dünyanın iki yıl gerisinden de olsa, ilk sosyal video denemelerine başladığını görüyoruz.

rekabet kızışıyor

sosyal medya devlerinin, ‘haber endüstrisini ele geçirmek’ için kendi aralarında tutuştukları rekabet bugün başlamadı elbette. yine de, geçen son beş aya hızlıca bir bakış, bu ‘strateji savaşlarının’ nasıl baş döndürücü bir hâl aldığını anlamaya yardımcı olacaktır.

mayıs’ta facebook, haber sitelerine içeriklerini doğrudan sosyal ağa yüklemelerine olanak sağlayan ‘instant articles’ı duyurdu. daha iyi bir kullanıcı deneyimi, daha fazla gösterim ve reklam geliri facebook’un vaatleri arasında. snapchat, ağustos sonunda ‘discover’ bölümünde içeriklerini sunduğu yayıncılara mashable ile birlikte tastemade ve ign’i de ekledi. canlı yayın uygulaması periscope’u satın alan twitter; şimdilik az sayıda kullanıcının erişimine açtığı ‘haberler’ sekmesini deniyor. google, facebook'a cevap olarak işbirliği yaptığı twitter'la, medya organizasyonlarının kullanımına sunmak üzere açık kodlu bir içerik uygulaması üzerine çalışıyor. facebook’un bu hamleye cevabı, platform üzerinden canlı yayın yapmaya imkan tanıyan hizmetini gazetecilerin kullanımına açmak oluyor. apple, 16 eylül’de yayınladığı işletim sistemi ios’un dokuzuncu sürümü ile artık kullanıcılarına haber de sunuyor. bütün bu şirketlerin bir süredir, platformlarında sundukları içerikleri yönetmek üzere ‘haber merkezi deneyimi olan küratörleri’ istihdam ettiklerini ilanlarından görmüşsünüzdür zaten. 

‘habere sosyal medyadan ulaşıyorlar’

[[Grafik: Bora Yıldırım]]

öte yandan, dijital habercilik alanında yapılan her araştırma, aynı sonucu ortaya koyuyor: habere sosyal medya platformları üzerinden ulaşan okurların sayısı her geçen yıl artıyor. amerikalı düşünce kuruluşu pew araştırma merkezi’nin medya ve haber departmanı tarafından temmuz 2015'te yayımlanan ‘‘haberin twitter ve facebook’taki gelişen rolü’’ adlı rapor, abd’de sosyal medya kullanıcılarının yüzde 63'ünün, bu platformları haber kaynağı olarak kullandığını gösteriyor. aynı düşünce kuruluşunun 2013'te yaptığı araştırmada bu oran facebook için yüzde 43, twitter içinse yüzde 52'ydi. amerikan basın enstitüsü’nün eylül 2015 tarihli ‘‘twitter ve haber’’ başlıklı araştırması da abd’li kullanıcıların yüzde 84'ünün habere platform üzerinden ulaştığını ortaya koyuyor. 

türkiye’de, sosyal medya kullanıcılarının bu platformları ne oranda habere ulaşmak için kullandıklarını gösterir bir araştırma yok. fakat tüik’in nisan 2015'te yaptığı ‘‘hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması’’nın sonucu, türkiye’deki internet kullanıcılarının yüzde 80,9'unun amaçlarından birinin sosyal medya hesaplarına ulaşmak olduğunu gösteriyor. sosyal medyayı, yüzde 70,2 ile haber okumak takip ediyor. 

peki haber için sosyal medya yeterli mi?

buzzfeed, vox, vice gibi doğuştan yeni medyacı haber organizasyonlarının sosyal medya platformları ile gönüllü işbirliği; the new york times, the guardian, bbc gibi köklü medya kuruluşlarını da bu çarkın içine girmeye zorluyor. sosyal medya devleri ile yaptıkları işbirliği, şimdilik bir kazan-kazan ilişkisine dayandığı için haber organizasyonları, ana sayfalarını ziyaret eden kullanıcı sayılarının gün geçtikçe azalıyor olmasını tolere ediyor. fakat, sosyal medya platformları tarafından sürdürülebilir bir gelir modeli ortaya konmadıkça bu kuruşların haber sitelerinden vazgeçmelerini beklemek elbette ki anlamsız olacaktır. 

başlıktaki sorunun asıl muhatabı; ziyaretçi kaygısı gütmeyen, habercilik yapmak için platform olarak sosyal medya mecralarını esas alan reported.ly ve 140journos gibi oluşumlar. habercilik yapmak için illa bir haber sitesi şart mı? reported.ly ve 140journos’un kurucuları andy carvin ile engin önder’e sorduk.

‘sosyal medyada içeriğin izini sürmek zor’

Reported.ly Aralık 2014'te yayın hayatına başladı.

reported.ly, ingilizce yayın yapan bir haber organizasyonu. aralık 2014'te yayın hayatına başladı. first look media tarafından destekleniyor. ana platform olarak twitter ve medium hesaplarını kullanıyor. haber merkezleri, 10 farklı zaman dilimine dağılan altı gazeteciden oluşuyor. bu ekip, onlara günün 18 saati aktif olarak habercilik yapma imkanı tanıyor. aynı zamanda dünyanın dört bir tarafından kendileriyle bilgi/haber paylaşımında bulunan çok sayıda gönüllü var.

yayın yönetmeni andy carvin, reported.ly’nin ilk 10 ayında farklı bir habercilik tarzı denediklerini ve gerçek anlamda bir dünya markası haline gelmek için ilk adımı atmayı başardıklarını söylüyor. reported.ly’i tanıttığı medium yazısında, ‘‘biz sadece ‘sayfa görüntüleme’ için insanları favori platformlarından uzaklaştırmaya çalışmıyoruz. twitter, facebook, reddit gibi platformların aktif bir üyesi olmaktan gurur duyuyoruz’’ demişti. bu yazıdan beş ay sonra, bu sefer reported.ly’nin web sitesini tanıttığı bir yazı yazmasının çelişki olmadığını düşünüyor. ‘‘bir web sitesine sahip olmak, en başından beri planın bir parçasıydı. site, bize önemli dosyalarımızı bir yerde toplama imkanı veriyor. buradaki haberler de bazen sadece tweetler, youtube videoları gibi sosyal medya içeriklerinin bir araya toplanmasıyla oluşturuluyor’’ diyor. 

carvin; sosyal medya dahil, yalnız başına hiçbir platformun habercilik yapmak için yeterli olmadığı görüşünde:

140journos, 10'dan fazla sosyal medya mecrasında yayın yapıyor.

140journos, twitter merkezli olarak üç yılı aşkın süredir türkçe yayın yapıyor. çekirdek ekipleri 10 kişiden oluşuyor. yaptıkları işi ‘imece usulü haberleşmek’ olarak tanımlıyorlar. bu ekip; içerikleri buluyor, işliyor ve onları 10'dan fazla sosyal medya mecrasına dağıtıyor. türkiye genelinde içerik desteği aldıkları 250–300 kişilik bir ağları var. son dört aya kadar esas mecra olarak twitter'ı kabul ederken şimdi aralarında ekşi sözlük, bobiler, snapchat, whatsapp’ın da olduğu birçok platformda aktifler. 

140journos’un kurucularından engin önder, platformun son dört ayının şimdiye kadar kendilerini en heyecanlandıran dönem olduğunu söylüyor. ana mecra olarak sosyal medya platformlarını kullansalar da hazırladıkları interaktif dosyaları yayınladıkları bir web sitelerinin de olduğunu anlatıyor. bu tür kompakt paketlerin türkiye gündeminin biraz daha iyi kavranmasını sağladığını düşünüyor. ‘‘türkiye’deki internet gazeteciliğinin omurgasını oluşturan birbirinin aynı haber sitelerinden uzakta, daha farklı web sitesi uygulamaları hazırlıyoruz’’ diyor. 

engin, illa bir web sitesine ihtiyaç olmadığını, sosyal medya platformlarının habercilik yapmak için tek başına yeterli olduğunu düşünüyor: 

kaynak: al jazeera