suriye kriziyle ilgili cenevre-2 konferansını belki de farklı kılan husus, tarafların hiçbirisinin konferanstan hoşnut olmamasıdır. zira içeriden ve dışarıdan müzakere için gelen bütün taraflar konferansın iklimi, gerekleri ve arka planından memnun değiller. hatta konferansın resmi sponsorları washington ve moskova, muhalefet ve rejim bir yana, kendi elleriyle yarattıkları birçok ayrıntıdan memnun değilmiş gibi bir görüntü çiziyorlar.

bu atmosfer ortasında herkesin üzerinde anlaşacağı bağlamın olgunlaşması için yoğun diplomatik çabaların harcanması gerekiyor. aksi takdirde açılış töreni sonrası cenevre'deki konferansın sona ermesi ve herkesin önceki konumlarına dönmesi beklenebilir.

suriye bağlamında değişime gitmekte kararlı uluslararası ve bölgesel bir iradenin olduğu açık. herkesin halıyı kendine çektiği doğru. suriye konusunda yaşandığı üzere, karmaşık bir yapıya sahip çekişmelerde bu gayet doğal, ancak müzakerelerin ve içerdikleri ödün ve uyum sağlama çalışmalarının da tarafları tutumlarında belirli değişikliklere götürmesi mümkün. bu değişiklikler nitelikli seviyelere gelebilir.

uluslararası irade

müzakerelerin birinci turunun sona ermesi sonrası mesafe kat etme/uyum sağlama ihtimalleri neler? başarı oranı ne? acaba suriye çekişmesi çözümün olanaklarını içeren türden bir çekişme mi?

kuşkusuz konferansın yapılması, çözüm bulma ihtimaline dayanıyor. birleşmiş milletler genel sekreteri'nin konferansa katılım için gönderdiği davetin metnini inceleyenler, çözüm olasılığını aşıp çözüm üretme araçlarına geçildiğini göreceklerdir. bu da en azından zahiren olayın seyrinde ve gelecekteki gelişmelerin de değişime gitmedeki kararlılık boyutunu yansıtıyor.

suriye olayını içeren birçok unsur da bu ihtimali güçlü kılıyor:

1-      tarafların seçeneklerinin çeşitliliği: şöyle ki, belirli bir tarafın kendi tutumunun unsurlarını daha büyük müzakere esnekliği içeren başka unsurlarla değiştirmesi mümkün. sözgelimi beşşar esed'i destekleyen güçlerin bir başka seçeneğe başvurması olası. bu seçenek de rejim içinde bir tarafın kabul edilmesi. kabul edilen bu taraf 'çıkar' olarak görülen talepler paketini garanti altına alacaktır. ayrıca muhalefeti destekleyen güçlerin de rejimin askeri ve güvenlik parçasının rehabilite edilmesi düşüncesini ve bu eylemin belirli garantilerle iki yıl sürmesini kabul etmesi mümkün.

2-      suriye şartlarının sunduğu seçeneklerin ve bu seçenekleri uygulamanın gerekli kılacağı politikaların çeşitliliği: bu seçenekler suriye halkının tercihi ve hakkı olması itibariyle devrimi desteklemek, uluslararası bir sorun olması itibariyle rejimin teröre karşı savaşını desteklemek, tarafları hoşnut etmek ve suriye'yi aralarında taksim etmek arasında değişiyor.

3-      dış çevrelerin suriye krizinde kazanımlarını sağlamlaştırma eğilimleri: konu, devam eden savaşın 'faydasız' olduğu noktasına yaklaştı ve taraflar ödüllerini almak, uluslararası ve bölgesel tanımayla bu ödüllerin onaylanmasını istiyorlar. herhangi bir taraf talepler ağacından veya krizin başından itibaren belirlediği çıtadan ödün vermeden bu onay gerçekleşmeyecektir.

4-      tarafların cenevre'de sunulan uluslararası siyasetten istifade etme eğilimi: bu siyasetin, madrid girişiminin yaptığı gibi gelecek dönemin bölgesel ve uluslararası ilkelerini çizmesi bekleniyor. taraflar ayrıca bu dönemin inşasında var olmak ve gelecek düzenlemelerde belirli rollerinin olmasını istiyorlar.

5-      uluslararası mizacın değişmesi ve bu mizacın uluslararası kutuplaşma ve çekişme dünyasından uzak eğilimler ile düşmanın içeriye yöneldiği bir dünyaya gitmesi: zira uluslararası güçlerin çoğunluğu (farklı derecelerle de olsa) kendisini farklı yollarla ifade eden çeşitli itirazları içeriyor. uluslararası sorunlara girmenin, bu tarafların paradokslarını ve bu paradoksların düğümünü arttırdığı açık.

bu unsurlar ve değişiklikler, müzakerecilerin zihninde ve seçenekleri arasında hep vardı. kuşkusuz bu unsurların dünyadaki başka sorun ve yerlerdeki uluslararası birçok çözüm ve anlaşmada işaretleri belirmeye başladı.

suriye şartlarında her grup ilk aşamada bir dizi olanağı inceleme ve keşfetmeye yoğunlaşacak:

-          karşı tarafların tutumlarına nüfuz etme imkanı. bu imkan küçük de olsa boyutunun genişletilmesine çalışılacaktır.

-          tüm tarafların, karşı cephede bulunanların nüfuz girişimleriyle uyum göstermesi ve bu girişimleri, başka koridorlara güvenli geçişin fırsatı ve kapısı olarak görme imkanı.

-          bu değişikliklerin, pratik ilkelerin ilan edilmesine dönüştürülme imkanı.

bu bağlamda birinci tur suriye'de çözümün uluslararası formülünün doğumhanesine benziyordu. doğum çözüm değil, sadece gelecekte çözüme götürecek çerçevedir.

yalnız organik olma şartı, tüm bu anlatılanları sınırlıyor. bu şart irak'tan lübnan'a tüm bölge sorunları arasında ağ gibi iç içe geçme hali gölgesinde bu meseleler karşısında gerçekçi ve gelişime elverişli bir sistem kurulması.

siyasi taktik

beşşar esed'in grubu (kendisini destekleyen ittifak) terörle mücadelenin önceliğine dayanan temel dayanaklarının yandığını, dünyanın bu rejimin ikiyüzlülüğünü kabul etmemesi sonrası müzakerelerin ilk turunda birçok müzakere kartını kaybettiğini anladı.

rejim, kendi ürettiği tüm baskı kartlarından arınmış ve hafiflemiş olarak müzakere pistine muhalefetle değil, uluslararası çoğunlukla mücadele etmek için giriyor. bu uluslararası çoğunluk, rejimin ve müttefiklerinin iddialarında, dünya vicdanını aldatmaya dönük bir tür sahtekarlık görüyor.

bu durum karşısında rejim eldeki imkanlarıyla kendi unsurlarını üreterek yeni müzakere ortamı inşa etme kararı aldı. bu stratejinin ipuçları hazırlık döneminde net şekilde görülüyor ve strateji bir dizi taktik üzerinde yoğunlaşıyor:

1-      müzakereleri çokça detaya boğmak: bu eski bir taktik. rejim bu taktiği uyguluyor ve bundan nasıl istifade edeceğini biliyor. taktiğin bugün kendisi için uygun olduğu görülüyor. bu oyun müzakerelerde ve özellikle de şekil ve usul konularında erken baş gösterdi. rejimin zaman kazanmak ve müzakereleri temel konulardan saptırmak amacıyla bu taktiği uygulamayı sürdürmesi bekleniyor.

2-      hukuki ve anayasal yaklaşımlara başvurmak: bu da rejimin yazdığı ve halihazırdaki şartları örtbas etmek için detaylandırdığı anayasaya dayanarak yapılıyor. rejim heyeti hukuki ve egemen referans olarak bu anayasayı dayatmaya çalışıyor.

3-      muhalefetin sabırsızlığına ve siyasi deneyimsizliğine bel bağlamak: muhalefeti destekleyenleri ve müttefiklerini sıkıntıya sokacak tepkiler sergilemeye sevk etmek. destek verenleri muhalefetin davranışlarından dolayı umutsuzluğa ve rejimin sergilediği emrivakinin kabulüne sürüklemek.

4-      medyaya ve özellikle de uluslararası medyaya yoğunlaşmak: amaç ise dış dünyaya belirli bir düşünce yansıtmak.

5-      rejimin bölgesel ve uluslararası çevrelerden istifade edeceği eklemelere dayanması: şöyle ki hizbullah, iran ve maliki hükümeti ittifakı, gerek propaganda yaparak gerekse de müzakere turları esnasında sahadaki bazı unsurları harekete geçirerek müzakerelerde suriye'ye lojistik destek veriyorlar. ayrıca rusya ve çin de uluslararası alanda destek vermekteler, diplomatik risklere karşı rejimi koruyan bir güvenlik ağı oluşturuyorlar.

6-      rejimin sokağın tıkanıklığının ve gerginliğinin dozunu hafifletmek için bazı yüzeysel adımlar atması bekleniyor: örneğin rejimin bazı bölgelerde ablukayı hafifletmesi veya küçük partiler halinde mahkumları çıkarması gibi.

7-      çeşitli seçenekler sunarak sürpriz faktörüne bel bağlamak: şekil itibariyle belirli ödünler içeriyor, ancak bünyesinde muhalefeti destekleyen ülkelerin kafalarını karıştırmaktan ve kendi kamuoyları önünde sıkıntıya sokmaktan başka bir şey yok. örneğin uluslararası gözetim ve denetim altında erken cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılması önerisi.

8-      rejim özellikle de israil, türkiye ve abd ile aralıklı dönemlerde yaptığı önceki müzakere deneyimine dayanacak: önceki tüm müzakerelerinde rejimin kaybeden taraf olduğu doğru, ancak bu müzakerelerin teknik detaylarından ve zararlı çıkmama yöntemlerinden istifade etmesi bekleniyor.

rejim, geçiş hükümeti yerine ulusal birlik hükümeti seçeneğini sunmaya çabalayacak, bu seçenek etrafındaki yorumu genişletmeye ve yakalamaya çalışacak. bu seçenek kendisi açısından iktidara tutunma planının b aşamasından başka bir anlama gelmiyor. bu plan beşşar esed'i pazarlıkların üstünde tutuyor ve büyük ulusal sorunlar kapsamına koyuyor.

rejim, müzakereleri elinden geldiğince uzatmaya çalışacak ve rus müttefikinin desteğiyle müzakerelerde sonuca varılması için bir takvim belirlenmemesini garanti altına aldı.

DOSYA: SURİYE'DE İÇ SAVAŞ

bu süre zarfında rejim, konferansın tam yetkili bir geçiş hükümetinin kurulmasını öngören hedefinin içini boşaltmaya çalışacak. şöyle ki, rejim sözgelimi sanki saha kartlarını yeniden karmaya çalışır gibi bu hedefe ulaşmayı imkansız kılacak çözümsüzlükler çıkarmaya çabalayacak veya destekçilerini, yeni hedefleri gündeme getirmeye sevk edecek. örneğin esed'in içinde olmadığı bir hükümete güvenmediklerinden veya öteki taraf baskın mezhepçi kimliğe sahip olduğundan bölünme seçeneğini yeniden sunmak gibi.

birinci görüşme turu, rejimin iddialarının tutarsızlık boyutunu gösterdi. bu durum muhalefetin rasyonel ve sakin performansına karşın rejimin gergin ve sinirli taraf olarak ortaya çıkan diplomatik performansına yansıdı.

kuşkusuz bu durumu değerlendirecek olan rejim, pervasızca ve çılgınca teraziyi dengelemeye çalışacaktır. belki de suriyelilerin bedenleri üzerine attığı yoğun ateş, halihazırdaki favori ve olası performansıdır.

1965 şam-yarmuk doğumlu olan gazi tahir dahman, siyaset bilimi öğrenimi gördü. arap gazetelerinde araştırma ve makaleleri yayımlanan dahman'ın, 'uluslararası hukukta kudüs' adlı bir kitabı bulunuyor. yazarın 'arap-afrika ilişkileri' başlığını taşıyan kitabı ise baskı aşamasında.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.