halkların demokratik partisi'nin (hdp) bildirgesinin çözüm süreci'ni ikincilleştirdiğini, kürt meselesini gölgeye aldığını söylemek tabii ki zor, hele de metin düzeyinde. metin ortada: hdp seçim bildirgesi çözüm süreci'ne sahip çıkıyor, çok dilli eğitimi ve demokratik özerkliği savunuyor.

buna rağmen hdp bildirgesi hem çözüm süreci'ni, ama daha çok da kürt meselesini ikincilleştirmekle eleştirildi. çözüm süreci'nin ve kürt meselesinin hdp bildirgesinde ikincilleştirilmiş olduğu doğru olmakla birlikte, ikincilleştirme bildirgeye dönük eleştirilerde konduğu biçim ve sebeplerle gerçekleşmiş değil. açıklamaya çalışayım.

öncelikle, hdp bildirgesinde çözüm süreci'ne dair yeni bir şey gerçekten yok, ama bunun sebebi tam da çözüm süreci'nin seçimler öncesinde edindiği çehreyle alakalı. hdp, çözüm süreci'ni mart ayında edindiği çehre üzerinden aynen bildirgeye koymuş durumda. hdp, çözüm işinin dolmabahçe’de açıklanan 10 maddelik çerçeve üzerinden müzakere edilmesini öneriyor ve her durumda silahsız mücadeleyi savunuyor.

dolayısıyla, çözüm süreci'nde hdp beyannamesinde yeni bir şey söylenmemiş olmasının sebebi söylenecek olanların hâlihazırda söylenmiş olması. yeni bir şey söylenip söylenmeyeceği, olup olmayacağı, mesela silahsızlanma kararının alınıp alınmayacağı hükümetin ne yapacağına bağlı olarak gerçekleşecek olduğundandır ki beyannamede çözüm süreci'ne dair yeni bir şey yok. uzun lafın kısası: hdp seçim bildirgesi çözüm süreci'nde mart ayı civarında söylenmiş olanın üzerine yeni bir şey söylemiyor doğru, ama yeni bir şey söyleyecek bir gelişme olmadığı için.

hdp bildirgesinde kürt meselesinin arka plana atıldığı eleştirisi de haklı görünmekle birlikte burada da bir sürpriz yok; çünkü hdp ve aslında pkk de epey bir zamandır kürt meselesini türkiye demokrasisini derinleştirerek çözmeyi esas alıyor. keza, hdp kurulduğundan beridir bir kürt ve kürdistan partisi olarak değil, demokrasiyi derinleştirmek isteyen bir türkiye partisi olarak konumlanmak istiyor. bu da kürt meselesini epey aşan bir demokrasi programını kürtlerin haricindeki seçmenler için de cazip kılmaktan geçiyor. kürt meselesinin ve çözüm süreci'nin hdp beyannamesinde ikincilleşmesinin, gölgede kalmasının esas sebebi bu: hdp beyannamesi kürt meselesini değil, kürt meselesinin hdp/pkk meşrebince çözülmesine zemin olacağı öngörülen radikal bir demokrasi programını öne çıkarmış.

nitekim, bu sebeple olsa gerek ki, kürt meselesinin çözüm işiyle neredeyse özdeşleştirilen demokratik özerlik önerisi, hep yapılageldiği gibi, yine türkiye’ye şamil olarak önerilmiş, kürt meselesini çözmek için ya da kürdistan’a sınırlı olarak değil. üstelik, biraz gözden kaçmış görünüyor, demokratik özerklik önerisi epey bir törpülenerek önerilmiş hdp beyannamesinde. demokratik özerklik teklifinin alametifarikalarından olan ‘özyönetime dayalı ekonomik faaliyeti’ genel bir prensip olarak önermek yerine, yerel yönetimlerce oluşturulacak işletmelere sınırlı tutmayı önermiş hdp beyannamesi.

Mesut Yeğen: "Beyannamelerde Çözüm Süreci: AKP ve CHP"

başkanlık karşıtı tavır öne çıktı

çözüm süreci'nin hdp beyannamesinde geride kalmış olmasının ya da geride kalıyor görünmesinin bir başka ve aslına bakılırsa en önemli sebebi ise hdp’nin başkanlık meselesindeki tutumuyla ilgili. hdp, tayyip erdoğan’ın başkanlık teklifine dair bir zamandır takındığı kararlı tutumu seçim bildirgesine aynen yansıtınca hem muarızları hem de ‘müttefikleri’ için hdp’nin çözüm süreci'nde ve kürt meselesinde ne dediğinin pek bir önemi kalmadı. hdp beyannamesi erdoğan’ın başkanlığına yaktığı kırmızı ışık üzerinden okunur oldu, çözüm süreci'nde ne dediği üzerinden değil.

uzun lafın kısası, çözüm süreci hdp beyannamesinde biraz gölgede kalmış görünüyor, bu doğru. ancak bu durum bir kısmıyla hdp’nin çözüm süreci'nde almış olduğu tutumun doğal sonucuyken, bir kısmıyla erdoğan’ın başkanlığı meselesinin 2015 seçimlerinin meta-mevzuu olmuş olmasıyla ilgili.

prof. dr. mesut yeğen, istanbul şehir üniversitesi insan ve toplum bilimleri fakültesi sosyoloji bölümü öğretim üyesi.

twitter'dan takip edin: @mesutyegen

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.