amerika birleşik devletleri (abd) eski başkanı richard nixon’ın,  watergate skandalı ile görevinden istifa etmesinin üzerinden kırk yıl geçmesine karşın, siyasetçiler bu skandaldan hâlâ gerekli dersi çıkaramamış gibi gözüküyor. örtbas etmenin, suçun kendisinden daha büyük olduğunu henüz fark etmediler. tıpkı nixon gibi, kabahatlerini örtbas etmeye çalışanlar, sadece kabahatlerinden dolayı başlarına geleceklerden çok daha yüksek bir bedel ödemek zorunda kaldılar.

britanya siyaseti “telekulak skandalı”yla birlikte temellerinden sarsıldı. rupert murdoch’ın sahibi olduğu news corporation şirketine bağlı tabloid gazete “the news of the world”ün (now), son on yıldır dört bin kişinin telefonunu yasa dışı olarak dinlediği ortaya çıktı. telekulak skandalına kurban gidenlerin arasında kraliyet ailesi yakınları ve önemli şahsiyetlerin yanı sıra, afganistan ve irak’ta ölen askerlerin aileleri ve 2005 yılında londra metrosunda terörist saldırılarda hayatlarını kaybedenlerin aileleri de yer alıyor.

skandal, the guardian gazetesinin yaptığı bir haberle ortaya çıktı. habere göre, sözü geçen tabloid gazete izinsiz bir şekilde on üç yaşındaki milly dowler isimli kayıp kızın sesli mesajlarına ulaşmıştı. tabloid gazetenin sesli mesajlara ulaşma amacı, kızın ailesinin keder ve umutsuzluğunu ön sayfa haberi yapmaktı. altı ay sonrasında kayıp kızın cesedi bulunduğunda, kızın ailesi ve polis kayıp kızın hâlâ hayatta olabileceğini düşündüler. çünkü now adına çalışanlar gelen sesli mesajları, mesaj kutusu doldukça tek tek siliyordu. (britanya polis teşkilatı scotland yard’a göre, murdoch basını bilgi sızdırmak için orta düzey polis memurlarına rüşvet vermişti.)

telekulak olaylarının geçmişine bakacak olursak, bu hepsinden farklı bir skandal. stalin bile, bir ölünün telefonlarını dinlememişti.

işlenen bir suç var ve bu örtbas edilmeye çalışıldı. rupert’ın oğlu ve veliahtı, news corporation’ın avrupa ve asya faaliyetlerini yürüten james murdoch’ın, ketum kalmaları için çeşitli polislere düzenli olarak toplamda bir milyon sterlini aşan miktarda rüşvet verdiği ortaya çıktı. kuruma ait milyonlarca e-postanın silindiği rapor edildi. bütün bunlara rağmen, bu suçtaki insanlık ayıbı bizleri tüm örtbaslardan daha fazla şoka uğratıyor.

tüm bu olanlara rağmen, telekulak skandalının siyasi sonuçları, şu an britanya’da sürdürülmekte olan resmi soruşturmaların sonucundan daha çok ses getirecek gibi görünüyor. skandalın etkisi özellikle hükümet ve halkın news corporation’ın gerçekte nasıl bir kurum olduğunu görmesine olanak sağlayacak.

murdochlar, news corporation’ı bir basın kuruluşu olarak görüyor. news corporation ilk olarak, gelirinin büyük bir kısmını kendi film ve televizyon şirketlerinden elde eden ve eğlence sektöründe faaliyet gösteren bir kuruluştur. arka planda ve daha önemli olan ise, muhafazakâr kesimlerin siyasi hedeflerini yansıtan bir propaganda aracı olarak hareket etmektedir.

fox news bağlantısı

fox news (fox haber), news corporation’ın abd kolu olarak faaliyet gösteriyor ve durmaksızın muhafazakâr ideolojinin propagandasını yapan bir kuruluş olarak biliniyor. her ne kadar siyasi propagandanın kontrolü bir zamanlar siyasi partilerin ve hükümetlerin ellerinde idiyse de, fox haber kendisini her iki politik yapıdan da bağımsız olarak konumlandırıyor. ne var ki fox haber ağırlıklı olarak abd’deki cumhuriyetçi parti’nin siyasi çıkarlarına hizmet ediyor.

news corporation, britanya’da gerek polise rüşvet vererek ve polis teşkilatının gözetleme imkânlarını kullanarak, gerekse siyasetçileri görmezden gelme taktikleriyle sindirerek, bir nevi başına buyruk bir tutum sergiliyor. news corporation, aynı tutumu abd’de kendine has bir örgüt olan çay partisi hareketi’ne alan sağlamak için kurumsal medyanın gücünü kullanarak göstermişti.

tüm bunlar, bir basın kuruluşundan sergilemesini beklediğimiz duruştan oldukça uzak. demokrasilerde basının asli görevi, halkı gerek hükümet ve diğer kurumlarla ile ilgili, gerekse sivil toplum hareketleri ve uluslararası olaylar ile ilgili bilinçlendirip, vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirmede onlara yardımcı olmaktır. ancak news corporation tüm bu gazetecilik ilkelerini hiçe sayarak tahrik edici ve dedikoducu bir tutum sergiliyor. bunun en güzel örneğini hem 1984 yılında yüz altmış sekiz yıllık now’ü devralıp tabloid gazetesine dönüştürmesi ile, hem de 1996’da fox haber kanalının kuruluşunda sürdürdüğü taraflı kampanyalar ile görüyoruz.

birçok news corporation kuruluşunda olduğu gibi fox haber’de de editöryel bağımsızlığın baskıcı yöntemlere kurban gitmesi hiç şaşırtıcı değil. haberler ve röportajlar, ardı arkası kesilmeyen siyasi kampanyalar ile harmanlanıyor. ideoloji, doğrulara baskın çıkıyor. içlerinde başkanlık yarışına girme ihtimali olan cumhuriyetçilerin bile olduğu şahıslar “yorumcu” olarak işe alınıyor. news corporation’un  asıl becerisi, propagandayı mali kazanç ve popülerleşmeye dönüştürmek şeklinde ortaya çıkıyor.

now’ün kârı söz konusu olduğunda, murdoch’ın britanya’da batan gemisini farklı bir isim altında tekrar faaliyete geçirdiğini duyarsak hiç şaşırmamalıyız. ancak ortaya çıkacak tablo ne olursa olsun, britanya’da telefon dinleme skandalı, murdoch’ın haberleri propagandaya dönüştürmesinin bir parçasıdır. her iki olay da demokrasinin esaslarından biri olan medya, devlet ve siyasi partilerin birbirlerinden kesin çizgilerle ayrılma prensibine bir saldırı niteliğindedir. bugün britanya’da gördüğümüz üzere, murdoch bu yapıları herhangi bir çekince veya ahlak ilkesi olmayan ve hesap sorulamayan bir güç haline getiriyor.

bu çaba bizleri rahatsız edici gerçeklerle karşı karşıya kalmaya mecbur bırakabilir. bu gerçeklerden biri, dehşetengiz acımasızlığı ve azılı yolsuzlukları gözler önüne seren telefon dinleme skandalıdır. bir diğeri ise, amerika’nın en popüler haber kanalı fox haber’in ifade ettikleri: pek çok insan news corporation'ın yayınladığı haberleri duymak isteyebilir. çoğunluğun bu tip haberleri talep etmeleri ise, medeni bir hukuk devleti ve onun vatandaşları için tehdit oluşturabilir.

bu talebin ne denli tehlikeli olduğunu görebilmek için italya örneğini unutmayalım. 1980’den bu yana, italya başbakanı  silvio berlusconi’ye ait olan mediaset holding, aynen murdoch’ın yaptığı gibi yavan televizyon programları ve taraflı siyasi tutumu ile geniş çapta bir seçmen topluluğunu etkilemişti. 1990’ların başında italya’nın savaş sonrası parti sistemi çöktüğünde, berlusconi kendi siyasi partisini kurabilmiş ve iktidara gelebilmişti. görevde kaldığı üç hükümet dönemi süresince yasaları ve devlet kurumlarını kişisel çıkarları doğrultusunda şekillendirdi.

news corporation, britanya ve abd’yi aynı yöne çekmekte kararlı gibi görünüyor. ancak şu an itibariyle, en azından britanya’da siyasiler tepki gösteriyor. önceki yıllarda news corporation’ın üst düzey yetkilileriyle yakın ilişkiler kurmuş başbakan david cameron, telekulak skandalını “iğrenç” olarak nitelendirdi. cameron’ın basın sözcüsü now’ün eski bir editörü idi ve skandaldaki rolünden dolayı gözaltına alındı. benzer şekilde, murdoch’tan destek görmüş işçi partisi liderleri, news corporation’ın britanya’nın en büyük şifreli televizyon kanalının tamamını satın alma girişimini engelleyeceklerini taahhüt ettiler. bu isyanın atlantik’in ötesine sıçrayıp sıçramayacağını ise zaman gösterecek.

jonathan schell the nation institute üyesi ve yale üniversitesi misafir öğretim üyesi. yedinci on yıl: nükleer tehlikenin yeni şekli (the seventh decade: the new shape of nuclear danger) kitabının yazarı.

bu makalenin bir nüshası daha önce project syndicate tarafından yayınlandı.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.