rus siyasetçilerin suriye krizinin çözümü için harcadığı çabalar ve sundukları fikirler, eksiksiz bir girişim seviyesine çıkmıyor. ruslar, daha çok ortadaki siyasi boşluğu kullanmak istiyorlar; suriye dosyasındaki diğer aktörlerin, krizin düğümünün çözümü için hiçbir şey yapmamalarından doğan boşluğu doldurmaya çalışıyorlar. yine de rusların kullandığı argümanlar, şu ana kadar bir başarı sağlamadı. önceki plan ve girişimler de başarısız olmuştu. o nedenle rus girişimi hâlâ kenarda duruyor, suriye muhalefetinin ve batılı uluslararası güçlerin bu eski-yeni hamleye yönelik tepkilerini ölçme amacı etrafında dönüyor. rusların bu yaklaşımlarındaki asıl amaç ise suriye muhalefetini rejimle müzakere ve diyalog masasına çekmek. 

girişimsiz girişim

rusların önerileri, müphem fikirlerden ibaret. devlet başkanı vladimir putin, dışişleri bakanı sergey lavrov ve dışişleri bakan yardımcıları gennady gatilov ile mikhail bogdanov, bu fikirleri birçok münasebette dile getirdiler. bogdanov, lübnan'ın başkenti beyrut'ta, suriyelileri temsil ettiklerini iddia eden suriye muhalefetinden isimlerle bir araya geldi. bu görüşme, lavrov'un kasım 2014'te moskova'da ahmed muaz hatib'in başkanlığında bir heyeti kabul etmesinin ardından gerçekleşti. suriye muhalif ve devrimci güçler ulusal koalisyonu (smdk) eski başkanı hatib, moskova'ya ziyaretinin işaretlerini değerlendirmekte gecikmemişti. hatta suriye'nin kurtuluş güneşinin moskova'dan doğabileceğini hayal etmeye başlayan hatib, imkansızı isteyecek derecede bu hayalini abartmıştı. zira kremlin'in yöneticileri, beşşar esed rejiminin suriye halkının çoğunluğuna karşı açtığı felaket savaşının ortaklarıdır.

görünüşe bakılırsa rusların önerileri, aynı şekilde müphem olan ve' suriye'de siyasi çözüme dair eksiksiz bir girişim' seviyesine çıkamayan mistura planı'ndan uzak değil. birleşmiş milletler suriye özel temsilcisi staffan de mistura'nın hazırladığı plan, rus politikacıların önerileriyle örtüşüyor. yani rusların önerileri, ciddi olduğu ve çıkış yolu bulma eğilimi taşıdığı izlenimi verse de muhalefetin rejimle masaya oturma konusundaki tepkisini ölçme girişiminin dışına çıkamıyor. nitekim bogdanov için "suriye muhalefetinin yapıcı güçlerinin, şam'ın resmi temsilcileriyle siyasi diyalog başlatması" önemli. ardından uluslararası terörün yol açtığı tehlikeli sorunlarla mücade, bu diyaloğu meşrulaştıracak. bogdanov'a göre muhalefete düşen, irak ve şam islam devleti (işid) karşısında durmak yolunda esed rejimiyle anlaşması.

bahsedilen rus önerileri, rejimin cinayetleri sonucunda suriyelilerin çektiği acıları; ölenleri, yaralananları ve evsiz kalanları görmezden geliyor. bm'ye bağlı kurumların raporlarına göre, bu cinayetler insanlık ve savaş suçları seviyesine çıkıyor. dolayısıyla rus önerileri, esed rejimini rehabilite etmeyi ve rejime, "terörle savaşa" katılması suretiyle uluslararası meşruiyet kazandırmayı hedefliyor.

işin aslı, 4 yıla uzanan kriz boyunca ruslar, esed rejimine sınırsızca destek veren tutumlarını değiştirmediler. rusların çözüm yaklaşımları da suriye rejimini destekleyen potanın dışına çıkmadı. bu yüzden olası bir çözüme yönelik siyasi bakış açılarını değiştirmeyen ruslar, "esed'siz siyasi çözümün hiçbir ufkunun olmayacağı" söylemini tekrarladılar. bu söylem, iran'ın yöneticileri tarafından da dile getiriliyor. iranlı yetkililer, rus mevkidaşlarının çözümlerine benzer açıklamalarda bulundular. bu temelde rus girişimi ve mistura planı'nı, esed rejiminin de bunlara sıcak bakması üzerine, olumlu karşıladılar.

bölgesel koordinasyon

hiç kuşkusuz ruslar, suriye krizine, rejimin işine gelecek bir siyasi çözümü herkesten önce pazarlamak istediler. ve girişimlerini, iranlı siyasetçilerle koordineli yürüttüler. üstelik cumhurbaşkanı general abdulfettah sisi'nin ağustos 2014'teki moskova ziyareti sırasında, mısır'daki 3 temmuz 2014 darbesinin liderleriyle istişare etmekten geri durmadılar. belki de sisi, ziyareti sırasında ruslara, bu önerileri suudilerin incelemelerini sağlayacağı garantisi verdi. bunu da muhtemelen, "işid ile savaşın, müslüman kardeşler ile savaşa benzediğini çünkü ikisi arasında (hem mısır'ın hem de esed'e alternatif bulmakta ısrar eden suudi arabistan'ın terör örgütleri olarak görülmesi açısından bakıldığında) bir fark bulunmadığı" söylemini pazarlayarak yapacağını ifade etti. 

sisi'nin suriye rejiminin çıkarlarına hizmet edecek bir girişime katılması gayet doğal. bu zeminde güvenlik heyetlerinin ziyaretleri ve mısır girişimi üzerinden suriye-mısır güvenlik koordinasyonu tekrar başladı . mısır girişiminin özünde şu husular yer alıyor: suriye ordusunun korunması; islamcı örgütlerle savaşılması; suriye'de islamcıların yönetime gelmelerine izin verilmemesi; mısır ve suriye rejimlerinin, islamcı aşırılara karşı ortak savaşa girmesi. aynı bağlamda ürdün'ün oynadığı rolün etrafında oluşan mısır-ürdün koordinasyonu, abd ve rus yönetimlerinin suriye krizine yönelik bakış açılarını yakınlaştırmaya çalışıyor. önce sisi amman'ı ziyaret etti ve ardından ürdün kralı abdullah, suudi arabistan'a sürpriz bir ziyaret düzenledi.

ürdün'ün rolü, abd'nin, "işid ile savaşın öncelenmesi" şeklindeki temel söylemine istinaden gerçekleşti. bu söylem doğrultusunda, esed rejiminin devrilmesi senaryosunu (sanki washington'daki karar organlarının hesaplarında böyle bir senaryo varmış gibi) uzak gören bir geçiş planı önerisi belirdi. washington defalarca rejimi düşürme veya onunla savaşma planları olmadığını açıkladı. hatta esed, abd başkanı barack obama'nın koyduğu kırmızıçizgileri aşarak halkına kimyasal silahlarla saldırdığında dahi washington, esed rejimine karşı hiçbir şey yapmadı. obama yönetimi sadece, ruslar ile esed rejimini kimyasal silahlardan soyutlayan bir anlaşma imzalamakla yetindi.

rus acizliği

rus siyasetçiler, 'moskova 1' konferansı çağrısında bulunmalarına rağmen, cenevre 1 anlaşması'nı baltalamak dışında esasında yeni bir şey sunmuyorlar. zaten ruslar, cenevre 2 görüşmelerinin de fiyaskoyla sonuçlanmasına katkıda bulunmuşlardı. rus yöneticiler, abd yönetiminin işid ile savaşında başını çektiği uluslararası - arap - koalisyonuna yoğunlaşması ve suriye rejimine yönelik belirsiz tutum alması sebebiyle suriye dosyasında yaşanan siyasi boşluğu doldurabilirlerdi. fakat rusya, dünyanın ikinci süper gücü rolünü oynamasına rağmen aciz ve bu rolü oynamaya ehil olmayan görüntü çizdiler.

putin, aralık 2014'teki türkiye ziyareti sırasında esed'in seçilmesi saçmalığını övmüş ve onu meşru görmüştü. bu durum, rusya'da hakim siyasi aklın kombinasyonunu ve suriye devrimi'ne karşı izlenen yöntemin yapısını gözler önüne serdi. ayrıca bu hakim siyasi akıl, rusya'nın yöntem, uygulama ve eğilimler açısından yoldaşı ve benzeri olan esed rejimine desteğine de açıklık getiriyor.

putin'in sözleri, rus politikacılara hakim olan ve suriye rejiminin zihniyetinden pek fark içermeyen siyaset aklının acizliğini ortaya koyuyor. zira rus politikacıların temel endişesi, iktidarlarını korumaları. o yüzden ruslar ile suriyelilerin uygulamaları birbirine benziyor. tek fark, bu uygulamaların dereceleri ve şekilleri. şöyle ki rus rejimi bir demokrasi oyunu yürütüyor ve bu oyun, demokrasinin hedefi olan iktidarın el değiştirmesini kesinlikle gerçekleştirmiyor. aksine (vladimir putin - dimitri medvedev örneğinde olduğu gibi) devlet başkanlığı koltuğundaki rol değişimi üzerinden demokrasiye müdahalede bulunuluyor.

rus siyasi çevrelerde şöyle bir inanç hakim: suriye rejiminin hayatta kalması, rusya'ya ortadoğu'nun farklı dosyalarında ve gelecekte iran ve nükleer dosyası konusundaki olası çözümlerde güçlü bir nüfuz sağlayabilir. hatta bölgede iran, irak ve lübnan ile birlikte (rusya'nın temel ekseni ve aktörü olacağı) yeni bir pakt kurulabilir.

yalnız rus yöneticiler, gerek dağılan sovyetler birliği gerekse dağılma sonrası dönemlerde dünyadaki hiçbir sorunun çözümüne katkıda bulunmadılar. suriye halkının değişim ve zulümler olmaksızın yaşama arzusunu engelledikleri ve bitirdiklerini gösterdiler.

rus politikacıların suriye'de akan kanı durdurma amaçlı eksiksiz bir düşünceye sahip olmamaları, rusya'nın rolünün siyasi çözüm bulma noktasındaki acziyetini artırıyor. bu durum, kendileri veya müttefiklerinin çıkarlarına dahi olsa, siyasi çözüm sunma girişimindeki acizliklerini gözler önüne seriyor. bu acizlik en son bogdanov'un aralık 2014'te beyrut’ta suriye muhalefetiyle yaptığı görüşmelerde görüldü. bogdanov'un açıklamalarında temel amaç, geçici ateşkesin ötesine geçmiyor ve ateşkesle birlikte şartların yeniden patlak vermesini engelliyor. bu da siyasetin acizliğini ve hakim rus siyasi düşüncesinin çürümüşlüğünü gösteriyor.

temaslar sırasında ziyaretçilerine, suriye'de çözümün siyasi sürecinin 'terör' ile savaş konusuyla paralel yürümesi gerektiğini açıklasalar da ruslar, mistura planı ve mısır-ürdün çabasıyla örtüşen öneriler sundular. bu girişimlerin tamamı, esed rejiminin (yeniden tanınması amaçlı müzakerelere girmesini sağlayarak) rehabilite edilmesini ve tüm çabaları "işid ile savaş" için birleştirmeyi hedefliyor.

ruslar, krizin çözümüne katkıda bulunmak yerine rejime sınırsız destek vererek krizin mecrasını olumsuz etkilemeye çalıştılar. oysa rusya'dan istenen, halk devrimine uygun çıkış yolları bulamayacak güvenlik ve askeri çözümle bağı tamamen kesecek siyasi çözüme destek olması ve bu yönde baskı yapmasıydı. çünkü rusların, sahada suriye halkının taleplerini karşılayacak adımların atılıp krizin yerel çözümünün öncelenmesi, ölümler ve şiddetin durması, ordu birliklerinin kent ve kasaba merkezlerinden çekilmesi, tüm tutukluların ve düşünce mahkumlarının serbest bırakılması, cinayetlerin sorumlularının yargılanması ve medya organlarının suriye'ye girişine izin verilmesi üzerinde etkileri olacaktır.

ömer kuş, suriyeli yazar ve araştırmacı. halep üniversitesi fizik bilimleri fakültesi'nden mezun oldu. arap basınında periyodik olarak yazıları yayımlanan kuş'un 'yeni imparatorluk: kavramların değişmesi ve hakların farklılığı', 'modern eleştirisel eğilimler', 'amerikan radikalizmi' ve 'irak savaşı ve geleceğin ipotekleri' adlı kitapları bulunuyor.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.