dünyayı haftalarca ekranlara kilitlemiş bir sahneydi: ramallah’taki sığınağında israil tankları tarafından kuşatma altında tutulan eski filistin lideri yaser arafat, fransa’nın başkenti paris’e gönderilip, son günlerini bir askeri hastanede yoğun tıbbi testler altında geçirmişti.

ölümünden sekiz yıl sonra, arafat’ın hangi nedenle öldüğü sorusu hala cevaplanmayı bekliyor. paris’te yapılan testlerde, arafat’ın vücudunda açık herhangi bir tür zehir bulunamamıştı. yıllarca filistinlilerin liderliğini yapmış sembol ismin yaşamını yitirmesi sonrasında, arafat’ın ölüm nedeni ile ilgili olarak; kanser, karaciğer sirozu ve hatta aids gibi spekülasyonlar ortaya atılmıştı.

al jazeera’nin dokuz ay boyunca sürdürdüğü araştırmalar, bu söylentilerin doğru olmadığını ve arafat’ın sağlık durumunun, 12 ekim 2004 tarihinde birdenbire hasta olana kadar iyi olduğunu ortaya koydu.

daha da önemlisi, arafat’ın giysileri, diş fırçası ve hatta sembol haline sembol haline gelmiş poşusunda, nadir bulunan güçlü bir radyoaktif element olan polonyum bulundu. arafat’ın idrarı, kanı, tükürük ve terini barındıran söz konusu kişisel eşyaları üzerinde isviçre’deki lozan radyofizik enstitüsü’nde gerçekleştirilen analizler sonucu, eski filistin lideri öldüğü sırada vücudunda yüksek düzeylerde polonyum bulunduğu sonucuna varıldı.

lozan radyofizik enstitüsü direktörü dr. francois bochud, konuya ilişkin olarak yaptığı açıklamada, “arafat’ın biyolojik sıvılarının lekelerini barındıran eşyalarda, yüksek seviyelerde açıklanamayan desteksiz (doğal yollardan ortaya çıkmamış) polonyum-210 ölçtüğümüzü teyit edebilirim” dedi.

polonyum, radyoaktif bir element

yaser arafat’ın dul eşi suha arafat al jazeera’ye, ilk kez bir laboratuvar tarafından incelenen eski liderin kişisel eşyalarını da gösterdi. bilim adamları, yaptıkları testlerde eşyalar üzerinde herhangi bir ağır metal veya konvansiyonel zehir izine rastlamadı; dolayısıyla araştırmalar, polonyum gibi daha muğlak, belirlenmesi zor elementlere yöneldi.

polonyum, 1898 yılında marie curie tarafından keşfedilen ve uzay teknolojileri başta olmak üzere çeşitli alanlarda kullanılan radyoaktif bir element. curie’nin kızı, laboratuvarda kazayla polonyumla temas etmesinden birkaç yıl sonra lösemi sonucu yaşamını yitirerek, elementin ölümüne neden olduğu ilk kişiler arasında yer almıştı.

elemente ilişkin az sayıdaki bilimsel metne göre, israil’in nükleer programı bünyesinde görev yapan en az iki kişi, polonyumla temas etmeleri sonrası hayatlarını kaybetti.

polonyumun en ünlü kurbanı ise taraf değiştiren eski rus ajanı alexander litvinenko oldu. litvinenko, aşamalı olarak ilerleyen bir hastalık sonucu londra’da 2006 yılında hayatını kaybetti. ingiliz kurumları tarafından yapılan soruşturma, eski rus ajanının bir suşi restoranında çayına konulan polonyum sonucu öldüğünü açığa çıkardı.

polonyum zehirlenmesinin belirtileri hakkında bilim dünyasında kesin bir fikir birliği yok. bunun başlıca nedeni kayıtlara geçmiş çok az vakanın bulunması. litvinenko da, aynı arafat’ın durumunda olduğu gibi yoğun ishal, kilo kaybı ve kusma gibi belirtilerle karşılaşmıştı.

hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, dozaja göre haftalar boyunca devam edebilen süreç çerçevesinde denek ölene kadar aynı semptomların gerçekleştiğini ortaya koydu. abd’de 1991 yılında yapılan bir araştırmaya göre, polonyumun yaydığı ‘radyasyonun ana hedefinde sindirim sistemi var’. araştırma, radyasyonun, ‘beyin sapındaki kusma merkezini harekete geçirdiğini’ belirtiyor.

‘normalin 10 kat üzerinde’

lozan radyofizik enstitüsü’ndeki bilim adamları, arafat’ın eşyalarında bulunan polonyum miktarının, zaman zaman deneylerdeki kontrol gruplarında bulunan miktarlardan 10 kat daha fazla olabildiğini belirledi.

deney sonuçlarını radyoaktiviteyi ölçmek için kullanılan milibecquerel (mbq) cinsinden açıklayan enstitü, atmosferde polonyum bulunduğuna, fakat yüzeylerde toplanan çok düşük doğal seviyelerin çok zor kaydedilebildiğini ifade etti. enstitü, al jazeera’ye, “litvinenko’ya benzer bir zehirlenme vakası olsa bile, 2012 yılında ancak birkaç [mbq] polonyum izine rastlanması bekleniyor” açıklamasını yaptı.

arafat’ın vücut sıvılarını barındıranlar başta olmak üzere kişisel eşyalarında ise çok daha yüksek miktarlarda polonyum bulundu. eski filistin liderinin diş fırçasında 54 mbq, iç çamaşırlarındaki idrar lekelerinde ise 49 mbq düzeyinde polonyum bulundu. kontrol deneği görevindeki bir başka erkeğin iç çamaşırında yapılan aynı analizlerde ise 6,7 mbq seviyesinde polonyuma rastlandı.

eski liderin eşyalarında bulunan polonyum-210’un radyoaktif yarı ömrünün 138 gün olması nedeniyle, elementin yarısı, geçen her söz konusu uzunluktaki periyotta yok oluyor.

mart ayından haziran ayına kadar süren üç aylık dönemde yapılan diğer deneylerde ise, bulunan polonyumun yüzde 60 ila 80’inin desteksiz olduğu, yani doğal yollardan ortaya çıkmadığı sonucuna varıldı.

kaynak: al jazeera