azerbaycan’da şu anda yaklaşık 70 siyasi parti var. ancak bu partilerin büyük çoğunluğu aktif değil, başkanları ve çevresindeki birkaç kişiden oluşan tabela partileri durumunda.

parlamentoda temsil edilen parti sayısı on: sosyal refah, ana vatan, adalet, bütün azerbaycan halk cephesi, vatandaş dayanışması, büyük kuruluş, ümit, demokratik islahatlar ve vatandaş birliği.

bu partilerin şu anda parlementoda 12 milletvekili var ama sadece ümit partisi açıkça muhalif bir tavır almış durumda. azerbaycan muhalefetinin en büyük iki partisinin ise milletvekili yok.

muhalefetteki elçibey etkisi

azerbaycan’daki örgütlü muhalefetin temel çizgisini ebulfeyz elçibey’in belirlediğini söylemek mümkün. elçibey’in azerbaycan halk cephesi hareketi, ülkeyi sovyet sonrası dönemde bağımsızlığa taşıyan temel yapı.

milliyetçi-türkçü çizgideki elçibey’in politikaları kendinden sonra kurulan ve muhalefeti oluşturan milliyetçi partilerin temel prensipleri haline geldi. bu çerçevede özellikle 2 parti ön plana çıkıyor.

bunların ilki, ahc’nin partileşmesiyle oluşan ve bir dönem elçibey’in başkanlığını yaptığı azerbaycan halk cephesi partisi (ahcp).

ikincisi ise ahc’den ayrılan, elçibey döneminde milli meclis başkanlığı yapmış isa kamber önderliğinde kurulan azerbaycan müsavat partisi.

azerbaycan siyasetinde öne çıkan diğer muhalefet partileri ise milli istiklal partisi, vatandaş hemreyliği partisi, azerbaycan demokrat partisi, azerbaycan liberal partisi ve ana vatan partisi.

azerbaycan halk cephesi partisi

partinin lideri ali kerimli. elçibey’in son yıllarında vekaleten başkanlık yapan kerimli 2000 yılından beri partinin başında. 1995 parlamento seçimlerinde 3, 2000’deki parlamento seçimlerinde ise 4 temsilciyle meclise giren ahcp, 2010 seçimlerinde meclise giremedi.

ahcp programında amacını, “demokratik hukuki devletin kurulması” olarak belirtiyor.

partinin en belirgin duruşu dış politikada. parti bugünki iran’ın kuzeyine denk gelen güney azerbaycan ile birleşmeyi hedef alan 'büyük azerbaycancı' bir politika benimsiyor.

ahpc, türkiye ile ilişkilerin daha derinleştirilerek ‘’dilde, fikirde, işte birlik’’ düşüncesiyle hareket edilmesini istiyor.

azerbaycan müsavat partisi (amp)

anlamı 'eşitlik' olan azerbaycan müsavat partisi (amp), 1912’de mehmet emin resulzade öderliğinde kurulan yapının devamı olduğu iddiasında. müsavat partisi, 1918’de bağımsızlığını ilan eden azerbaycan demokratik cumhuriyeti’nin kurucu gücü. 1920’deki bolşevik işgali ile kapatılan müsavat partisi, 1992’de isa kamber tarafından yeniden siyasi hayata döndü.

parti, özellikle karabağ kökenliler arasında güçlü bir tabana sahip.

partinin ideolojisi, 9 temel prensiple belirtiliyor: hürriyetçilik, bağımsızlık, milliyetçilik, azerbaycancılık, devletçilik, liyakatçilik, türkçülük, islamcılık, modernlik.

temel fikirleriyle ahcp’den pek de farklı olmayan müsavat partisi, güney azerbaycan konusunda farklı bir yaklaşım ortaya koyuyor. amp, güney azerbaycan konusunda kararın orada yaşayan insanlar tarafından verilmesi gerektiği görüşünü savunuyor.

parti türkiye ile ilişkiler konusunda ise halk cephesi’nden daha ileride. iktidara gelmeleri durumunda türkiye ile konfederasyon kurmak ve enerji kaynaklarının türkiye üzerinden taşınması projelerini hayata geçirmek üzere çalışacaklarını söylüyor.

diğer siyasi partiler

milli istiklal partisi (amip): 1992’de kurulan amip ‘in kökenleri yine ahc’ye dayanmaktadır. milliyetçiliği, istiklalciliği ve türkçülüğü temel ilkeler olarak kabul etmiştir. amip;in temel farkı, uluslararası ilişkilerde azerbaycan’ın komşu ülkeleri olan türkiye, rusya ve iran’ın aynı öneme sahip olduğunu vurgulamasıdır. azerbaycan’ın bağımsız ve bağlantısız bir dış politika benimsemesi gerektiğini vurgulayan istiklal partisi, bu politikalarıyla ahcp ve müsavat partisi’nden ayrılmaktadır.

vatandaş hemreyliği (birliği) partisi (vhp): 1992 kurulan vhp temel ilkelerini bağımsız, demokratik, laik, hukuk devletinin korumak ve özgür sivil toplumun geliştirilmesini saplamak olarak tanımlıyor.

parti, temel amacını azerbaycan cumhuriyeti'nde ulusal, ırksal, dini köken, sosyal köken bakılmaksızın tüm kesimlerden azerbaycan cumhuriyeti vatandaşlarını birleştirmek ve devlet için millet değil millet için devlet anlayışıyla hareket etmek olarak dile getiriyor. dış politikadaki duruşu ise her devlete eşit yaklaşılması ve ilişkilerin geliştirilmesi gerektiği şeklinde.

azerbaycan ümit partisi: 1993’te kurulan azerbaycan ümit partisi, 2002’de ikbal ağazade’nin parti başkanlığına seçilmesiyle ön plana çıkan bir hareket. ağazade’nin genç oluşu partinin gençler arasında dikkat çekmesini sağlamıştır.

partinin amaçları arasında; azerbaycan devletinin toprak bütünlüğünü sağlamak, demokratik ilkeleri geliştirmek, etkin ve dinamik özgür piyasa ekonomisinin oluşmasını desteklemek, toplumun manevi, kültürel ve ulusal gelişmesine sağlamak ilkelerine yer verilmiştir. parti ayrıca türkiye ile azerbaycan’ın bir konfederasyon kurması fikrini destekliyor.

azerbaycan ümit partisi lideri ağazade, ülkedeki en aktif muhaliflerden biri. parti özellikle yoğun mitinglerle protesto gösterileri yapıyor.

azerbaycan liberal partisi (alp):

azerbaycan liberal partisi 1995’te lale şevket tarafından, liberal ideolojinin ülkede yayılması amacıyla kuruldu. partinin temel amacı; “her türlü ırk, din, etnik ve sosyal ayrımı reddederek uygar toplumun kurulması ve bağımsız piyasa ekonomisinin kuvvetlendirilmesi olarak belirtiliyor.

ana vatan partisi (avp): ana vatan partisi, mart 1990’da ahc’den ayrılan bir grup tarafından kurulmuştur. avp başkanı fazail agamalı’dır.

avp’nin programında ideolojisi ‘’azerbaycancılık, devletçilik ve vatanseverlik’’ olarak açıklanmıştır

parti dönem dönem iran yanlısı açıklamalarıyla ön plana çıkmaktadır. rusya konusunda da en sıcak muhalif parti olarak görülmektedir.

gençlik örgütlenmeleri

azerbaycan siyasetinde son yıllarda dikkat çekici hareketler ortaya çıkıyor. bunların en önemlileri gençlik örgütlenmeleri.

özellikle sosyal medyayı iyi kullanan bu hareketler giderek etkilerini arttırıyor.

bu örgütlenmeler içinde iki, hareket ana akım olarak değerlendirilebilir.

 'ileri hareketi' olarak bilinen yapı, iktidar yanlısı bir örgütlenme. 

muhalif gençlerin en kapsamlı örgütlenmesi ise 'nida vatandaş harekatı'. son dönemde azerbaycan’da muhalefete yönelik baskılar konusunda en sık adı geçen örgütlenme de bu. nida vatandaş harekatı'nın 7 üyesi şu an hapiste.

kaynak: ajanslar