suriye’deki çalışmalarını tamamlayan birleşmiş milletler (bm) heyeti, raporunu bm genel sekreteri ban ki-moon'a sundu. heyet, mart ayından ağustos sonuna dek muhtemelen toplam beş saldırıda kimyasal silah kullanıldığını bildirdi. ban, rapor ile ilgili olarak cuma günü bm genel kurulu’nu, pazartesi günü de bm güvenlik konseyi üyelerini bilgilendirecek.

suriye'de kimyasal silah kullanıldığına ilişkin iddiaları inceleyen heyetin nihai raporunda, araştırma sonuçlarına yer verilen yedi bölgeden dördünde siviller ve askerlere karşı bu silahların kullanıldığı, bir yerde muhtemelen kullanıldığı, iki yerde ise kullanıldığına ilişkin herhangi bir bulgu tespit edilemediği kaydedildi.

raporda kimyasal silahların kimler tarafından kullanıldığına ilişkin herhangi bir bilgi yer almadı ancak kurbanların hem sivil hem de asker olduğu vurgulandı.

raporun sonuç bölümünde, suriye'de kimyasal silah kullanıldığı sonucuna ulaşıldığı belirtilerek inceleme yapılan yedi bölgeye ilişkin sonuçlar ve kullanılan kimyasal silah miktarları yer aldı.

buna göre, guta, han asel, serakıb ve eşrefiyye elde edilen bulguların kimyasal silah kullanıldığı, cobar'daki olayda muhtemelen kullanıldığının tespit edildiği, baharriyye ve şeyh maksud'ta meydana geldiği öne sürülen saldırılara ilişkin herhangi bir delil bulunamadığı için kimyasal silah kullanımının teyit edilemediği ifade edildi.

idrar örneklerinde sarin gazı bulundu

rapora göre, guta'da elde edilen "açık ve inandırıcı deliller ışığında" 21 ağustos'ta çocuklar ve sivillere karşı görece yüksek miktarda kimyasal silah kullanıldığı tespit edildi. saldırının karadan karaya füzelerle yapıldığı, füze parçalarında sarin gazı bulunduğu, füzenin düştüğü bölgedeki insanlar ve çevrenin sarin gazından etkilendiği, hastaların kan ve idrar örneklerinde sarin gazı olduğu belirlendi.

19 mart'ta han el-assal'da, "elde edilen güvenilir delillere" göre askerler ve sivillere karşı kimyasal silah kullanıldığı tespit edildi. ancak kullanılan sistemler ve bölgeye ilişkin bilgiler birinci elden toplanamadı. buna rağmen, tanık ifadeleri, sağlık görevlilerinin verdiği ifadeler ve zehirlenme vakalarına ilişkin bilgiler bölgedeki kitlesel zehirlenmelerin kimyasal silah etkisiyle olduğunu gösteriyor. bu bölgedeki saldırı suriye'deki tarafların tümü tarafından kabul edilirken, rusya, ingiltere ve fransa tarafından sunulan bulgular da saldırıyı teyit etti.

24 ağustos'ta sarakub'da ve 25 ağustos'ta aşrafiyye'de asker ve sivillere karşı görece az miktarda kimyasal silah saldırısı yapıldığı belirlendi. ancak bu iki olayda da olay yerlerinde ilk elden inceleme yapılamazken kurbanların otopsisi, tanık ifadeleri ve sağlık görevlilerinden edinilen bilgi ve bulgular sonucunda saldırıların gerçekleştirildiği tespit edildi.

24 ağustos'ta jobar'da gerçekleştiği belirtilen saldırı iddiasına ilişkin ise kurbanlardan alınan dört örnekten sadece birinde sarin gazı tespit edilmesi nedeniyle bölgede askerlere karşı görece az miktarda sarin gazı kullanıldığı tahmin ediliyor.

rapora göre 22 ağustos'ta bahariye ve 13 nisan'da şeyh maksud'da gerçekleştirildiği iddia edilen saldırılara ilişkin ise kan ve çevre örnekleri üzerinde yapılan testlerde kimyasal maddeye rastlanmadığı için bu iki olayda kimyasal silah kullanıldığı teyit edilemedi.

bm genel sekreteri bilgi verecek

ban ki-moon, raporu ile ilgili cuma günü bm genel kurulu’nu, pazartesi ise bm güvenlik konseyi üyelerini bilgilendireceğini söyledi. raporun yakında bm’nin internet sitesinde yayınlanacağını da aktaran ban, prof. sellström ve ekibine yapmış oldukları cesur çalışmalarından dolayı teşekkür etti. sellström ile uzman ekibinin profesyonel bir şekilde görevlerini yerine getirirken birçok tehlikeyi atlattığına işaret eden ban, suriye’de kimyasal silah kullanıldığına dair ilk iddiaların geçtiğimiz mart ayında dile getirildiğini hatırlattı. ban, suriye hükümetinin kimyasal silahlara sahip olduğu ancak kimyasal silahlar sözleşmesi'ne geçtiğimiz aylarda imza attığını hatırlattı. ban, bu kapsamda bm ve kimyasal silahların yasaklanması örgütü (opcw) heyetinin bu ülkede kimyasal silahların imhasına nezaret ettiğini söyledi.

genel sekreter, bm genel merkezi'nde sellström’ü kabulünde kimyasal silahların kullanımının insanlık ve uluslararası hukukun ihlali olduğunun altını çizdi. ban, ‘‘bu korkunç silahların sadece suriye’de değil, dünyanın her yerinde ortadan kaldırılması için ihtiyatlı davranmalıyız.’’ diye konuştu.

heyetin ön raporunda guta'daki saldırıda kimyasal silah kullanıldığı belirtilmişti. rusya ve suriye hükümeti bu saldırıdan muhalifleri sorumlu tutarken batılı ülkeler ve muhalefet ise suriye rejimini suçlamıştı.

diplomasi trafiği

abd yönetimi suriye’de kimyasal silah kullanımını kabul edilemez olarak belirtmiş ve bu ülkeye caydırıcı bir karşılık verilmesi konusunda çalışmalar başlatmıştı. türkiye de bu harekâtta yer alacağını açıklamıştı. fakat daha sonra abd dışişleri bakanı john kerry suriye’nin kimyasal silahları teslim etmesi halinde bu harekata gerek kalmayabileceğini açıkladı. bu açıklama üzerine rusya devreye girdi ve suriye yönetimi kimyasal silahları bm’ye teslim etmeyi kabul etti. 

kaynak: al jazeera