türkiye'de '3. yargı paketi' olarak da bilinen ‘yargı hizmetlerinin etkinleştirilmesi amacıyla bazı kanunlarda değişiklik yapılması ve basın yoluyla ilişkin deva cezaların ertelenmesi hakkında kanun’, cumhurbaşkanı abdullah gül tarafından onaylandı. kanun, resmi gazete'de yayımlanarak yürürüğe girdi. 

kanun ile danıştay veya idari mahkemeler, idari işlemin hukuka aykırı olması ve uygulanması halinde telafisi güç zararların doğması halinde yürütmenin durdurulmasına karar verebilecek.

yürütmenin durdurulması kararlarında idari işlemin hangi gerekçelerle hukuka açıkça aykırı olduğu ve işlemin uygulanması halinde doğacak telafisi güç veya imkansız zararların neler olduğunun belirtilmesi zorunlu olacak.

sadece ilgili kanun hükmünün iptali istemiyle anayasa mahkemesi'ne başvurulduğu gerekçesiyle yürütmenin durdurulması kararı verilemeyecek.

öym dönemine son

terörle mücadele kanunu'nun (tmk) 10. maddesinde yapılan yeni düzenleme nedeniyle, özel yetkili mahkemeler'in (öym) dayanağını oluşturan ceza mahkemesi kanunu'nun (cmk) 250, 251 ve 252. maddeleri yürürlükten kaldırıldı.

cmk'nın yürürlükten kaldırılan 250. maddesinin birinci fıkrasına göre, görevlendirilen mahkemelerde açılan davalara kesin hükümle sonuçlandırılıncaya kadar, bu mahkemelerce bakılmaya devam edilecek. bu davalarda yetkisizlik veya görevsizlik kararı verilemeyecek.

tmk kapsamına giren suçlarla ilgili davalara, kaldırılan özel yetkili mahkemeler bakmayacak. bu suçlarla ilgili, cmk'ya göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilecek, verilen hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilecek ve ertelenebilecek.

öym’ler cmk'nın 250, 251 ve 252. maddelerine göre kurulmuştu. balyoz, ergenekon, kck, şike gibi türkiye’nin son yıllarda en önemli gündem maddelerini oluşturan davaların görüldüğü mahkemeler, kaldırılan devlet güvenlik mahkemeleri’nin (dgm) devamı niteliğinde olduğu iddiasıyla eleştiriliyordu.

ağır ceza mahkemesinde görülecek davalar

tmk’nın 10. maddesinin başlığı, ''görev ve yargı çevresinin belirlenmesi'' olarak değiştirildi.

tmk kapsamına giren suçlar dolayısıyla açılan davalar, adalet bakanlığı'nın teklifi üzerine, hakimler ve savcılar yüksek kurulu (hsyk) tarafından yargı çevresi birden çok ili kapsayacak şekilde belirlenecek illerde görevlendirilecek ağır ceza mahkemelerinde görülecek.

anayasa mahkemesi ve yargıtay'ın yargılayacağı kişilere ilişkin hükümler ile askeri mahkemeler'in görevlerine ilişkin hükümler saklı kalacak.

tmk kapsamına giren suçlarla ilgili olarak soruşturma, hsyk tarafından bu suçların soruşturma ve kovuşturmasında görevlendirilen cumhuriyet savcılarınca bizzat yapılacak. bu savcıları, cumhuriyet başsavcılığı'nca başka mahkemelerde ve işlerde görevlendirilemeyecek.

çocuklar hariç tutulacak

ağır ceza mahkemeleri'nin baktığı suçlarda cmk’da öngörülen tutuklama süresi iki katı olacak. çocuklar, bu madde hükümleri uyarınca kurulan mahkemelerde yargılanamayacak. bu mahkemelere özgü soruşturma ve kovuşturma hükümleri çocuklar için uygulanmayacak.

basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu kanunda öngörülen diğer suçlarla ilgili ceza davalarının bir muhakeme şartı olarak günlük süreli yayınlar yönünden dört ay, diğer basılmış eserler yönünden altı ay içinde açılması zorunlu olacak. kamu davasının açılması izin veya karar alınmasına bağlı olan suçlarda, izin veya karar için gerekli başvurunun yapılmasıyla dava açma süresi duracak. durma süresi dört ayı geçemeyecek.

savcıların soruşturması izne bağlı olmayacak

türk ceza kanunu'nun (tck), ''devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak'', ''anayasayı ihlal'', ''yasama organına karşı suç'', ''hükümete karşı suç'', ''türkiye cumhuriyeti hükümeti'ne karşı silahlı isyan'' ''silahlı örgüt'', ''silah sağlama'' ve ''suç için anlaşma'' maddelerinde düzenlenen suçlar hakkında, görev sırasında veya görevinden dolayı işlemiş olsa bile cumhuriyet savcılarınca doğrudan soruşturma yapılacak.

mit’çilere soruşturma başbakana bağlı

devlet istihbarat hizmetleri ve milli istihbarat teşkilatı kanunu'nun 26. maddesi hükmü saklı olacak.

bu maddeye göre, mit mensuplarının veya belirli bir görevi ifa etmek üzere başbakan tarafından görvlendirilen kamu görevlilerinin ağır ceza mahkemelerinin görev alanına giren suçları işledikleri iddiasıyla haklarında soruşturma yapılması başbakan'ın iznine bağlı.

gözaltı süresi 48 saati geçmeyecek

gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalamanın ardından 48 saat saati geçemeyecek.

soruşturmanın amacı tehlikeye düşebilecekse yakalanan veya gözaltına alınan veya gözaltı süresi uzatılan kişinin durumu hakkında, cumhuriyet savcısının emri ile sadece bir yakınına bilgi verilecek.

gözaltındaki şüphelinin müdafi ile görüşme hakkı, cumhuriyet savcısının istemi üzerine hakim kararıyla 24 saat süreyle kısıtlanabilecek. bu zaman zarfında ifade alınamayacak.

haberleşme hakkı gizli tutulacak

kişiler arasındaki haberleşmenin gizliliğini ihlal eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak. bu gizlilik ihlali haberleşme içeriklerinin kaydı suretiyle gerçekleşirse, ceza bir kat artırılacak.

kişiler arasındaki haberleşme içeriklerini hukuka aykırı olarak ifşa edenlere, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilecek.

kendisiyle yapılan haberleşmelerin içeriğini diğer tarafın rızası olmaksızın hukuka aykırı olarak alenen ifşa eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak. ifşa edilen bu verilerin basın yayın yoluyla yayınlanması halinde de aynı ceza uygulanacak.

telekulak düzenlemesi

kişiler arasındaki aleni olmayan konuşmaları, taraflardan herhangi birinin rızası olmaksızın bir aletle dinleyen veya bunları bir ses alma cihazı ile kaydeden kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına çarptırılacak.

katıldığı aleni olmayan bir söyleşiyi, diğer konuşanların rızası olmadan ses alma cihazı ile kayda alan kişiye, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası verilecek.

kişiler arasındaki aleni olmayan konuşmaların kaydedilmesi suretiyle elde edilen verileri hukuka aykırı olarak ifşa eden kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve dört bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak.

özel hayatın gizliliği

kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal eden kişiye, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilecek. gizlilik, görüntü veya seslerin kayda alınmasıyla ihlal edilirse ceza bir kat artırılacak.

kişilerin özel hayatına ilişkin görüntü veya sesleri hukuka aykırı olarak ifşa eden kimse, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası alacak. fiilin basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde aynı ceza uygulanacak.

kaynak: ajanslar