anayasa mahkemesi'nin (aym) twitter'ın bireysel başvuruların ardından açılması kararı sonrası, bakanlara en çok aym'in yapısının değiştirilmesi ve bireysel başvuru hakkının kısıtlanması ile ilgili düzenleme yapılıp yapılmayacağı soruldu.

hükümet, bu yönde bir çalışma olmadığını dile getirse de 2012'de türkiye'den avrupa insan hakları mahkemesi'ne giden şikayetleri azaltmak için getirdiği bireysel başvuru yönteminin sonuçlarından memnuniyetsizliğini gizlemiyor. 

ak parti sözcüsü hüseyin çelik bununla ilgili "bireysel başvuru hakkını getiren ak parti’dir ama bunun suistimal edilmesi savunulamaz" dedi.

'insan hakları için hak arama kapısı'

türkiye’nin aihm’de hak ihlalleri nedeniyle açılan davaların sayısını azaltmak amacıyla hayata geçirdiği “anayasa mahkemesi’ne bireysel başvuru” 12 eylül 2010'daki referandumla kabul edilen değişiklikler arasında yer aldı. uygulanmasına 24 eylül 2012 tarihinde geçildi.

başbakan recep tayyip erdoğan, referandumla getirilen anayasa değişikliklerini şu cümlelerle değerlendirmişti:

“anayasa mahkemesi'ni insan hakları için hak arama kapısı haline getirdik. anayasa mahkemesi ve hsyk'nın yapılarını demokratik ülkelerdeki çağdaş yapıya ulaştırdık. yargıyı kast sisteminden, kapalı devre sisteminden katılımcı bir anlayışa geçirdik. yargıyı ideolojik bataklıktan kurtaracak sistemi başlattık.”

'aihm'e muhtaç etmiyoruz'

ak parti genel başkan yardımcısı abdulkadir aksu bodrum’da partililerle buluştuğu konuşmasında anayasa mahkemesi'ne bireysel başvuru yolunun önemine vurgu yapmıştı: 

“vatandaşımız artık avrupa insan hakları mahkemesi’ne muhtaç etmiyoruz. dünya kadar masraf yapıyor bir vatandaşımız. iç hukukta bütün yolları tıkanan, tükenmiş olan bir vatandaşımız, avrupa insan hakları mahkemesi'ne gitmek için dünya kadar masraf yapıyordu. en kestirmeden gidip anayasa mahkemesi'ne ferdi, ayrıca idarenin eylem ve işlerinden dolayı mustarip olup, ‘gideceğim başka bir kapı yok mu?’ diyen vatandaşımız için yeni bir kapı açıldı, kamu denetçiliği. bütün ab ülkelerinde, batı ülkelerinde işleyen bir kurum."

kaç kişi başvurdu?

24 eylül 2012 tarihinde yürürlüğe giren anayasa mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkını o yıl aralık ayı sonuna kadar bin 642 kişi kullandı. 2013'te ise anayasa mahkemesi’ne 10 bin 476 bireysel başvuru yapıldı.

2014 yılına ait veriler henüz netleşmese de bu yıl yapılan bireysel başvurular ve anayasa mahkemesi'nin bunlarla ilgili verdiği kararlar dikkat çekiciydi. 

bireysel başvurudan çıkan önemli kararlar 

anayasa mahkemesi, sağlık sorunları nedeniyle 'cezaevinde kalamaz' raporu verilen ergenekon davası tutuklusu, eski inönü üniversitesi rektörü fatih hilmioğlu'nun tedbiren tahliyesine karar verdi.

cezevindeyken milletvekili seçilen chp'li mustafa balbay'ın "uzun tutukluluk süresi ve adil yargılanma hakkını ihlal" itirazını görüşen aym, milletvekili olmasını dikkate alarak "uzun tutukluluğu hak ihlalidir" şeklinde karar verdi. mahkeme balbay’a uzun tutukluluğu nedeniyle beş bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti. anayasa mahkemesi’nin kararı sonrası tutuklu milletvekili balbay yerel mahkeme tarafından tahliye edildi.

yüksek mahkeme, ergenekon tutuklusu chp milletvekili mehmet haberal'ın tutuklanmayı haklı gösterecek kuvvetli suç şüphesi ve nedeni bulunmadığı halde tutuklanmaya devem ettiğini belirtti. mahkeme bu başvuruda da hak ihlali kararı verdi, haberal'a 5 bin lira tazminat ödenmesine hükmetti. aym'nin bu kararının ardından yerel mahkeme haberal'ı da serbest bıraktı.

başbuğ'un bireysel başvurusu

anayasa mahkemesi, eski genelkurmay başkanı ilker başbuğ'un davasında ise gerekçeli kararın yasal süre içinde yazılmamasını "hak ihlâli" saydı. yerel mahkemeden tahliye talebini değerlendirmesini istedi. daha önce başbuğ'un tahliye taleplerini reddeden yerel mahkeme, anayasa mahkemesi’nin bu kararı sonrası ergenekon davası kapsamında tutuklu olan sanıkları serbest bıraktı.

kck davası'ndan tutuklu, aralarında dep eski milletvekili hatip dicle, belediye başkanları, belediye ve il genel meclis üyelerinin de bulunduğu 88 kişi anayasa mahkemesi'ne tahliye başvurusunda bulunmuştu. mahkemenin kck'lılarla ilgili de karar vermesi bekleniyor. 

anayasa mahkemesi 'twitter'ı açın' dedi

anayasa mahkemesi (aym); yaman akdeniz, kerem altıparmak ve chp milletvekili sezgin tanrıkulu’nun twitter'in kapatılmasıyla ilgili bireysel başvurularını da karara bağladı. aym, şikayetçilerin ifade özgürlüğünün ihlâl edildiği iddialarını kabul etti. kararı, gereğinin yapılması için telekomünikasyon iletişim başkanlığı (tib), bilgi teknolojileri kurumu (btk) ve ulaştırma bakanlığı'na gönderdi.

anayasa mahkemesi, kanun gereği, internet sitelerinde sadece hak ihlâli yapılan bölüme engelleme yapılabileceğini hatırlattı, tib'in twitter'a erişimi engellemesinin ifade özgürlüğüne ağır müdahale anlamına geldiğini vurguladı. bu kararın ardından sosyal paylaşım sitesi twitter erişime açıldı.

hükümetten aym'ye bireysel başvuru tepkileri

anayasa mahkemesi'nin twitter kararına en sert tepki başbakan tayyip erdoğan'dan geldi. erdoğan, anayasa mahkemesi’nin kararını ‘gayri milli' olarak tanımladı ve saygı duymadıklarını söyledi:

"anayasa mahkemesi'nin vermiş olduğu karara uymak durumundayız, onun için de uyduk. ama saygı duymak zorunda değilim. bu karara saygı duymuyorum. niye saygı duymuyorum? şu anda alınmış olan bu karar birincil mahkemelere müracaat edilmeden, hukuk yolları tüketilmeden anayasa mahkemesi'ne götürülmüştür. usul yönünden anayasa mahkemesi'nin bunu reddetmesi gerekirdi.”

"anayasa mahkemesi, böyle bir karar almakla kendi türk yargısının kararlarını geçersiz sayacak bir sonuca ulaşmış oldu."  

adalet bakanı bekir bozdağ, anayasa mahkemesi'nin, iç hukuk yolları tüketilmeden yapılan twitter'la ilgili bireysel başvuruları baştan kabul etmemesi gerektiğini savundu. bozdağ "anayasa mahkemesi adeta twitter'ı himaye etti" dedi:

"aym bu kararın esasına girme hakkına daha doğrusu böyle bir başvuruyu esastan görüşme hak ve  yetkisine sahip değil. böyle bir görevi, böyle bir yetkisi yok. çünkü bireysel başvuru hakkı bütün yargı yollarını tüketmiş kişilere tanınmış bir haktır. hiç  yargı yolunu tüketmeden bireysel başvuru yoluna kimse gidemez. hiçbir mahkemenin kendisine anayasa ve yasanın vermediği bir  yetki ve görev ihdas etmesi mümkün değildir."

haşim kılıç: duygusal tepkiler

başbakan ve hükümet yetkililerinin aym'in twitter kararı sonrası eleştirilerine anaysa mahkemesi başkanı haşim kılıç, duygusal tepkiler olarak değerlendirdi:

"biz ifade özgürlüğünün şok edici, rahatsız edici ve bizleri huzursuz edici boyutlarını her zaman hesap ederiz. bunları normal karşılarız. mahkeme bir karar vermiştir ve bu kararın sonucunda da bu tür duygusal bir takım refleksler olabilir."

kılıç, twitter konusunda hukuk yolları tüketilmeden anayasa mahkemesi'ne bireysel başvuru yapılamayacağı yönündeki açıklamaları da değerlendirdi; "bazı özel durumlarda gerek anayasa mahkemesi gerek aihm'nin bu sürecin bitmesini beklemeden karar vermesinin normal olduğunu" savundu.

kılıç'a, "hükümetin anayasa mahkemesinin yapısını değiştirmesi konusunda bir endişe taşıyor musunuz?" sorusu da yöneltildi.

"hiçbir endişe taşımıyorum. yasa koyucunun daha doğrusu tbmm'nin iradesidir. istediği zaman istediği değişikliği yapabilir, bu onların takdir alanı içerisindedir. o değişiklik nasıl olacaksa biz de ona göre hareket ederiz."

kaynak: al jazeera