İran: Batı'nın korktuğu güç
İkinci tur Bağdat'ta
İran'ın nükleer programıyla ilgili İstanbul'daki müzakereler sürecin devamı için umut verdi. Görüşmelere başkanlık eden Yüksek Temsilci Ashton, Bağdat'ta somut adımlar üzerinde duracaklarını söyledi.
Haberin Öne Çıkanları
23 Mayıs'ta
'Devamlılık istiyoruz'
Taraflar memnun
istanbul’un evsahipliği yaptığı ve iran ile p5+1 olarak bilinen, birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nin beş daimi üyesi, abd,rusya, çin, ingiltere ve fransa ile artı almanya arasında düzenlenen nükleer müzakerelerin ilk turu olumlu sonuçlandı.
gün boyu çok taraflı ve iki görüşmeler halinde geçen toplantıların ardından kameraların karşısına geçen ab dış politika yüksek temsilcisi catherine ashton, olumlu ve yapıcı bir hava yakalandığını belirterek müzakerelerin sonraki turun irak'ın başkent bağdat'ta 23 mayıs'ta yapılacağı haberini verdi.
müzakerelerin başarılı bir sonuca varması için sürdürülebilir olması gerektiğini kaydeden ashton, istanbul'daki toplantıda mesailerini çalışmaların bundan sonraki çerçevesini belirlemeye harcadıklarını, sonraki görüşmelerde ise pratiğe dayalı adımlar görmek istediklerini söyledi.
ashton masadan memnun ayrıldıklarına dair net bir izlenim verirken, tüm tarafların istanbul'a zaten temkinli geldiği ve beklenti çıtasını fazla yüksek tutmadığı anlaşılıyordu.
toplantı öncesinde al jazeera’nin konuştuğu abd'li bir diplomat, şu an icin en önemli konunun gorüşmelere yeniden başlanması olduğunu belirtirken, müzakerelerin geleceğini bir ay içinde yeniden yapılıp yapılmamasından anlaşılabileceğini söylemişti.
gazetecilerin sorularını yanıtlayan ashton, nükleer silahları önleme anlaşması'nın temel prensipleri olduğunu, bütün çabalarının iran'ın da bunun bir parçası olması yönünde olduğunu ifade etti. ashton, "iran'ın tabii ki sivil amaçlı nükleer programa sahip olma hakkı vardır, 23 mayıs'a kadar uzmanlarımız bu konu üzerinde çalışacak ve karşılıklı güvenin tesis edilmesine çaba göstereceğiz" diye konuştu.
ashton bağdat'taki toplantıda ise daha somut bir gündemi olacaklarını söyledi. iran nükleer başmüzakerecisi said celili'yle açık bir şekilde konuştuğunu kaydeden ashton, "kendisi bir sonraki toplantıdaki amaçlarımızı biliyor, somut bir şekilde ilerlemek ve pratik adımlar üzerinde odaklanmak istiyoruz" diye konuştu.
mann, görüşmelerin olumlu seyrettiğini açıkladı. [gökhan yivciğer-ajt]
abd'den görüşme talebi
kapalı kapılar ardında devam eden toplantılar gün boyu diplomatik kaynaklardan sızan bilgiler olumlu yöndeydi. gazetecilere ilk somut bilgi ashton'un sözcüsü michael mann'dan geldi, görüşmelerin umut verici şekilde başladığı ve ilerleme sağlandığı anlaşıldı.
taraflar gün içinde zaman zaman ayrı odalarda iki görüşmeler yaparken, iran abd'nin özel görüşme talebi kabul etmedi. bir süre tahran'ın yanıtını bekleyen abd temsilcisi, celili'den olumsuz yanıt aldı.
ikili görüşmelerde yoğum mesai harcayan isim ise toplantının ev sahibi türkiye dışişleri bakanı ahmet davutoğlu oldu. davutoğlu, ashton ve celili ile ayrı ayrı görüştü.
abd'den, iran'a 'ciddi olduğunu gösterme' çağrısı
abd, toplantı öncesinde iran'a, nükleer müzakereler toplantısında 'ciddi olduğunu gösterme' çağrısında bulundu.
beyaz saray ulusal güvenlik danışmanı yardımcısı ben rhodes, cuma günü başkanlık uçağı air force one'da yaptığı açıklamada, "kimsenin tek bir görüşme ile anlaşmazlıkların tamamının çözebileceğini düşündüğünü sanmıyorum, ancak görüşmelerin ciddi olarak devam edebilmesi için iran hükümetinin ciddi olduğunu ve bunu istediğini göstereceği uygun bir ortam diliyoruz" dedi.
rhodes, iran'ın nükleer programı konusunda ayrıntılar verme taahhüdünü yerine getirerek uluslararası topluma güven tesis edebileceğini ifade etti.
15 ay sonra ilk görüşme
iran ile '5 artı 1' grubu, bir yıldan uzun bir süre sonra ilk kez masaya oturacak. taraflar daha önce 2010 aralık'ında cenevre'de ve 2011 ocak'ında istanbul'da olmak üzere iki kez bir araya gelmişlerdi. istanbul'daki toplantı sırasında kriz çıkmış, tarafların gündemde bile anlaşamaması sonucu toplantı sonuçsuz bitmişti.
'5 artı 1' grubunun öncelikle talebinin, iran'ın iki yıldır süren uranyum zenginleştirme programını durdurması olacağı sanılıyor. abd'nin iran'dan, kum kenti yakınlarında dağın altına derinde inşa edilmiş bir nükleer tesisin kapatılmasını isteyeceği de belirtiliyor.
nükleer faaliyet şah döneminde başladı
abd'nin desteğiyle 55 yıl önce nükleer çalışmalara başlayan iran, batı almanya ve fransa'dan yardım aldı. 1979 islam devrimi'nden sonra çalışmalar için avrupa ülkeleriyle işbirliğini sürdürdü. ancak abd'nin engellemeleri ve irak'la süren savaş nedeniyle 1980'li yıllarda bir ilerleme sağlayamadı. bu nedenle 1990'ların başında rusya'ya yöneldi.
2000'lerin başından itibaren ise batı kamuoyu iran'ın atom bombası yapacağından kuşkulanarak tahran'a aşamalı olarak yaptırım uygulamaya ve siyasi baskıya başladı.
iran ve batı ülkeleri arasındaki görüşmelerden sonuç alınamaması üzerine sorun gerginliğe dönüştü. türkiye bu dönemde taraflar arasında 'kolaylaştırıcı' rol üstlenerek diplomatik girişimlerini artırdı. ancak gerginliğin artması, askeri müdahale seçeneklerinin tartışılması ve meselenin krize dönüşme emareleri göstermesiyle birlikte türkiye sürece daha fazla müdahil oldu.
türkiye-brezilya-iran görüşmelerine öncülük eden ankara, 'arabuluculuk' rolü üstlendi.
kaynak: al jazeera ve ajanslar
Yorumlar