irak'ta, cuma namazı sonrası binlerce kişi, şii başbakan nuri el maliki karşıtı gösteriler düzenledi. maliki'yi mezhepçilikle suçlayan protestocular, başbakan'ın görevini bırakmasını talep etti.

protestoların merkezi sünni nüfusun yoğun olduğu anbar bölgesindeki ramadi kentiydi. maliki'yi iran etkisinde olmak ve sünnileri dışlamakla itham eden göstericiler, izzet ve keramet meydanı'nda toplandı.

felluce kentiyle selahaddin bölgesindeki samarra'da da geniş katılımlı gösteriler düzenlendi. göstericiler "ya irak ya maliki", "kovulmadan git maliki" şekinde sloganlar attı.

maliki hükümeti, son olarak ülkedeki mezhep gerilimi ve protestoları yatıştırmak için terör suçlarından tutuklu 200 kişiyi serbest bırakmıştı. muhalifler, maliki'nin terör suçlamasıyla farklı sesleri susturmaya çalıştığını savunuyor ve 800’ü aşkın kişinin serbest bırakılmasını istiyor.

muhalifler tatmin olmadı

irak'ta, ocak ayında da yine 'terör' suçlamasıyla tutuklu 300 kişi serbest bırakılmıştı. ama maliki karşıtları bu adımları yeterli bulmuyor.

ülkedeki mezhep gerilimi ise aralık 2011'de abd askerlerinin ülkeden çekilmesinin ardından su yüzüne çıkmıştı. şii başbakan maliki, sünni cumhurbaşkanı yardımcısı tarık haşimi hakkında terör suçlamasıyla tutuklama kararı çıkartmıştı.

haşimi’nin ülkeden çıkmadan önce irak kürdistan özerk bölgesi'ne sığınması da, maliki ile kürtlerin arasını açmıştı.

ülkedeki son protesto dalgasına aralık 2012'de sünni maliye bakanı rafi isavi hakkında 'terör' suçlamasıyla çıkan tutuklama kararı neden olmuştu. 

tuzhurmatu'da gece baskını

öte yandan, irak'ta mezhep gerilimini tetikleyecek bir silahlı saldırı da, selahaddin kentine bağlı tuzhurmatu ilçesinde düzenlendi. sahva (uyanış) güçlerine yönelik saldırıda yedi kişi öldü.

yerel polise göre, nüfusun büyük kısmı türkmen olan ve kerkük'ün güneyinde yer alan ilçede, gece tuz askeri havaalanı yakınında bulunan sahva güçlerine ait merkeze saldırı düzenlendi.

ingiliz reuters haber ajansı, hükümetin desteklediği milislerin üniformalarını giyen ve yüzlerine maske takan motosikletli saldırganların, sahva güçlerine gece ateş açtıklarını bildirdi. ajansa göre, yataklarından çıkarılarak başka bir bölgeye götürülen sahva üyelerinden yedisi başlarından vurularak öldürüldü, biri ağır şekilde yaralandı.

saldırının duyulmasıyla vurulan kişilerin cesetleri aynı yerde bulundu. hükümet yanlısı güçlere düzenlenen saldırıyı henüz üstlenen olmadı.

el kaide'ye karşı savaştılar

irak'taki sahva güçleri, el-kaide'ye karşı mücadele etmek amacıyla sünni arap aşiretler tarafından anbar, salahaddin, babil, musul, diyala ve bağdat kentlerinde 2006 yılında oluşturulmuştu. el kaide ile bağlantılı 'irak islam devleti' adlı örgüt, saldırılarında sık sık bu grubu hedef alıyor.

sahva güçlerine yönelik en son ve en büyük saldırı, 2 şubat 2013'de başkent bağdat'ın 20 kilometre kuzeyindeki taci bölgesinde düzenlenmişti. taci'deki askeri birliğin önünde toplanan sahva mensuplarını hedef alan intihar saldırısı, 19 kişinin ölümüne yol açmıştı.

10 yıllık ihtilaf

irak'ta toprak ve petrol yüzünden 10 yıldır ihtilaf yaşayan bağdat yönetimi ve kürt tarafının askeri birlikleri, geçen yıl kasım ayında tuzhurmatu'da karşı karşıya gelmişti. iki askerin hayatını kaybetmesi sonucu taraflar arasındaki gerilim iyice artmıştı. 

kerkük'ün 80 kilometre güneyinde bulunan ve çoğunlukla türkmenlerin yaşadığı tuzhurmatu'nun kürt tarafına mı yoksa merkezi hükümetin kontrolündeki bölgeye mi dahil olduğu konusunda, taraflar arasında 2003'ten bu yana anlaşmazlık var. ilçede hem kürt yönetimi hem de irak ordusu askeri güç bulunduruyor.

irak'ın kuzeyindeki bölgenin kürtlere ait olduğunu merkezi yönetim kabul ediyor. ancak haritadaki kahverengi bölgeler 'ihtilaflı'. bu bölgelerin bazıları bağdat'ın, bazıları ise kürtlerin hakimiyeti altında.

merkezi hükümet, kürtlerin sınırlarının anayasada öngörülenden fazla olduğunu savunuyor. musul, diyala, kerkük ve selahaddin'e bağlı bazı topraklar, iki taraf arasındaki tartışmanın odak noktaları. özellikle zengin petrol yataklarına sahip kerkük, iki tarafın da vazgeçmek istemediği yer.

petrol gelirleri nedeniyle de anlaşmazlık yaşayan taraflardan kürtler, yeterince pay alamadığını savunuyor. irak kürdistan özerk bölgesi yönetimi ise son dönemde yabancı şirketlerle peş peşe petrol anlaşmaları yapmış ve bu anlaşmalar bağdat'taki merkezi hükümetin tepkisini çekmişti.

kaynak: al jazeera ve ajanslar