irak’ta cumhurbaşkanı fuad mahsum başbakan nuri maliki karşıtı irak ulusal şii ittifakı'nın adayı meclis başkan yardımcısı haydar ibadi'yi hükümeti kurmakla görevlendirdi. bunun üzerine başbakan nuri maliki bu durumun anayasanın ihlali anlamına geldiğini ve kabul etmeyeceğini açıkladı.  

ülkede yükselen siyasi tansiyon karşılıklı açıklamalarla tırmanmaya devam ediyor.

nuri maliki’nin danışmanı meryem reyyis katıldığı bir televizyon programında ibadi’nin başbakan olarak ilan edilmesi halinde, bağdat’ın kan gölüne döneceği tehdidinde bulundu.

olağanüstü toplanan necef  il meclisi, kentte izin alınmadan yapılacak gösterilere izin verilmeyeceğini duyurdu. meclis, halka yasal olmayan sokak eylemlerine katılmama çağrısı yaptı.

malik ise ibadi’ye hükümeti kurma görevi verilmesinin ardından halkı eylemelere davet etmiş ve orduya bağlı askerleri ibadi’nin evinin çevresinde konuşlandırmıştı.

ibadi’den ise bugün gergin ortamı yumuşatmaya yönelik bir açıklama geldi. al mada haber ajansına göre ibadi, “maliki siyasi sürecin ana ortaklarından olmaya devam edecek” dedi.

maliki’ye bağlı güvenlik güçlerinin başkent bağdat’tın başta camia mahallesinde olmak üzere birçok noktadaki bekleyişleri devam ediyor. bu bölgelerde bulunan çok sayıda işyeri bugün olası protesto ve karışıklık ihtimaline karşı kepenklerini açmadı.

abd tebrik etti

nuri maliki’ye bağlı güçler bağdat’ta yeşil bölge olarak tanımlanan ve bakanlıklar, büyükelçilikler ve diğer önemli binaları barındıran bölgeyi kuşatmış durumda. maliki'nin gerekçesi kürt, şii ve sünnilerin desteği ile cumhurbaşkanı seçilen kürt siyasetçi fuat mahsum'un, seçimlerin üzerinden iki hafta geçmesine rağmen kendisini hükümeti kurmakla görevlendirmemesi.

ancak cumhurbaşkanı fuad mahsum, maliki'yi değil, maliki karşıtı irak ulusal şii ittifakı'nın adayı meclis başkan yardımcısı haydar ibadi'yi hükümeti kurmakla görevlendirdi. ibadi'nin görevlendirilmesinin üzerinden henüz bir saat geçmeden abd yönetimi de adaylığını tebrik etti. 

92 milletvekiline sahip maliki’nin irakiye bloku’nun karşısında yer alan ve yine şiilerden oluşan irak ulusal şii ittifakı'nın 75 milletvekili var. şii ittifakın, irak meclis başkan yardımcısı haydar ibadi’yi maliki’ye karşı başbakan adayı olarak göstermesi maliki'ye şiilerin de sırtını döndüğünü ve yalnız kaldığını gösteriyor. zira ibadi'ye sünniler ve kürtlerin de destek vermesi bekleniyor. bu destekle de milletvekili sayısı maliki’nin sahip olduklarından daha fazla olacak.

sünniler de maliki karşıtı cephede

irak’ta en büyük sünni blok olan muttehidun koalisyonu’nun başkanı usame nuceyfi de maliki karşıtı cephede yer alıyor. nuceyfi, maliki'nin yeşil bölge'yi kuşatma altına alması sonrası yaptığı açıklamada, görev süresi biten başkan nuri maliki’nin üçüncü kez başbakan olmaya çalışmasının irak’ı bölme ve iç savaş çıkarma çabası olduğunu söyledi.

irak anayasası'na göre seçilen cumhurbaşkanı iki hafta içinde parlamento içinden bir ismi hükümeti kurmakla görevlendirmek zorunda. ancak fuad mahsum seçilmesinin üzerinden iki haftadan fazla süre geçmesine rağmen bir isim açıklamamıştı. maliki’nin mahsum'u anayasayı ihlal etmekle suçlaması karşısında ise usame nuceyfi, “eğer zaman aşılırsa anayasal anlamda ihlal yapılmış olunur. ama anayasal ihlal, trajik sonuçlara götüren uygun olmayan bir görevlendirmeden daha iyidir” dedi.

ittifak senaryoları

irak meclis başkan yardımcısı haydar ibadi'yi başbakan adayı olarak gösteren şii ulusal ittifakı çatısı altında mukteda sadr liderliğindeki ahrar hareketi, ammar hekim başkanlığındaki irak yüksek islam konseyi, fazilet partisi ve reform akımı bulunuyor. bu partilerin meclisteki milletvekili sayısı 75. bu haliyle maliki karşıtı şii ittifak, 92 milletvekili olan maliki liderliğindeki kanun devleti koalisyonu'nun gerisinde kalıyor. ancak özellikle bölgesel kürt yönetimi başkanı mesut barzani'nin maliki'nin içinde bulunduğu bir hükümette bulunmayacaklarını açıklaması dolayısıyla, 62 milletvekili olan kürt ittifakı'nın da maliki karşısındaki şii ittifak'a destek vermesi bekleniyor. bu durumda 75 milletvekili olan şii ittifak ve 62 milletvekiline sahip kürt ittifakı'nın toplam vekil sayısı 137'ye çıkıyor ve maliki'nin başında bulunduğu koalisyonu geride bırakıyor. kürt ve şii ittifakı'na 72 milletvekili bulunan sünni, türkmen ve seküler koalisyonların da destek vermesi durumunda ise bu fark iyice açılıyor.

meclis başkanı ve cumhurbaşkanı belli

irak'taki siyasi krizin aşılmasına katkı sağlayacak ilk adım 15 temmuz'da atılmış ve irak parlamentosu'ndaki oylama sonucunda yeni meclis başkanı sünni selim abdullah cuburi olmuştu.

meclisin 24 temmuz'daki oturumunda ise kürtlerin adayı fuad mahsum irak'ın yeni cumhurbaşkanı seçildi. fuat mahsum görevi kendisinin adaylığına büyük destek veren ve geçtiğimiz günlerde uzun tedavi sürecinden sonra irak'a dönen celal talabani'den devraldı. mahsum meclisteki oylamada aynı zamanda maliki'nin liderliğini yaptığı kanun devleti koalisyonu'ndan da büyük destek aldı.

mahsum'un cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra şii başbakan maliki, 26 temmuz'da süleymaniye'ye giderek kürdistan yurtseverler birliği (kyb) başkanı celal talabani ile görüştü. bölgesel kürt yönetimi başkanı mesut barzani ise birçok kez maliki'nin başında olduğu herhangi bir hükümette kesin bir biçimde yer almayacaklarını açıkladı.

irak'ta siyasi taraflar arasında yazılı olmayan bir anlaşma çerçevesinde meclis başkanı sünnilerden, başbakan şiilerden, cumhurbaşkanı ise kürtlerden seçiliyor.

kaynak: al jazeera, al mada ve sumaria