29 yaşında ve 7 çocuğu olan resallah halil, görümcesinin sekiz kişilik ailesiyle birlikte bağdat'ın güneyinde bulunan bir depoda yaşıyor. bu büyük, karanlık ve havasız depo 24 metrekarelik bölmelere ayrılmış. içinde ise yırtılmış ve uzun süredir yıkanamayan kıyafetlerle yaklaşık 1000 kişi yaşıyor. büyük çoğunluğu kadın ve çocuk.

neredeyse hepsi işid'in saldırıları öncesi bağdat'ın kuzeyindeki selahaddin eyaletinde yaşıyordu. işid'le irak ordusu ve şii gönüllü milisler arasındaki şiddetli çatışmalara tanık oldular. 

al jazeera'ye konuşan halil, "(işid) gelip evlerimizi havaya uçurdular, eşyalarımızı yaktılar ve şimdi hiçbir şeyimiz yok. kırıntılar ve başkalarının hediyeleriyle yaşıyor, her tarafı bitli olsa da eski kıyafetleri giymeyi kabul ediyoruz" diyor.

üç ay önce halil ve birçok akrabası, işid mensupları evlerine saldırdıktan sonra güvenlik gerekçesiyle bağdat'ın 170 kilometre kuzeyinde bulunan köyleri yetrib'den göç etmeye zorlanmış. 

halil, "burada kapana kısılmış gibiyiz, başkalarının insafına kaldık. kaldığımız yer kalabalık ve havasız. çünkü evinden olan çok fazla insan var. çocuklar hep hasta" diyor.

2 milyon kişi kendi ülkesinde sığınmacı

2014 yılında 2 milyondan fazla iraklı özellikle batı ve kuzeyde, kendi ülkesi içinde evinden edildi. birleşmiş milletler ve iraklı yetkililere göre, göç eden iraklıların en çok tercih ettiği yerler ülkenin nispeten daha güvenli bölgeleri olan kürt bölgesi, bağdat'ın güneyi ve güney eyaletler. 

ülkede evinden olanların büyük çoğunluğu bm tarafından hükümetle koordinasyon içinde kurulan geçici kamplarda veya cami ve okullarda kalıyor. diğerleri ise çatışma bölgelerinin dışında bulunan yerlerdeki akrabalarının veya gönüllü ailelerin evlerinde ikamet ediyor. 

irak hükümeti evinden olan insanlar için bir bütçe ayırmış olsa da, sığınmacıların bazıları normal bir hayat için kabul edilmesi zor koşullarda yaşıyor.

14 kişilik ailesiyle birlikte bir ibadethanede yaşayan um muhammed, "en önemli sorunumuz banyolar. herkes tarafından kullanılan (1200 kişi) çok az sayıda banyo var. dolayısıyla banyo için çok uzun süre sırada beklemek zorundayız. bu soğuk havada özellikle gece saatlerinde bunu nasıl yaptığımızı hayal edin" ifadelerini kullanıyor. muhammed şöyle devam ediyor:

"kamp yönetimi bize günde üç öğün yemek veriyor. çocuklar için de bez ve süt. ayrıca küçük bir kliniğimiz var. ancak burada, bu küçük yer için çok fazlayız, hiçbir mahremiyetimiz yok, okulumuz yok, paramız yok."

'çalışmalara rağmen yardımlar yetersiz'

irak'ta aynı zamanda başbakan yardımcısı olan salih mutlak'ın liderliğini yaptığı sığınmacıları koruma yüksek yardım komitesi, temmuz ayında ülkede evlerinden olan insanlara yardım sağlamak için kuruldu. ancak buna rağmen evlerinden olan birçok iraklı temel yardım malzemelerinin eksikliğinden şikayet ediyor.

al jazeera'ye konuşan sığınmacıları koruma yüksek yardım komitesi genel sekreteri hüseyin davud, "facia büyük ve ülkedeki yer değiştirme kontrolden çıkmış durumda. binlerce aile güvenlik algılarına bağlı olarak rastgele ve aniden bir bölgeden başka bir bölgeye gidiyor. evinden olan insan sayısı 2 milyon 450 bini aştı. ülke içindeki tartışmalı yer değiştirmeler ve sıcak bölgelerde devam eden yeni askeri operasyonlar sebebiyle sığınmacıların temel ihtiyaçlarını sağlama noktasında ciddi sorunlar yaşıyoruz" ifadelerini kullanıyor.

irak'ta ılımlı sünniler ve ezidiler ile birlikte hıristiyanlar da işid'in tehdidi altında. binlerce sivil ve silahlı çatışmalarda veya toplu şekilde işid mensupları tarafından öldürüldü. 

'geri dönüş hâlâ riskli'

işid, bağdat'ın güneyindeki stratejik ikmal noktası curf sakhar'dan çıkarılmış olsa da, iraklı yetkililer henüz insanların bu bölgelerde bulunan evlerine dönmesine izin vermedi.

özellikle sünni bölgelerde yaşayanlar olmak üzere, evinden edilmiş birçok insan için curf sakhar ve diyala eyaletindeki celevle ve saadiye'deki evlerine dönüş izni yok. iraklı yetkililer işid'den arındırılan bölgelerde bulunan evlere geri dönüşün sahadaki askeri birliklerin değerlendirmesine bağlı olduğunu söylüyor.

saadiye belediye başkanı ahmed zarkuşi, "şu ana kadar saadiye askeri bir bölge, ancak insanların evlerine dönebilmesini için elimizden geleni yapıyoruz" diyor. zarkuşi'ye göre, bölge işid'in döşediği veya askeri operasyonlarda kullanılan bubi tuzaklarıyla dolu olduğu için şu anda yaşanılamaz durumda ve bu yüzden dönüşlere izin verilmiyor. 

askeri yetkililere göre, işid ele geçirdiği bölgelerden ve çatışma alanlarından çekilirken sık sık bubi tuzağı tekniğini kullanıyor. yetkililer ayrıca, işid üyelerinin bölgedeki elektrik ve su hatlarını da hedef aldığını söylüyor.

geçtiğimiz aylarda kürt güçleri ve irak ordusunun ortak operasyonunda diyala eyaletinin saadiye bölgesi işid'den geri alınmıştı. kürt yönetimi ile bağdat arasında tartışmalı kesimler içerisinde yer alan bölgenin nüfusu 50 binin üzerinde. saadiye'nin nüfusunun çoğunluğu kürtlerden oluşuyor. ancak kentin kırsalındaki köylerle birlikte şiiler ve sünniler de toplam nüfusun yüzde 20'sini oluşturuyor.

Evlerinden olan sığınmacıların bir kısmı kamplarda kalıyor. [Fotoğraf: EPA]

sünni kesimler demografik değişimden endişeli

irak'taki bazı sünni kesimler şiilerin ve kürtlerin mevcut durumdan çıkar sağlayarak ülkedeki kentlerde demografik değişiklikler yapabileceğini düşünüyor. sünni kesimler bu durumda işid'in saldırılarından dolayı yaşadıkları bölgeleri terk eden sünnilerin yeniden evlerine dönemeyeceğinden endişe ediyor. 

irak ordusu yetkilileri bu iddiaları yalanlayarak, işid'den arındırılan bölgelerdeki durumla ilgili farklı planları olduğunu söylüyor. 

diyala'da işid'e karşı verilen mücadelenin önemli aktörlerinden şii bedir tugaylarının üst düzey bir yetkilisi, "şiiler olarak bu bölgelerde herhangi bir demografik değişiklik yapmaya ihtiyacımız yok. çünkü bu bölgelerde iki üç bölge dışında zaten şii veya kürt çoğunluk hâkim. ancak işid'in buraya dönmesini engelleyecek tüm gerekli önlemleri alacağız" diyor ve şöyle devam ediyor:

"şii çoğunluğun bulunduğu yerleri izole edeceğiz ve buraların güvenliğini hendeklerle veya ses duvarlarıyla sağlayacağız. buradaki insanları silahsızlandıracağız, silah ve cephaneleri bulacağız ve son olarak buraya militanlarla hiçbir işi olmayacak yeni yönetimler atayacağız. onlar insanların geri gelmemesini istiyorlar, bundan dolayı demografik değişim ihtiyacımız yok."

152 milyon dolar gerekiyor

irak'taki birleşmiş milletler misyonu kışın yaklaşmasıyla birlikte evlerinden olan ve sayısı 2 buçuk milyona yaklaşan sığınmacılar için uluslararası toplumdan daha fazla yardım yapması çağrısında bulunmuştu. bm misyonu 1 milyona yakın sığınmacınn temel ihtiyaçları için acil olarak 152 milyon doların gerektiğini belirtmişti. 

irak'taki bm misyonu sözcüsü elliana nabaa, "askeri operasyonlar sebebiyle irak'ta evinden olan insan sayısı artıyor. bundan dolayı birleşmiş milletler bağışçı ülkelere sığınmacılar için ek fon sağlanması ve talebin karşılanması çağrısını yineledi. soğuk havadan dolayı talepler artıyor" diyor.

eski püskü kıyafeti ve üzgün gözleriyle kaldıkları odaya bakan halil şunları söylüyor:

"çocuklarım zarar görmediği, aç olmadığı ve başlarını sokacak bir çatıları olduğu sürece geri kalanın bir önemi yok."

kaynak: al jazeera