dünya sağlık örgütü’ne göre tüm enfeksiyon hastalıklarının yüzde 17’si vektörle, yani sivrisinek, kene gibi canlılar aracılığıyla bulaşıyor. dünya sağlık örgütü 7 nisan 2014 dünya sağlık günü’nün sloganını “küçük bir ısırık, büyük bir tehdit” olarak belirledi. 

insan sağlığı açısından tehdit oluşturan hastalıklar arasında sıtma, dengue, chikungunya, sarı humma, japon ensefaliti, lenfatik filariasis, leishmaniasis, kırım kongo kanamalı ateşi başı çekiyor.

dünyada ölüme en fazla sebep olan vektörle bulaşan hastalık sıtma olarak kabul ediliyor. dünya sağlık örgütü verilerine göre, 2012 yılında 627 bin  kişinin hayatını sıtma nedeniyle kaybettiği tahmin ediliyor.

iklim değişikliği vektörle bulaşan hastalıkları artırdı

türk klinik mikrobiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları derneği (klimik) başkanı prof. dr. önder ergönül küresel iklim değişikliği nedeniyle sivrisinek, kene gibi mikroorganizma taşıyan aracılarla bulaşan hastalıkların sayısının arttığına dikkat çekti. türkiye’de sıtmanın az görüldüğünü en önemli sorunun 10 yıldır görülen kırım kongo kanamalı ateşi olduğunu belirtti.

10 yılda 8 bin kkka görüldü
son 10 yılda 8 bin kırım kongo kanamalı ateşi görüldüğünü bunlardan 400”ünün ölümle sonuçlandığını bildiren prof. dr. önder ergönül şu bilgileri verdi:
“kırım kongo kanamalı ateşi’nden ölüm oranı yüzde 5. son dönemde havanın sıcak gitmesi, iklim değişikleri nedeniyle bazı hastalıkların sayısal değerlerinde, gelişiminde ve ortaya çıkışlarında değişiklikler var. vektörlerle  bulaşan, yani sinekler, sivrisinekler, keneler gibi mikroorganizmayı taşıyan aracıların neden olduğu hastalıklarda artış var. bu tür hastalıkların ortaya çıkmasındaki etkenler türkiye açısından önemli. geçmişte en çok yaşadığımız sorun sıtmaydı. sıtma genel olarak dünyada da azaldı. ülkemizde çok azaldı. vektör ve keneyle bulaşan hastalık çeşitleri arttı. bunlardan biri de kırım kongo kanamalı ateşi (kkka). türkiye’de son yıllarda özellikle son 10 yılda  kkka önemli artış gösterdi.kısa sürede öldürücü olabilen bu hastalık ciddi tehlike oluşturuyor.”

'kkka’dan ölümler sıfırlanabilir'

kırım kongo kanamalı ateşi vakalarında ölümlerin zamanında hastaneye gidilmemesinden kaynaklandığını belirten prof. dr. önder ergönül, şöyle konuştu:
“hasta durumu ağırlaştığında hastaneye yöneliyor. buna rağmen türkiye’de ölüm oranı dünya ortalamasının altında. bazı geri ülkelerde oran  yüzde 30’a kadar çıkıyor. türkiye’de kırım kongo kanamalı ateşi’nden ölümleri sıfıra indirebiliriz. tedaviye erken başlanarak ölümler önlenebilir. klimik olarak bunu 5 yıl önce de savunuyorduk. karşı çıkışlar oldu. erken safhada antiviral ilaç tedavisine başlanırsa ölüm oranı düşüyor. yeni yayınlarla da bunu kanıtladık. dünya literatürüne girdi. bu alanda yapılan tespitler türk hekimlerinin dünya tıbbına katkısıdır. ilacın erken kullanılması ve doğru kullanılması önem taşıyor. yüzde 5 ölüm oranı dikkate alındığında biz en iyi durumda sayılırız. ancak bu da olmayabilir. ölümler sıfırlanabilir."

bölgesel tanı merkezleri kurulmalı

prof. dr. ergönül, kene ısırmasında tetkiklerin çok uzun zaman aldığını ve bu gecikmenin ölüm riskini artırdığını vurgulayarak şu bilgileri verdi:
“uygulamalarda edinilen bütün bilgiler söylediklerimizi destekler nitelikte oldu. tezimiz daha da doğrulandı. biz artık sıfır ölümü yakalamak istiyoruz. bu sonucu, hastanın tedaviye erişim süresini kısaltarak sağlayabiliriz. tanı konulması için geçen süre etkin tedaviye başlanmasını geciktiriyor. vaka neredeyse tanı orada konulabilmeli. bu da orada laboratuvar olanakları bulunmasına bağlı. uygulamada vaka görüldüğünde doğrulama yapmak için hastanın kanı hıfzısıhha’ya gönderiliyor. tetkik belli merkezlerde yapılabildiği için geçen süre etkili müdahaleyi geciktiriyor. kkka'nın sık görüldüğü tokat, yozgat, çorum gibi kentlerimizde, tanı konulabilmeli, hastanın ilacı verilmeli. böyle sıfırlanabilir.”

bu hastalıklar nasıl yayılıyor?

prof. dr. önder ergönül, bölgesel görülen vektörle bulaşan hastalıkların seyahat yoluyla yayıldığına işaret ederek, şunları söyledi:
“dünya sağlık örgütü, vektörle bulaşan hastalıklar konusundaki gelişmeleri dönem dönem hatırlatıyor. nerelerde hangi hastalıklarla karşılaşılabileceğini duyuruyor. bazı hastalıklar seyahat edenler tarafından taşınıyor. yerli vaka olmasa bile bakıyorsunuz hindastan’a, afrika’ya gidenlerde sehayat dönüşü bir vaka görülebiliyor.”

korunmak için ne yapılmalı?

prof. ergönül, seyahat edecek kişilerin dsö verileri dikkate alınarak gidecekleri ülkelere göre aşı yaptırmalarının önemli olduğunu belirtti ve şu uyarılarda bulundu:

“bu konuda devletin alacağı ciddi önlemler var. dinamik bir sistem oluşturularak, bilimsel gelişmeler takip edilmeli, bu tür hastalıklar bu sistem içinde izlenmeli. hemen tanı konularak, hemen tedaviye başlanmalı. hastalık yayılmadan kontrol edilmeli. kişiler de korunmalı. bulundukları ortama göre önlem almalı ve vücudun sivri sineğe ya da keneye maruz kalmasını önlemeli. hasta oldukları şüphesi duyduklarında hemen sağlık kuruluşuna başvurmalı. sinek ısırması, kene ısırması gibi hallerde, ateş, baş ağrısı gibi belirtilerde gecikmeden hekime ulaşmalı.”

kaynak: al jazeera