irak'taki siyasi krizin zirveye çıktığı dönemde, bağdat'tan erbil'e cumartesi günü inen uçak, şii lider mukteda es sadr ile birlikte çözüm arayışını da getirdi. kritik zirveye bölgesel kürt yönetimi başkanı mesud barzani ev sahipliği yaptı.

 

zirveye bu ikilinin yanı sıra irak'ın kürt kökenli cumhurbaşkanı celal talabani, sünni meclis başkanı usame nuceyfi ve el irakiye bloğunun şii lideri iyad allavi de katıldı. konuşulan kendisiydi ama başbakan nuri maliki zirvede yoktu.

 

irak'ın geniş siyasi yelpazesini önemli ölçüde temsil eden zirveden, diktatörlükle suçlanan maliki'ye "çözüm erbil mutabakatıdır; hayata geçirilsin" mesajı verildi.

 

erbil mutabakatının tarihi 2010'da yapılan seçimlere uzanıyor. mutabakat 2010 seçimlerinden sonra hükümetin kurulması için imzalandı.

 

irak'ta aylarca ertelenen seçimlerin ardından hükümet 10 ay boyunca kurulamamış, bunun üzerine ulusal birlik hükümeti için taraflar erbil'de bir araya gelmişti. toplantıda maliki'ye hükümeti kurması için bazı şartlar karşılığında destek verilmişti.

erbil mutabakatındaki maddeler
 

erbil'de bu kez maliki olmadan bir araya gelen iraklı siyasi liderler, şimdi başbakandan bu şartlara uyulmasını istiyor.mutabakat metnine maliki'nin uyması gereken şartlar şöyle:

şartların tamamı maliki'de toplanan otoritenin dağıtılmasıya ilgili. mutabakat, tartışmalar nedeniyle hayata geçmediği için içişleri, savunma ve ulusal güvenlik bakanlığı hala maliki'de bulunuyor.

 

zirvede bir araya gelen isimler, bu yetkilerin maliki'yi tek adamlığa götürdüğünü savunuyor ve mutabakatın hayata geçirilmesi halinde sorunun çözülebileceğini düşünüyor. maliki ise kendinise yönelik suçlamaları reddediyor.

kürt bölgesine ilk kez gelen şii lider mukteda es sadr, masaya yatırılan krizin diyalogla aşılması gerektiğini söyledi. zirvede görüşülen 18 madde arasında, dış müdahaleye izin verilmemesi, din ve mezhep özgürlüğünün sağlanması ve israil'e karşı ortak hareket edilmesi gibi konular da yer aldı.

 

 

siyasi analistlere göre zirveden çıkan asıl mesaj ise, maliki'ye zaman tanınmış olması. böylece krizin daha da derinleşmesinin önüne geçilmek istendi. barzani'nin farklı isimlerle 10 gün daha erbil'de görüşecek olması, bu tezi güçlendiriyor.

 

2003 yılında abd tarafından işgal edilen ve işgalci askerlerin 2011 sonunda ayrıldığı irak'ta, dokuz yıllık sürecin sonunda meydana gelen tablo siyasi bölünmüşlüğü yansıtıyor. sünni cumhurbaşkanı yardımcısı tarık el haşimi hakkında aralık 2011'de çıkarılan tutuklama kararı ve haşimi'nin kuzeydeki kürt yönetimine sığınmasıyla tırmanan gerilim, sünnilerle birlikte kürt tarafının da şii başbakan maliki'yle arasının açılmasına yol açtı. bağdat'a gitmeyen haşimi, maliki'yi 'diktatörlük'le suçluyor.

 

ayrıca, bağdat yönetimiyle kürtler toprak, petrol, egemenlik hakları gibi konularda anlaşamıyor. son olarak kuzeydeki kürt yönetimi bağdat'la ödemeler konusunda yaşanan sıkıntılar sonucu petrol ihracatını durdurmuştu. kürt tarafının amerikan exxon şirketiyle anlaşma imzalaması da bağdat'ın tepkisini çekmiş ve şirkete karşı 2009 yılında kendileriyle yaptığı anlaşmanın feshedileceği tehdidi masaya sürülmüştü. exxon ve shell, 2009 yılında batı kurna’daki 8.7 milyar varillik yataklarda petrol arama ve çıkarma çalışmaları için bağdat hükümeti ile anlaşmıştı.

kaynak: al jazeera ve ajanslar