milli istihbarat teşkilatı (mit) kanunu'nda değişiklik öngören yasa teklifi, eleştirilen maddelerde yapılan değişikliklerin ardından içişleri komisyonu'ndan geçti. kanun teklifi, mit'in görevlerini yeniden belirliyor. 

dış güvenlik, terörle mücadele ve milli güvenliğe ilişkin konularda bakanlar kurulu'nca verilen her türlü görevi yerine getirmek, dış istihbarat, milli savunma, terörle mücadele ve uluslararası suçlar ile siber güvenlik konularında her türlü teknik istihbarat ve insan istihbaratı usul, araç ve sistemlerini kullanmak suretiyle bilgi, belge, haber ve veri toplamak, kaydetmek ve analiz etmek ve istihbarat kapasitesini, niteliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla, çağdaş istihbarat teşkilat usul ve yöntemlerini araştırmak, teknolojik gelişmeleri takip etmek ve uygun görülenleri temin etmek, mit'in görevleri arasında yer alacak. 

'mit'e kanunla sayılan görevler dışında görev verilemeyecek' 

mit, milli güvenliğin ve ülke menfaatinin gerektirdiği hallerde yerli ve yabancı her türlü kurum ve kuruluş ile tüm örgüt veya oluşumlar ile kişilerle doğrudan ilişki kurabilecek, uygun koordinasyon yöntemlerini uygulayabilecek. 

mit, düzenleme çerçevesinde görevleriyle ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, bankacılık kanunu kapsamındaki kurum ve kuruluşlar ile diğer tüzel kişiler ve tüzel kişiliği bulunmayan kuruluşlardan bilgi, belge, veri ve kayıtları alabilecek, bunlara ait arşivlerden, elektronik bilgi işlem merkezlerinden ve iletişim alt yapısından yararlanabilecek ve bunlarla irtibat kurabilecek. bu kapsamda talepte bulunulanlar, kendi mevzuatlarındaki hükümleri gerekçe göstermek suretiyle talebin yerine getirilmesinden kaçınamayacak. 

tck'nın ‘devletin güvenliğine karşı suçlar’, ‘anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar’, ‘milli savunmaya karşı suçlar’, ‘devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk’ başlıklı maddelerinde yer alan suçlara ilişkin soruşturma ve kovuşturmalarda ifade tutanaklarına, her türlü bilgi ve belgeye erişebilecek, bunlardan örnek alabilecek. 

mit, görevlerini yerine getirirken gizli çalışma usul, prensip ve tekniklerini kullanabilecek.

 'yalan makinesi'

 mit, istihbari faaliyetler için görevlendirilenlerin kimliklerini değiştirebilecek, kimliğin gizlenmesi için her türlü önlemi alabilecek, tüzel kişilikler kurabilecek. kimliğin oluşturulması veya tüzel kişiliğin kurulması ve devam ettirilmesi için zorunlu olması durumunda gerekli belge, kayıt ve dokümanlar ile araç ve gereçler hazırlayabilecek, değiştirilebilecek ve kullanılabilecek.

yabancıların ülkeye giriş ve çıkış ile vize, ikamet, çalışma izni ve sınır dışı edilmesi gibi konularda, ilgili kurum ve kuruluşlardan talepte bulunabilecek. 

telekomünikasyon kanallarından geçen dış istihbarat, milli savunma, terörizm ve uluslararası suçlar ile siber güvenlikle ilgili verileri toplayabilecek. 

mit'te görev alan veya alacak kişilerin güvenilirliklerini ve uygunluklarını belirlemek için yalan makinesi uygulaması dahil, test teknik ve yöntemlerini kullanabilecek.

mit mensupları görevlerini yerine getirirken ceza ve infaz kurumlarındaki tutuklu ve hükümlülerle önceden bilgi vermek suretiyle görüşebilecek, görevinin gereği terör örgütleri dahil olmak üzere milli güvenliği tehdit eden bütün yapılarla irtibat kurabilecek. 

yetkili ve görevli hakim, hsyk tarafından belirlenen ankara ağır ceza mahkemesi'nin üyesi olacak. 

önleyici istihbarat elde etmek ve analiz yapabilmek amacıyla, mit müsteşarı veya yardımcısının onayıyla yurt dışında veya yabancılar tarafından gerçekleştirilen iletişim ile ankesörlü telefonlarla gerçekleştirilen iletişim ve mit mensuplarının, mit'te görev almış olanların veya görev almak üzere başvuranların iletişimi tespit edilebilecek, dinlenebilecek, sinyal bilgileri değerlendirilebilecek ve kayda alınabilecek.

madalya verilebilecek

yurt içinde veya yurt dışında olağanüstü gayret ve fedakarlıkla yaptığı çalışmalar sonucunda; ülkenin ve milletin bölünmez bütünlüğünün korunmasında, devletin yücelmesinde, milli menfaatlere katkıda bulunan ve hizmette üstün başarı ve yararlılık gösteren mit personeline madalya verilebilecek. 

'mit müsteşarı yargılaması yargıtay'da'

cumhuriyet savcıları, mit görev ve faaliyetleri ile mensuplarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikayet aldıklarında veya böyle bir durumu öğrendiklerinde, mit ile temasa geçecek. konunun mit'in görev ve faaliyetlerine ilişkin olduğunun anlaşılması veya belgelendirilmesi üzerine, adli yönden başkaca bir işlem yapılmayacak ve herhangi bir koruma tedbiri uygulanmayacak. 

isimsiz, imzasız, adressiz yahut takma adla yapıldığı anlaşılan ya da belli bir olayı ve nedeni içermeyen, delilleri ve dayanakları gösterilmeyen ihbar ve şikayetler, cumhuriyet savcılarınca işleme konulmayacak. 

kanun kapsamına giren suçlar ile mit mensuplarının görev suçlarına ilişkin yargılamaları yapmaya, ankara ağır ceza mahkemesi yetkili olacak. ancak mit müsteşarı hakkındaki yargılama, yargıtay ilgili dairesince yapılacak. 

aynı konuya ilişkin, yeniden soruşturma yapılamayacak. 

'cezalarda değişiklik'

mit görev ve faaliyetlerine ilişkin bilgi ve belgeleri, yetkisiz olarak alan, temin eden, çalan, sahte olarak üreten, bunlar üzerinde sahtecilik yapan, bunları yok eden kişiye dört yıldan 12 yıla kadar hapis cezası verilecek.

mit mensuplarına ilişkin bilgi ve belgeleri ele geçiren, sahte olarak üreten, bunlar üzerinde sahtecilik yapan, bulunduran, kaydeden, bir başkasına veren veya yayan kişiler ise üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına çarptırılacak. 

teşkilatın görev ve faaliyetleri ile mensuplarına ilişkin bilgi ve belgelerin radyo, televizyon, internet, sosyal medya, gazete, dergi, kitap ve diğer tüm medya araçları ile her türlü yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim araçları vasıtasıyla yayımlanması, yayılması veya açıklanması halinde süreli veya süresiz yayın sahibi, içerik sağlayıcı, eser sahibi, muhabir, yazar, sorumlu müdür, yayımcı ve basımcı ile yayanlar hakkında üç yıldan 12 yıla kadar öngörülen ceza, üç yıldan dokuz yıla kadar hapis cezası şeklinde değiştirildi. 

teklifi göre bu kanun kapsamındaki, görev ve yetkilerin kullanılmasına engel olan kişilere üç yıldan beş yıla kadar, talep edilen bilgi, belge ve verileri vermeyen kişilere ise iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası verilecek. 

'mit'in talepleri öncelikli'

teklifle, mit'in taleplerinin öncelikli olarak karşılanması ve bu talepleri yerine getirenlerin hukuki ve cezai sorumluluğunun doğmamasına ilişkin düzenleme yapılıyor. buna mit'e verilen görev ve yetkiler çerçevesinde yapılan her türlü talep öncelikli olarak yerine getirilecek, bu talepleri yerine getirenlerin hukuki ve cezai sorumluluğu doğmayacak.

mit mensupları ile mit'te görev yapmış olanlar, mit'in görev ve faaliyetlerine ilişkin hususlarda tanıklık yapamayacak. ancak, devletin çıkarlarının zorunlu kıldığı hallerde mit mensuplarının tanıklığı mit müsteşarının, mit müsteşarının tanıklığı ise başbakanın iznine bağlı olacak. 

teşkilat uhdesindeki istihbari nitelikteki bilgi, belge, veri ve kayıtlar ile yapılan analizler, "devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk" suçları hariç adli soruşturma ve kovuşturmalarda istenemeyecek. 

kimlikleri değiştirilenler, mit'in görev ve faaliyetlerine yardımcı olanlar veya istihbarat hizmetlerinde istifade edilenler, kamu görevlisi olup olmadıklarına bakılmaksızın, görev, faaliyet ve yardımları sebebiyle sorumlu tutulamayacak. 

'mit belgelerinin gizlilik süresine komisyon karar verecek'

teşkilat uhdesindeki bilgi ve belgelerin gizlilik derecelerinin ve sürelerinin tespit edilmesine, birim ve kısımlara ayrılmasına, kullanıma veya paylaşıma açılmasına ve bunların akademik çalışmalar ile her türlü yayın ve edebi eserde kullanılmasına müsteşar tarafından oluşturulacak bir komisyonca karar verilecek. 

'mit yazıyla bilgi isteyecek'

teklifin görüşmeleri sırasında komisyonda konuşan başbakan yardımcısı atalay, yeni yasayla istihbarat servisinin güçlendirildiğine dair eleştirilere yanıt verdi. yasa teklifiyle ilgili ‘çok dramatik senaryolar oluşturulduğunu’ savunan atalay ”bir istihbarat teşkilatının yasasını görüşüyoruz, herhangi bir kurumun değil. bir bunu düşüneceğiz. ikincisi türkiye'yi sanki böyle yeni kurulan işte çadır devleti gibi falan görmeyelim. kurumlarımızın hepsinin gelenekleri ciddi şekilde oluşmuştur, özellikle mit'in" diye konuştu.

görüşmeler sırasında muhalefet milletvekilleri tarafından belirtilen eleştiri ve kaygılara ilişkin olarak da atalay, şunları söyledi:

"diyelim ki istihbarat teşkilatı, bir firmadan bir bilgi isteyecek. bunun normalde prosedürünün şöyle olması icap eder. şu anda da zaten öyle. önce orayla ilgili ortada bir konu olacak. ya bir suç ya bir kara para aklama olacak. yani ortada bir sorun olacak. bunun belgeleri olacak, bunun dosyaları olacak. müsteşarlık yazılı şekilde irtibat kurarak, en uygun şekilde firmadan bilgileri isteyecek. bazen bir firmadan sadece bir personeliyle ilgili suça karışmış, bir bilgi isteyebilir."

‘şeffaf bir yasa olsun’

mit’in sadece bir iç istihbarat servisi olmadığını belirten başbakan yardımcısı, yeni yasanın mit’in uluslararası boyutuyla ilgili konuları kapsadığını vurguladı. mit'in şu anda kanunun yanında çalışmalarını yürüttüğü bir yönetmelik olduğunu kaydeden atalay, "inanın bunun üzerine çok şey gelmiyor. sadece yeni teknolojiyi, internet gibi falan hesaba katan güncelleme oluyor. 'mit'i güçlendiriyoruz' diye bir şey yapmıyoruz. bu yönetmelik gizli bir yönetmelik olmasın, açık olsun, şeffaf olsun, parlamentodan geçsin, tbmm mit'in ne yapıp  yapmadığını bilsin, onaylasın ve gerekiyorsa değiştirsin. şu anda yaptığımız biraz bu" dedi.

komisyon'da gerginlik

meclis içişleri komisyon'ndaki görüşmeler sırasında bir de gerginlik oldu. 

teklifin birinci maddesi üzerinde konuşan mhp mersin milletvekili mehmet şandır, ağır eleştiri ve sorulara yanıt verilmediğini söyledi.

"kurduğunuz bu paralel yapının sonuçları karşısında ne diyeceksiniz? dün saflıkla sığındığınız gerekçeye, gelecekte hangi tanımla sığınacaksınız? yangından mal mı kaçırıyoruz? hangi tehdit ve tehlike altındayız ki pazar günleri ve gece yarılarına kadar çalışarak hukuk kurmaya çalışıyoruz? 17 aralık'tan sonra getirilen kanunlara bakıldığında bir telaş, endişe ve korku olduğunu görüyoruz. bu nereden kaynaklanıyor? mit'e zarar vermek türkiye'ye, geleceğe zarar vermektir ama buna siz sebep oluyorsunuz. mit, mevcut görev ve yetkileriyle bugüne kadar görevini yerine getiremedi mi?"

şandır, teklifin sahibi ak parti çankırı milletvekili idris şahin'e "teklifiniz çelişkilerle dolu" dedi. şahin ise, "millet iradesinin tesisi bakımından daha önemli olduğunu düşünerek teklifi veriyoruz. milletin seçtiği bakanlar kurulu'na güvenmiyor musunuz?" cevabını verdi.

şandır da, "bu memlekette genelkurmay başkanları bile terör örgütü kurmaktan ceza aldı. terörle mücadele kapsamında kimi suçlamanın önünde engel var? her kişiyi, her olayı suçlamak mümkün" karşılığını verdi.

"özgürlük düşmanısın, darbecisin"

ak parti grup başkanvekili mahir ünal, söze girerek teklifin yanlış yorumlandığını savundu.

şandır'ın konuşması sürerken mhp grup başkanvekili oktay vural ile ak parti grup başkanvekili mahir ünal arasında tartışma yaşandı.

ünal, "devleti birbirinden ayrı ve bağımsız düşünemezsiniz. bakanlar kurulu gökten mi indi? mili iradeye bu kadar mı düşmansınız" dedi.

vural'ın, "milli iradeye düşman sizsiniz, hukuka düşman sizsiniz" demesi üzerine ünal, "sizin yaptığınız siyaset değil, korku ve nefretle insanları kutuplaştırıyorsunuz. oktay vural siyaseti, korku ve nefret siyasetidir. korkuyla siyaset yapıp siyasetten soğutuyorsunuz. oktay vural her zaman anti-siyaset yapar. sizi anti-siyaset yapmakla itham ediyorum." karşılığını verdi.

vural da ünal'a, "sen bir kere özgürlük düşmanısın, darbecisin. millete küfreden insanlarla birlikte iş tutuyorsunuz. çocuğu olmayanlara dil uzatıyorsunuz. aileye, çocuğa nasıl dil uzatırsınız? milletin hukukunu katledeceksiniz ondan sonra susacağız. işleri güçleri hakaret. 11 yıldır yanlarında yürüyorsunuz." dedi.

ara verildi

tartışmalar üzerine komisyon başkanvekili hüseyin bürge, toplantıya ara verdi. ancak tartışmalar arada da devam etti. vural, "eline tutuşturulup verilenleri burada konuşuyorsun" derken ünal da "sen kimsin konuşuyorsun, sana bu hakkı kim verdi? bir saat boyunca hakaret etti, nefret söylemi sergiledi. bir gün de siyaset yap, bir gün de hakaret etmeden konuş ya... bu siyaset kurumuna bir gün de çözüm söyle" diye tartışmayı sürdürdü.

ünal ve bazı ak parti'li milletvekilleri ayağa kalktı. ünal ile vural arasındaki sert tartışmalar sürerken, araya giren milletvekilleri ünal'ı komisyon salonundan çıkardı.

kaynak: anadolu ajansı