bm güvenlik konseyi’nin beş daimi üyesi (abd, ingiltere, fransa, rusya ve çin) ile almanya’dan oluşan p5+1 grubu ile iran arasında pazartesi günü rusya'nın başkenti moskova'da başlayan görüşemelerde şu ana dek ilerleme sağlanamadı. temsilciler, ilk günkü temasları‘olumsuz’ olarak nitelendirdi. 

iran'ın nükleer programından kaynaklanan gerilimi azaltma amaçlı görüşmeler salı günü de devam edecek.

batılı yetkililer pazartesi günü yaptıkları açıklamada, iran’ın uranyum zenginleştirme kapasitesini geliştirmesinin ve nükleer silahların yapımında kullanılacak materyalin üretimine başlamasının sabırlarını taşırdığını söyledi.

müzakerelerin istanbul, bağdat ve moskova'dan sonra ilerki bir tarihte yapılacak dördüncü görüşmeye uzayabileceğine işaret eden bir ab yetkilisi, “eğer gelişme kaydetmek istediklerine dair sinyal verirlerse biz buna varız ancak bizim önerililerimize karşı olumlu bir adım ile gelip gelmeyeceklerini bekleyip görmemiz gerekiyor. görüşmelerin sekteye uğramasını biz de istemeyiz” dedi.

batılı ülkeler, iran'ın, uranyum zenginleştirme oranının yüzde 20 olması ve nükleer silah yapımında kullanılacak bir madde varsa elden çıkarması yönünde tahran'a yaptıkları teklife yanıt bekliyor. 

iran ise ‘uranyum zenginleştirme hakkının’ tanımasını ve ab’nin 1 temmuz’da yürürlüğe koymayı planladığı petrol ambargosunun kaldırılmasını talep ediyor. tahran yönetimi oranı yüzde 20’ye çekme fikrine karşı çıkarken, nükleer programının tamamen barışçıl amaçlı olduğunu savunuyor. ayrıca sadece nükleer reaktörlerindeki yakıt ihtiyacı ve tıbbi izotoplar için uranyum zenginleştirdiğini savunarak ödün vermek istemiyor.

çatışan talepler

ambargoya karşı çıkarak iran’ı destekleyen ev sahibi rusya ve iran, en büyük problemin karşılıklı çatışan taleplerle mücadele etmek için nasıl bir yol izleneceğinin bulunamamasından kaynaklandığını söylüyor. rusya dışişleri bakanı yardımcısı sergei ryabkov, “bu iki farklı duruşu bir araya getirmek en temel zorluk” dedi.

bir iranlı delege, pazartesi günü p5+1’e gerçekleştirdiği sunumun ardından yaptığı açıklamada kötümser bir tablo çizerek,  “şimdiye kadarki atmosfer olumlu değil. temel problem çerçeveyi belirlemek” dedi.

iranlı delegeler tüm güren süren görüşmelerin ardından rus yetkililerle bir sonraki adımlarını konuşmak için yeniden bir araya geldi. bu karar, rusya’nın sovyet dönemindeki müttefiği üzerindeki etkisinin hala sürdüğünü ve olası bir askeri saldırıyı bertaraf etmede önemli bir arabulucu rolü üstleneceğini gösterdi.

abd ise moskova’daki görüşmelerde iran’ın yükümlülüklerini yerine getirmesi konusunda ‘doğrudan’ fikir alışverişinde bulunulduğunu söyledi.

meksika’daki g20 zirvesi'nde konuşan beyaz saray ulusal güvenlik danışmanı yardımcısı ben rhodes, “iran’a nükleer programı hakkındaki endişelendiğimiz noktaları tek tek açıkça belirttik” dedi. 

rhodes, “iran da bu endişelere cevap veren birkaç noktaya değindi. p5+1 ülkeleri iran’ın yükümlülüklerini yerine getirilmesi için sorumluluğun kendisinde olduğu konusunda hem fikir” diye konuştu.

meksika’daki toplantının ardından abd başkanı barack obama ve rusya başkanı vladimir putin ise yaptıkları ortak açıklamada, iran’ı nükleer sorumluluklarını yerine getirmesi ve ‘nükleer programının barışçıl doğasına uygun olarak uluslararası güveni yeniden sağlaması’ yönünde uyarmışlardı.

israil iran’ın nükleer silahlardan vazgeçmeyeceğini hissettiği noktada askeri müdahalede bulunacağı konusunda defalarca uyarıda bulunmuştu. böyle bir hava saldırısının iran’dan gelecek muhtemel bir karşı saldırıyı tetiklemesinden ve aynı zamanda bölgesel anlamda daha geniş bir savaşa neden olmasından endişe ediliyor. 

kaynak: ajanslar