İran Nükleer Programı
Nükleerde süre doldu görüşme sürüyor
İran ile Batı ülkeleri arasında nükleer müzakerelerde kesin anlaşmaya varılamadığı için görüşmeler bugün de sürecek. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, bütün ana konularda anlaşmaya varıldığını açıkladı.
iran ile birleşmiş milletler (bm) güvenlik konseyi'nin daimi üyeleri abd, rusya, ingiltere, fransa ve çin ile almanya'dan oluşan 5+1 ülkeleri arasında, isviçre'nin lozan kentinde yürütülen nükleer müzakerelerin çerçeve anlaşması için belirlenen süre doldu. ancak kesin anlaşmanın sağlanamaması nedeniyle görüşmelere bugün de devam edilmemesi kararı alındı.
rusya dışişleri bakanı sergey lavrov rus gazetecilere yaptığı açıklamada, "iran ve p5+1 ülkeleri, bütün ana konularda anlaşmaya vardı" dedi.
iran dışişleri bakanı cevad zarif de, çerçeve anlaşma için belirlenen sürenin dolmasına ilişkin, "sabah 7.30'dan beri çalışıyoruz. bütün delegeler için uzun bir gün oldu. çok şey başardık. insanların dinlemeye ve sabah erkenden görüşmelere tekrar başlamaya ihtiyacı var. umarım çalışmayı çarşamba günü sonuçlandırabiliriz ve taslak hazırlama sürecini başlatabiliriz" diye konuştu.
beyaz saray sözcüsü josh earnest, dün yaptığı açıklamada, iran ile yürütülen nükleer müzakerelerin gece yarısına kadar yapıcı olarak sürmesi gerektiğini ve gerekli görülmesi durumunda görüşmelere çarşamba günü de devam edebileceklerini söylemişti. kısa bir süre sonra ise dışişleri bakanlığı sözcüsü marie harf görüşmelerde ilerleme sağlandığını ve çarşamba günü de müzakerelere devam edileceğini açıklamıştı.
varılması hedeflenen ortak mutabakat ile tarafların 3 ay daha görüşmelere yeni bir aşamada devam etmesi bekleniyor. iran'ın nükleer kapasitesiyle ilgili nihai anlaşma için belirlenen takvim ise 1 temmuz.
dışişleri bakanları seviyesinde yürütülen müzakerelerin son turunda yetkililer, sona yaklaşıldığını ve anlaşmaya yakın olduklarını ancak hala bazı önemli konuların çözülemediğini ifade etti.
lozan'dan bildiren al jazeera muhabiri james bays, tarafların süreci uzatmak istemediğini özellikle obama yönetiminin iran'a uygulanması muhtemel yeni yaptırımların önünü kesmek için bir zaman çizelgesi belirlenmesinde ısrarcı olduğunu söyledi. bays, obama yönetiminin üzerinde anlaşmaya varılacak bir taslakla kongre'ye "aldığımız mesafeye bakın, yeni yaptırımlar uygulamayın, aksi halde her şeyi mahvedersiniz" diyebileceğini belirtti.
çin dışişleri bakanı wang yi, iran ile 5+1 ülkeleri arasında lozan'da devam eden nükleer müzakerelerden ayrıldı.
"henüz çözüme kavuşturulmamış konular var"
iran dışişleri bakan yardımcısı ve nükleer müzakereci hamid baidinejad, ülkesi ile 5+1 ülkeleri arasında yürütülen müzakerelerde yaptırım konusunun çözüme kavuşturulduğunu öne sürdü, "ancak yaptırımlarla alakalı olan henüz çözüme kavuşmamış, müzakere edilen bazı konular mevcut" dedi.
müzakerelerin yürütüldüğü isviçre’nin lozan kentinde iran resmi haber ajansı irna’ya demeç veren baidinejad, "müzakereler milletimizin temel hakları garanti altına alınıncaya kadar devam edecek" ifadelerini kullandı.
müzakerelerin ne zaman sona ereceğini tahmin etmenin mümkün olmadığını belirten baidinejad, "biz defalarca sadece bir anlaşma sağlanmış olması için anlaşma yapmayacağımızı, iran halkının esas haklarını garanti eden bir anlaşma istediğimizi belirttik. milletimizin hakları garanti altına alınmazsa müzakereler devam edecek" değerlendirmesinde bulundu.
lozan kentinde dışişleri bakanları düzeyinde devam eden müzakerelerde, siyasi, hukuki ve teknik açıdan büyük öneme sahip bir aşamaya gelindiğine işaret eden baidinejad, şunları söyledi:
"yaptırımlar ve detayları, uranyum zenginleştirme ile ilgili bazı konular görüşülüyor. tüm bu konularda en kısa zamanda nihai çözümlere ulaşılmasını umuyoruz. müzakereleri yürüten tüm ülkeler bu görüşmelerin tarihi öneminin farkındalar. dışişleri bakanları uzun saatler boyunca görüşmelerde hazır bulundu ve birçoğu dün geceyi uykusuz geçirdi. her halükarda anlaşma sağlanması nihai kararların verilebilmesine bağlı. henüz çözüme kavuşturulamamış konular ele alınıyor. dün elde edilen çözümler karşılıklı olarak sunuluyor. nihai bir sonuç elde edilebilmesi için doğal olarak her iki tarafın sunduğu görüşlerde düzenlemelere gidilecektir. konular oldukça karmaşık ve tüm taraflar zor kararlar vermek durumda. halihazırda içerik üzerine odaklanılmış durumda ve sürekli olarak yeni öneriler tartışılıyor. herkes konuların çözme kavuşturulabilmesi için çaba sarf ediyor. müzakereler konuların tümü hakkında nihai kararlar verildiği zaman sona erecek."
masadaki kritik konular
batılı ülkeler iran’ın uranyum zenginleştirme oranını yüzde 5’in altında tutmasını istiyor. yüzde 20 oranından daha yüksek oranla zenginleştirilmiş uranyum, nükleer silaha sahip olmanın başlangıç noktası olarak kabul ediliyor. ancak etkili bir nükleer silaha sahip olmak için gereken oran yüzde 90.
uranyum zenginleştirme işleminin yapıldığı cihaz olan santrifüjler de diğer bir müzakere konusu. iran’ın elinde 10 bin adedi aktif olan 20 bin santrifüj var. batı bunların sayısının 6500’i geçmemesini iran ise 9000’den az olmamasını istiyor.
bir diğer anlaşmazlık da anlaşmanın süresiyle ilgili. batı ülkeleri iran ile varılacak nihai anlaşmanın ülkenin nükleer programını en az 10 yıl kontrol altında tutmasını istiyor. iran ise 8 yılda ısrarcı.
iran, ayrıca, abd, ab ve bm’nin uyguladığı yaptırımların tamamen kaldırılmasını istiyor. tahran’ın öncelikli talebi enerji ve finans alanındaki yaptırımların durdurulması. batı ülkeleri ise yaptırımların ağır ağır kalkmasını, önce askıya alınmasını daha sonra tamamen iptal edilmesini savunuyor. ilk etapta kaldırılması gündemde gelmesi beklenen bm yaptırımları.
iran'ın nükleer kapasitesiyle ilgili görüşmelerde daha önce nihai anlaşmaya ulaşılamamış, müzakereler 1 temmuz 2015'e uzatılmıştı.
kaynak: al jazeera
Yorumlar