brezilya 2014 dünya kupası'ndan sonra bir büyük organizasyona daha ev sahipliği yapacak. 2016 rio olimpiyatları ağustos ayında gerçekleştirilecek. iki yıl önce bir dünya kupası atlatan şehirde çalışmalar bu kez rio olimpiyatları için yapılıyor. çalışmalardan biri de 'sosyal temizlik' barra da tijuca sakinleri çalışmaları böyle adlandırıyor.

barra da tijuca şehrin batısında bir bölge. burası olimpiyat parkı'na ev sahipliği yapacak. sporcular ve gazeteciler burada konaklayacak. yani hem güvenli olmalı hem de güzel görünmeli.

bu alanda daha önce bir değişim yaşanmıştı. yolların kenarlarında lüks binalar, alışveriş merkezleri ve yeni ulaşım sistemleri var. olimpik park'ta yapım aşamasındaki bir binanın duvarında, büyük bir afişle bölgenin ittiğinde nasıl görüneceğine dair gösterişli bir barkovizyon var. bir pankartta 'olimpiyatlar olimpiyatlardan fazlasını getirir'  yazıyor. favela (gecekondu mahalleleri) yakınlarındaki sakinlere göre ise bu sözcükler, uğursuz bir gerçeği yansıtıyor.

vila autodromo, olimpiyat parkı ile jacarepagua gölü'nün arasında bir alan. bir dönem 550 ailenin yaşadığı bu yerde iki yılda sadece 47 aile kaldı. fakat devletin baskılarına direnmekte kararlı insanlar hâlâ var.

Raquel evinin önünde. [Barbara de Alencar/Al Jazeera]

al jazeera'den maya thomas-davis'in görüştüğü raquel 39 yaşında. 10 yıldan beri vila autodromo'da yaşıyor. bu evi eşi inşa etti:

"bu ev, benim evim inşaat sınırındaki son ev. bu nedenle çok hassas durumdayız. fakat biz hiç bir yere gitmeyeceğiz"

'onurumuz için mücadele'

sandra ise 47 yaşında. 4 kızıyla birlikte yaşıyor. o da buradan gitmemekte kararlı insanlardan biri:

"benim adım sandra maria de sousa. fakat birçok insan beni maria de louca (çılgın) olarak çağırıyor. çünkü ben birçok yapısal sorunu olan bu fakir ev için savaşıyorum. ama en önemlisi ben burada onurum için mücadele ediyorum"

vila autodromo sakinleri buraya 1960'lı yıllarda gayri resmi olarak buraya bir balıkçı grubu halinde yerleşmişler. 1990'larda ise eyalet hükümeti autodromo sakinlerine 99 yıllığına arazinin kullanım hakkını vermiş.

2005 yılında ise burası fazla değer kazanmış ve popüler bir hale gelmiş. bu nedenle autodromo üzerindeki baskı yıllar geçtikçe daha da büyümüş.

Sandra fotoğrafta iki kızıyla. Soldaki Perola 11 Flora Tera ise 14 aşında. Tüm yaşamlarını Vila Autodromo'da geçirdiler. [Maya Thomas-Davis/Al Jazeera

'sosyal temizlik'

geçtiğimiz yıllarda sakinleri korkutma, şiddet olayları yaşanmış ve sonrasında tahliyeler gelmiş. yıkılan birçok evde ezilmiş televizyonlar, giysiler ve oyuncakları görmek hâlâ mümkün.

raquel "bu kabul edilemez bir durum" diyor. sandra da aynı fikirde. ona göre bu sosyal ayrışmanın daha geniş bir parçası: "onlar insanları kuzeye ve doğuya göndermek istiyor. çünkü yoksulluğumuzu dünyanın görmesini istemiyor. onlar turistleri güney bölgede tutma peşindeler. copacabana ve ipanema'da. ve burada. lüks, yeni batı bölgesinde. bu sosyal temizlik bir çeşit örneği"

8 aralık'ta akademisyenler ve sivil toplum örgütlerinin bilgilerinden oluşturulan bir rapor yayınlandı. bu olimpiyat ve dünya kupası hazırlıklarında insan hakları ihlalleri üzerineydi.

bu rapora göre 4120 aile evlerinden çıkartılmış, 2486 aile de dolaylı yollardan evlerini bırakıp gitmişlerdi.

[Maya Thomas-Davis/Al Jazeera]

bu rapor sandra'nın gözlemlerini de destekler nitelikte. 

sandra "toplum örgütlenmeleriyle vila aurodromo huzurlu bir favela. diğer favelaların aksine burada şiddet yok. narkotrafik veya milisler yok. bu rio gibi bir şehirde nadir bir durum" diyor.

1987'den sonra burada vila autodromo balıkçılar derneği'nin hakimiyeti dikkat çekiyor. kendi anayasaları var, elektrik ışıkları, altyapı sistemleri, septik tanklar ve su boruları kendilerinin denetimi altında. yıllardır bunları geliştirmek için seferber durumdalar. 

29 yaşındaki natalia da tüm hayatını burada geçirenlerden.

"ben buraya geldiğimde çocuktum. 6 veya 7 yaşındaydım. benim ailem buraya dahabüyük bir favela olan rocinha'dan geldi. şiddetin çok olduğu bir yerdi. biz buraya güvenli olduğu için geldik"

natalia'e göre burası sadece güvenli değil aynı zamanda da çok güzel. kentin yansıyan ışıkları, gün batımı ve ağaçlar burayı harika yapıyor. doğayla içiçe. güvenli bir şekilde gölde yüzebiliyor, bisiklete de binilebiliyor.

Sandra ve Flora güneş batımını izliyorlar Maya Thomas-Davis/Al Jazeera]

bu tehdit sadece bu dönemde yaşanmadı. olimpiyatlardan önce de burada yaşayan halk sürekli uzaklaştırılmak istendi, yaklaşık 25 yıldır bu gelenek sürüyor.

19 ocak'ta rio valisi eduardo paes vila autodromo sakinlerine söz vermiş. kendisine ulaşamadık ama basın sözcüsü cevap verdi: "biz buradan ayrılmak zorunda kalan vatandaşlara çeşitli alternatifler sunduk. city hall buradan sadece bir kilometre uzaklıkta. içinde yeşil alanlar, yüzme havuzları, anaokulu ve ormmanlık alanları var. belediye tarafından yürütülen süreç her zaman şeffaf kalmıştır"

bugüne kadar gelen süreçte birçok şey yaşandı. 24 şubat'ta aktif bir dernek olan konut sakinleri derneği binası yıkıldı. toplum bir bildiri yayınladı: bu birlik bir bina değildir. birlik biziz. dernek düşebilir ama vila autodromo hep kalacak.

kaynak: al jazeera