viyana’da 14 kasım’da, 17 ülkenin katılımıyla düzenlenen suriye toplantısında ana aktörler, rejimle muhalifler arasında müzakere süreci başlatılması konusunda mutâbakat sağlanmıştı. suudi arabistan parçalı bir haldeki muhalifleri bir araya getirerek rejimin karşısında 'güçlü' bir muhalefet oluşturmaya çalışıyor. bunun için 8-10 aralık arasında suriyeli muhalifleri riyad'a davet ederek birleşmeleri için çaba sarf ediyor.

riyad yönetimi, iç ve dış muhalefetin farklı kesimlerinden çok sayıda temsilciyi davet etti. ‘muhaliflerin bağımsız müzakerelerde bulunması ve cenevre-1 bildirisi'nde üzerinde anlaşılan ilkelerde görüş birliğine varması’ noktasında her türlü imkânı sağlayacağını da ifade etti.

suudi arabistan davet edilen tarafların bm’nin özel suriye temsilcisi staffan de mistura ve suriye krizinde etkili aktörlerle istişâreden sonra belirlendiğini de vurguladı.

‘alternatif muhalefet’ de riyad’da

esed rejimini destekleyen rusya ve mısır, geçtiğimiz bir buçuk yıl boyunca kahire ve moskova’da ‘suriyeli muhalifler’ toplantılarını düzenleyerek türkiye, katar ve suudi arabistan’a yakın smdk’ya alternatif bir muhalefet oluşturmaya çalıştı. bu toplantılarda adını duyuran heysem menna, rejimin eski bakanı kadri cemil ve marksist ve milliyetçi partilerin temsilcilerinin aralarında bulunduğu, suriye’nin içinden "rejime muhalif" figürler de davet edildi.

silahlı gruplar da masada

yerel kaynaklardan alınan bilgiye göre, basına kapalı yapılacak toplantıya ahrar'uş şam, islam ordusu, nureddin zengi, feylek'eş şam gibi sahada etkili muhalif grupların katılması bekleniyor. ancak bu gruplar, viyana toplantılarında suriye devlet başkanı beşşar esed'in görevden ayrılmasına ilişkin bir takvim belirlenmediği için riyad toplantısına da gönülsüzce katılıyor.

pyd ‘kendi toplantısını’ düzenleyecek

pkk'nın suriye kolu pyd ise, abd'nin isteğine rağmen, türkiye'nin itirazları nedeniyle, suudi arabistan tarafından toplantıya çağrılmadı. bu nedenle pyd, dün, rusya ve iran'ın organize ettiği alternatif bir toplantı düzenleyeceğini ve "suriye demokratik güçleri'ni eğiten amerikalı askeri gözlemcilerin" de toplantıda hazır bulunacağını duyurdu.

pyd, son iki aydır suriye'deki rusya-abd rekabetinden de yararlanıyor. rusya, türk hava sahasını ihlâl eden savaş uçağının düşürülmesinin ardından pyd'ye savaş alanında da destek vermeye başlamıştı.

‘gözlemci devletler’in arasında iran yok

toplantıya abd, ingiltere, türkiye, rusya, birleşik arap emirlikleri, katar, mısır, suudi arabistan, umman, ürdün, lübnan ve irak gözlemci olarak katılıyor.

sünni suudi arabistan’ın bölgedeki en büyük rakibi, esed rejiminin en büyük destekçisi ve başta hizbullah olmak üzere suriye’de binlerce milisi kontrol eden şii iran ise, riyad toplantısına davet edilmedi. iran, riyad toplantısını eleştirerek, toplantının viyana’daki barış toplantılarına zarar vereceğini öne sürdü.

sonraki durak new york

abd dışişleri bakanı john kerry, suriye konusunda ekili aktörlerin 18 aralık’ta new york’ta bir araya geleceğini duyurdu. esed’in âkıbeti düğümünü bir türlü çözemeyen ülkeler, en son viyana’da toplanmıştı. viyana toplantısında suriye’de faaliyet gösteren silahlı muhalif grupların hangisinin terörist grup olarak adlandırılacağı ana konuydu.

viyana’da varılan “18 aylık somut takvim” çerçevesinde 1 ocak’tan itibaren rejim ile muhalifler arasında müzakereler başlatarak bir geçiş hükümeti oluşturulması öngörülmüştü.

rusya; katar, türkiye ve suudi arabistan’ın desteklediği bazı silahlı grupların terörist olarak nitelendirilmesini istiyor. ancak suudi arabistan, bu grupları riyad toplantısına davet ederek onları müzakere masasına oturacak suriyeli muhaliflerin saflarına katma niyetinde.

‘viyana değil cenevre esas alınmalı’

smdk başkanı halid hoca, riyad toplantısının hedefleriyle ilgili şunları söylemişti:

"riyad'taki hedef, tüm muhalif grupların geçiş süreciyle ilgili pozisyonlarını birleştirmek, geçiş döneminde nasıl bir suriye görmek istediğimizi konuşmak. tüm gruplar, smdk, sahadaki gruplar, ulusal koordinasyon kurulu (suriye’nin içindeki muhalif gruplardan) da davetli. stk'lar da davetli, milli figürler de var. 80-100 kişilik katılım olacak. yeni vizyonumuzu ortaya koyacağız. esed sonrası suriye konusunda büyük oranda mutabakatımız var. bundan sonra 'suriye muhalefeti farklı fraksiyonlardan oluşuyor' denmesin diye hepimiz riyad'da bir araya gelip, ortak deklarasyon yayınlayacağız".

riyad toplantısının viyana sürecine de olumlu etki edeceğini dile getiren hoca, "riyad, viyana'dan önce planlandı. viyana'da suriye ile ilgili her ülke var, suriye hariç. biz cenevre sürecini esas alıyoruz. birleşmiş milletler'in (bm) de desteklediği cenevre sürecidir. viyana, cenevre'ye geri dönmek için olumlu bir adımdır. ama kendi başına, yeni bir süreç değildir" ifadelerini kullanmıştı.

kaynak: al jazeera ve aa