internet dünyayı geri dönülmez bir şekilde değiştiriyor. 1960'lı yıllarda askeri bir proje olarak başlayan bu oluşum günümüzde insanları birbirine bağlayan en önemli ağlardan biri haline geldi.

 

gelişen teknoloji internetin farklı kullanımlarını da ortaya çıkarıyor. bunlardan biri olan bitcoin, merkezi bir otorite ya da aracı kuruma bağlı olmayan sanal bir para birimi. temelleri 2008 yılında atılmaya başlayan ve 2009 yılında resmi kullanıma sunulan bitcoin'in fikir babası ise gerçek ismi tam olarak bilinmeyen satoshi nakamoto. her ne kadar nakamoto'nun aslında george washington üniversitesi'nden nick szabo isimli bir akademisyen olduğu iddia edilse de bu konuda kesin bir bilgi yok.

 

nakamoto, bir dizi bilgisayar işlemi ve matematik hesabı ile bitcoin'i üretmeye başladğında bitcoin miktarının 21 milyonu geçmeyeceği şartını koyuyor. bu yazı hazırlandığında dünya çapındaki bitcoin sayısı ise 12 milyondu. 2009 yılında kullanılmaya başlanan bu para biriminin o zamanki değeri 1 dolar için 1,309,03 bitcoin idi. sanal para 8 basamağa kadar bölünebiliyor. yani 0.00000001 bitcoinlik işlem yapılabiliyor.

nasıl üretiliyor?

başlangıçta nakamoto belli sayıda bitcoin üretip bunları kullanıma sundu. ayrıca isteyen herkesin belli yazılımları kullanarak bilgisayar yardımı ile bitcoin üretebileceği bir yöntem de bulunuyor. ancak bu üretim sanıldığı kadar kolay değil. karmaşık matematiksel hesaplamalar gerektiren ve yazılımla yapılan bu üretim faaliyeti için ciddi bir zaman ve emek harcamak gerekiyor. bu bakımdan üretim yerine insanlar genelde gerçek para ile bitcoin satın almayı tercih ediyor.

güvenlik konusu

bitcoin'in en önemli sorunlarından biri güvenliğin nasıl sağlandığı. bunun için block chain adı verilen bir yöntem kullanılıyor. üretim yapmak isteyenler block chain dosyasını indiriyor ve güvenliğin bir kısmı bu zincir dosya ile sağlanıyor. yazı hazırlandığı tarihte bu dosyanın boyutu 13.5 gb idi. bu dosyanın amacı mükerrer bitcoin üretimlerini engellemek. ayrıca bütün işlemler kullanılan açık kaynaklı yazılım ile kontrol ediliyor. ancak bu kadar önleme rağmen bitcoin de siber saldırıların hedefi olmaktan kurtulamıyor. 2010 yılında sistemdeki bir açık yüzünden 184 milyar bitcoin üretildi ve bunun fark edilmesiyle beraber bütün sahte bitcoinler silinip bu konuda ciddi önlemler alındı. 

nasıl saklanıyor?

bitcoin'de sahip olunan paralar sanal cüzdan adı verilen yazılımlar yardımı ile saklanıyor. cep telefonu ya da bilgisayarda bulunan bu sanal cüzdanların mutlaka şifrelenmesi gerekiyor. bitcoin'in en çok tercih edilen özelliği bu cüzdanların bir isme bağlı olmaması. yani paraların gerçek sahibinin kim olduğu belli değil. ancak bu bitcoin'in anonim olduğu düşüncesini akla getirmemeli. yapılan bütün işlemler kayıt altına alınıyor. hangi cüzdandan hangi cüzdana ne kadar para transferi yapıldığı takip ediliyor. ama bu takip isim bazında değil cüzdan bazında yapılıyor. bitcoin ile yapılan alışverişlerde para transferi de bu sanal cüzdanlar arasında yapılıyor. 

cüzdanın sanal olması beraberinde bazı sorunları da getiriyor: paraların kendi kendine kaybolduğu durumlar oluşabiliyor. ayrıca güvenli bir şifreleme yapılmazsa telefon ya da bilgisayara girebilecek sanal saldırganlar bu paraları çalabiliyor. merkezi bir otoriteye bağlı olmadığı için bu gibi durumlarda mahkeme ya da benzeri ceza verecek kurumlara başvuru yapılamıyor. zaten merkez bankaları ve ülkeler bu parayı resmi olarak tanımıyor.

ayın karanlı yüzü

teorik olarak anonim olması, işlemleri kimin yaptığının isim anlamında gizli olması bu paraya yasadışı iş yapanların da ilgi duymasına yol açıyor. geçen yıl ekim ayında fbi tarafından düzenlenen operasyonla silk road adı verilen internet sitesi yasadışı faaliyetleri yüzünden kapatıldı. site ödemelerinde sadece bitcoin kullanıyordu ve silahtan uyuşturucuya kadar herşey satılıyordu. her ne kadar silk road kapatılmış olsa da farklı şekillerde bu tip alışverişlerin halen sürdüğü düşünülüyor.

nerelerde kullanılıyor?

bitcoin sanal bir para birimi olduğu için özellikle sanal alemde yaygın olarak kullanılıyor. dünya çapında birçok site, servis ve benzeri çevrimiçi yapı bu parayı kabul ediyor. ayrıca dünyada bazı fiziksel mağazalarda da bitcoin geçerli. ancak ülkemizde bu para birimi gerçek alışverişlerde çok fazla kullanılmıyor. çevrimiçi mağazalarda da aynı durum söz konusu.

1 bitcoin 827 dolar

değişken bir değere sahip olan para birimi yazıyı hazırladığımız tarihte (25 ocak 2014) 827 dolardan işlem görüyordu. bu rakam da tl üzerinden hesapladığımızda yaklaşık olarak 1900 tl'ye tekabül ediyor. türkiye'de de bitcoin ticareti yapılıyor ve isteyen istediği gibi bu parayı satıp, alabiliyor. ancak dünyanın diğer ülkelerindeki durumun aksine türkiye'de gerçek alışverişlerde bu para birimi çok yaygın değil. ayrıca bitcoin sahibi olanlar ellerindeki paraları gerçek para birimlerine çevirebiliyor. bunun için komisyon karşılığı dönüşüm yapan siteler bulunuyor.  

resmi olarak tanınmıyor

kara para aklamak için de kullanıldığı düşünülen bitcoin, ülkemizde ve dünyanın birçok ülkesinde resmi olarak tanınan bir para birimi değil. konuyla ilgili geçtiğimiz günlerde bir açıklama yapan bddk (bankacılık denetleme ve düzenleme kurumu), bu para biriminin denetiminin mümkün olmadığını hatırlatarak, bitcoin ticareti yapanların alacakları riskin kendilerine ait olduğunu ifade etti. ayrıca bddk spekülasyona açık bir para birimi olarak tanımladığı bitcoin konusunda vatandaşları da uyardı. dünyanın birçok ülkesindeki finans kurumları da bitcoin konusunda kullanıcıları uyarıyor. devletlerin gözünde resmi bir değeri olmayan bu para birimi ile ilgili 'herkes aldığı riskten kendi sorumludur' uyarısı yapılıyor.

kontrol yok, muhatap da yok 

bitcoin'in sıradan para birimlerinden en önemli farkı merkezi bir otorite ya da kuruma bağlı olmamaması. bu 'bağımsız' durum beraberinde bazı riskler de getiriyor. sanal cüzdanından paraların kendi kendine gittiğini iddia edenlerin bulunduğu bir ortamda böyle bir sorun için başvurabileceğiniz bir kurum da yok. çünkü bu para biriminin muhatabı bulunmuyor. gerçek dünyada dava açsanız bile suçlayacak bir kimse yok.

farklı alternatifler de var

günümüzde en çok bilinin dijital para birimi olsa da bitcoin'in farklı alternatifleri de bulunuyor. bitcoin'in geldiği noktayı gören farklı girişimciler feathercoin, peercoin, namecoin ve benzeri isimlerle yeni para birimleri oluşturuyorlar. ancak bu birimlerin hiçbiri şu aşamada bitcoin'in kazandığı başarıyı yakalamış değil. 

hızla yükselen bir değer olan ve gerçek para birimleri ile yarışan bitcoin birgün dünya çapında resmi kullanıma girer mi bilinmez. fakat bu para birimi üzerinde çok konuşulan ve bolca spekülasyon yapılan bir konu olmaya devam edecek.