türkiye’nin ab üyeliğine adaylığı, 11 aralık 1999 tarihli helsinki zirvesinde onaylandı. 17 aralık 2004’te brüksel’de gerçekleşen ab devlet ve hükümet başkanları zirvesi’nde bu karar onandı. nihayet, 3 ekim 2005 tarihinde üyelik müzakereleri başladı.

türkiye’nin ab üyeliği yolunda tamamlaması gereken 35 fasıl var. ikisi kapanış fasılları. geri kalan 33 fasıldan şimdiye kadar 14 fasıl açıldı, bunlardan biri geçici olarak kapatıldı. (açılan fasıllarla ilgili tüm yükümlülükler yerine getirildiğinde fasıllar geçici olarak kapatılıyor. geçici kapatma, aslında bu fasılla ilgili sürecin bitmesi anlamına geliyor. tüm fasıllarla ilgili süreç bittiğinde, fasılların tümü kapatılmış sayılıyor ve üyelik başlıyor.)

ek protokol

türkiye’nin ab ile ilişkilerinin temelini oluşturan ve 12 eylül 1963 tarihinde imzalanan ankara anlaşması, bir ek protokolle 29 temmuz 2005 tarihinde, sonradan oluşturulan avrupa birliği'ne o tarihe kadar üye olan ülkeleri de kapsamına aldı. türkiye bu protokolü imzalarken bir deklarasyon yayınlayarak, ek protokol’ün imzalanmasının güney kıbrıs’ı hiçbir şekilde tanıma anlamına gelmeyeceğini belirtti.

ab, türkiye’nin güney kıbrıs konusunda yayınladığı deklarasyonu ileri sürerek, ek protokol’den kaynaklanan yükümlülüklerini tam olarak yerine getirmediğini söylüyor. ab genel işler ve dış ilişkiler konseyi, bunu gerekçe göstererek 11 aralık 2006’da bir karar aldı. karara göre, “ek protokol’ün tam olarak uygulanması şartına bağlı olarak” 8 fasıl müzakerelere açılamayacak, hiçbir fasıl da geçici olarak kapatılamayacak.

yani, türkiye’nin ab müzakere sürecini devam ettirebilmesi, güney kıbrıs ile yaşanan sorunların çözümüne bağlı.

ek protokol’ün uygulanmadığı gerekçesiyle açılamayan 8 fasıl:

malların serbest dolaşımı
iş kurma hakkı ve hizmet sunumu serbestisi
mali hizmetler
tarım ve kırsal kalkınma
balıkçılık
taşımacılık politikası
gümrük birliği
dış ilişkiler

iki fasıl da, teknik olarak kapatılmaya hazır durumda olmasına rağmen, ek protokol nedeniyle kapatılamıyor. bunlar:

20. fasıl: işletmeler ve sanayi politikası
21. fasıl: trans-avrupa ağları

türkiye’nin açtığı 14 fasıl

bilim ve araştırma (geçici olarak kapatıldı)
işletmeler ve sanayi politikası
istatistik
mali kontrol
trans-avrupa ağları
tüketicinin ve sağlığın korunması
şirketler hukuku
fikri mülkiyet hukuku
bilgi toplumu ve medya
sermayenin serbest dolaşımı
vergilendirme
çevre
gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı
bölgesel politika ve yapısal araçların koordinasyonu

açılmayan 19 fasıldan 16’sı, ek protokol sorunuyla birlikte ab’ye üye bazı ülkelerin siyasi nitelikli engellemeleri nedeniyle bloke edilmiş durumda.

bloke edilmeyenler:

kamu alımları
rekabet politikası
sosyal politika ve istihdam

açılış kriteri olmadığı için hızlıca açılabilecek ancak beklemede olan beş fasıl var. bunların üçü güney kıbrıs’ın bloke ettiği enerji, eğitim ve kültür, dış, güvenlik ve savunma politikaları, biri de fransa’nın bloke ettiği ekonomik ve parasal politika fasılları. bu fasıllar, siyasi blokajın kalkması halinde kısa sürede açılabilecek.

fransa ve güney kıbrıs’ın bloke ettiği fasıllar

fransa bunun dışında, ek protokol sorunu sebebiyle zaten açılamayacak olan tarım ve kırsal kalkınma faslını da bloke ediyor. bununla birlikte, mali ve bütçesel hükümler ve aslında sürecin en sonunda ele alınması gereken kurumlar faslı da fransa tarafından bloke edilmiş durumda.

güney kıbrıs ise altı faslı bloke ediyor. bunlardan enerji, eğitim ve kültür ve dış, güvenlik ve savunma politikaları fasılları, açılış kriteri koyulmayan; yani blokajın kalkması halinde kısa sürede açılabilecek fasıllar. işçilerin serbest dolaşımı faslı da güney kıbrıs tarafından bloke edildi.

üyeliğin önündeki asıl engel 23. ve 24. fasıllar

türkiye’nin ab üyeliğindeki asıl engel, güney kıbrıs’ın bloke ettiği 23. (yargı ve temel haklar) ve 24. (adalet, özgürlük ve güvenlik) fasıllar.

ab’nin 2011 yılında aldığı karar gereği, 23. ve 24. fasıllar ‘öncelikli fasıl’ statüsü kazandı. yani bu iki fasıl açılmadan, diğerleri açılamayacak. 

bu iki faslın tarama süreci aslında diğer altı fasılla birlikte 2006 yılında bitti. ancak tümünün görüşmesi avrupa konseyi’nde sürüyor. konseyin en azından 23. ve 24. fasılların açılması için tarama sonu raporu hazırlaması, güney kıbrıs’ın blokajını kaldırmasına bağlı.

kaynak: al jazeera