günübirlik ziyaret için sabah saatlerinde tahran'a giden cumhurbaşkanı erdoğan, iran cumhurbaşkanı hasan ruhani ve dinî lider ayetullah ali hamaney ile görüşecek. ziyarette türkiye-iran yüksek düzeyli stratejik işbirliği konsey toplantısı’nın ikincisi de yapılacak. cumhurbaşkanlığı sözcüsü ibrahim kalın, ziyarette ikili ilişkilerin yanı sıra başta suriye, irak ve yemen olmak üzere ortadoğu genelinde yaşanan hadiselerin ele alınacağını söyledi. 

erdoğan'a, ziyarette dışişleri bakanı mevlüt çavuşoğlu, ekonomi bakanı nihat zeybekci, gümrük ve ticaret bakanı nurettin canikli, enerji ve tabii kaynaklar bakanı taner yıldız, kültür ve turizm bakanı ömer çelik ile kalkınma bakanı cevdet yılmaz eşlik ediyor.

iran seyahati öncesi riyad ile temas

cumhurbaşkanı erdoğan bugünkü ziyaret öncesi suudi arabistan içişleri bakanı ve veliaht vekili prens naif ile dün akşam ankara'da görüştü. görüşme 1 saat 40 dakika sürdü.

iki ülke de iran'ın suriye, irak ve yemen'de uyguladığı politikalardan rahatsız. 

yemen’deki savaş gerginliğe yol açtı

suudi arabistan öncülüğündeki, çoğunluğu körfez ülkelerinden oluşan müttefiklerin yemen’de ilerleyişini sürdüren iran destekli husilere karşı başlattığı hava operasyonları, bölgedeki iki rakip ülke iran ve suudi arabistan’ı bir kez daha karşı karşıya getirdi. türkiye de suudi arabistan öncülüğündeki operasyona destek verdiğini açıkladı. 

erdoğan, 26 mart günü, yani operasyon başladıktan bir gün sonra iran'a çağrıda bulunarak, "iran bölgeyi adeta domine etmeye çalışmaktadır. bu durum bizi, körfez ülkelerini rahatsız etmeye başlamıştır. buna gerçekten tahammül etmek mümkün değil" dedi.

iran dışişleri bakanı cevad zarif bu açıklamalara daha yumuşak bir tonlamayla yanıt verdi, "mevcut durumda tüm ülkelerin bölgede istikrarın sağlanması ve güvensizliğin önlenmesi için çaba göstermesi gerekir" dedi. iran dışişleri bakanlığı ise erdoğan'ın iran'ın bölge politikasını eleştiren ifadeleri üzerine türkiye'nin tahran'daki temsilcisini çağırarak nota verdi. 

devrim muhafızları’na yakınlığıyla bilinen iran meclisi ulusal güvenlik ve dış siyaset komisyonu başkanvekili mansur hakikatpur ise cumhurbaşkanı erdoğan’ın iran ziyaretinin iptal edilmesini istedi.

erdoğan’ın ‘iran’a gideriz veya gitmeyiz, bizim bileceğimiz iş’ açıklamasının ardından ziyaretin iptal edilmediği duyurulmuştu. ancak 6 nisan’da başlaması ve iki gün sürmesi planlanan ziyaret, günübirlik ziyarete çevrildi. ibrahim kalın, konuyla ilgili "ziyaret baştan beri bir gün planlanmıştı. fakat gidişimiz bir gün önce söz konusu olabilirdi. bir güne sığdırma imkanımız olduğu için bunu günü birlik yapma kararı aldık.” açıklamasında bulundu. 

irak ve suriye’de de görüş ayrılığı

erdoğan, 26 mart'ta france24’e verdiği röportajda iran'ın irak'taki rolünü de eleştirdi. “iran deaş’ı (işid) bölgeden çıkarmak istiyor ama yerini kendisi alma peşinde” diyen erdoğan, iran'ın amacının irak'taki nüfuzunu artırmak olduğunu savundu:

iran'ın suriye ve irak'taki çatışmalara katılmasına da tepki gösteren erdoğan, "iran'ın yemen'den, suriye'den ve irak'tan artık oralarda hangi güçleri varsa onları çekmesi lazım" dedi.

türkiye, bağdat yönetiminin, maliki döneminde izlenen mezhepçi ve dışlayıcı politikaların izlerini silmesini ve sünnilere yönelik baskıların sonlandırılmasını istiyor. iran’ın irak’taki ‘reçetesi’ de yalnızca işid ile mücadele. 

iran esed’i, türkiye suriye muhalefetini destekliyor

ankara, suriye'de yaklaşık dört yıldır devam eden iç savaşta 200 binden fazla insanın ölümünden sorumlu tuttuğu beşşar esed'in gitmesi gerektiğini savunuyor ve suriye muhalefetini destekliyor.

esed'in bölgedeki en büyük destekçisi olan iran ise rejime maddi ve askeri destek sağlıyor. esed rejimini devam eden iç savaşa rağmen ayakta tutan en önemli unsurlardan biri tahran yönetimi.

nükleerde uzlaşma ve doğalgaz satışı

iran ile 5+1 ülkeleri (abd, ingiltere, fransa, rusya, çin ve almanya) arasında ekim 2013’te başlayan yeni tur nükleer müzakerelerde, 31 mart günü siyasi çerçeve anlaşmasına varıldı. buna göre iran 10 yıl boyunca uranyum zenginleştirmede kullanılan santrifüjlerinin üçte ikisinden fazlasını azaltacak. bm’nin ve abd’nin iran'a yönelik abd ve bm yaptırımları da aşamalı olarak kalkacak. türkiye'den de varılan anlaşmaya destek geldi. 

iki ülke arasında iran gazının türkiye üzerinden avrupa’ya taşınmasına yönelik temaslar da yapılıyor.

ekonomisi büyük oranda petrol ithalatına bağlı olan ve zaten yaptırımlar nedeniyle büyük ekonomik sıkıntı çeken iran için, doğalgazın türkiye üzerinden avrupa’ya taşınması her zamankinden daha da kritik öneme sahip. batı ile nükleer müzakerelerde uzlaşmaya varan iran yaptırımların tamamen kaldırılmasıyla yeniden ticari ilişkiler geliştirmek istiyor ve bunun gerçekleşmesi için türkiye kilit ülke konumunda.

ukrayna krizi ile birlikte rus doğalgazına bağımlılıktan kurtulmanın yolunu arayan avrupa, iran gazını en hızlı çözüm seçeneklerinden biri olarak görüyor.

doğalgaz fiyatları tahkim heyeti’nde

iki ülke arasında uzun süredir çözülemeyen bir diğer sorun da, türkiye’nin rusya’dan sonra en büyük ikinci gaz tedarikçisi olan iran’dan doğalgazı yüksek fiyata alması.

iran’dan yılda ortalama 10 milyar metreküp doğalgaz alan türkiye ile iran arasındaki görüşmelerde fiyat indirimi konusunda anlaşma sağlanamadı, türkiye pazarlıkların sonuçsuz kalmasının ardından iran gazı ile ilgili anlaşmayı uluslararası tahkim heyeti’ne taşıdı.

farklı konularda sorunlar yaşamalarına rağmen iki sınır komşusu arasında kayda değer bir ekonomik ilişki var. iki ülke arasında 2014’te dış ticaret hacmi 13 milyar 721 bin dolardı.

kaynak: al jazeera