çernobil patlamasında hayatını kaybedenler, facianın yıldönümünde, olayın yaşandığı saatlerde anıldı.

çernobil nükleer santrali'nde, 4 numaralı reaktörün patladığı yere 50 kilometre mesafedeki slavutiç kasabasında 25 nisan’ı 26 nisan’a bağlayan gece anma töreni düzenledi.

facianın yıldönümünde ukrayna hükümeti, nükleer santralin zararlı etkilerinin önüne geçilmesi için yeni bir inşaat çalışması başlattı.

ukrayna cumhurbaşkanı viktor yanukoviç açılışa katılarak 257 metre uzunluğundaki, 20 bin ton ağırlığındaki beton lahitin inşaatının açılışını yaptı. 2015 yılında tamamlanacak beton yapının santralden devam etmesi olası nükleer sızıntıların önüne geçmesi planlanıyor. yanukoviç  daha sonra nükleer santraldeki anıta çelenk bıraktı. 

kiev'deki anıt mezarda düzenlenen törene kazada hayatını kaybeden işçilerin aileleri ve yakınları ile faciadan sakat olarak kurtulan eski çalışanlar da katıldı. 

ukrayna'nın kiev kentine bağlı çernobil bölgesinde bulunan nükleer güç reaktörünün dördüncü ünitesinde 26 nisan 1986 günü gelen patlamada atmosfere büyük miktarda radyasyon yayılmıştı.

20'inci yüzyılın felaketi

ukraynalı yetkililer tarafında başlangıçta gizli tutulan kaza ilk olarak 28 nisan günü, kendi nükleer santrallerinde radyasyon alarmı alınca araştırmaya yönelen isveç tarafından duyuruldu. kazanın boyutları 30 nisan 1986 günü tüm dünya tarafından öğrenildi.

bir deney sırasında meydana gelen ve 20’inci yüzyılın en büyük nükleer kazası olarak tarihe geçen patlamaya, reaktörlerin hatalı tasarımının yanı sıra ve deney için gerekli önlemlerin alınmamış olması neden gösterildi.

26 nisan 1986 günü saat 01:23’te ardı ardına iki büyük patlama meydana geldi. deneyin yapılacağı 25 nisan 1986 günü, önce reaktörün gücünün yarıya düşürüldüğü, ardından da acil soğutma sistemi ile deney sırasında reaktörün kapanmasını önlemek için tehlike anında çalışmaya başlayan güvenlik sisteminin devre dışı bırakıldığı öğrenildi.

dünya sağlık örgütü'nün açıklamalarına göre, etrafa yayılan radyasyon miktarı hiroşima ve nagazaki'ye atılan atom bombalarının toplamından 200 kat fazlaydı.

15 aralık 2000'de, 15 yıl boyunca çevreye büyük miktarlarda radyasyon yaydığı iddia edilen çernobil nükleer santralı'nın 3 numaralı son reaktörü de kapatıldı.

bugün çernobil’in etrafını çevreleyen 30 kilometrelik alana yalnızca güvenlik görevlilerinin girmesine izin veriliyor.

kanser vakaları arttı

çenobil faciasının ilk etapta 4 bin kişinin ölümüne yol açtığı tahmin ediliyor. 1986-1990 yılları arasında  25 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği düşünülüyor.

200 bine yakın ukraynalı ve rus etkilenen bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştı.

en yüksek radyasyon dozlarına, acil durum çalışanları ve çernobil personeli maruz kaldı. bu kişilerden arasında hayatını kaybedenler oldu.

çöken radyoaktif iyodinden kaynaklanan çocukluk tiroid kanseri, kazanın en önemli sağlık sorunlarından biriydi. kazadan sonraki ilk aylarda, radyoaktif madde oranı yüksek sütlerden içen çocuklar arasında 2002 yılına kadar 4 binden fazla tiroid kanseri teşhis edildi.

türkiye'yi de etkiledi

türkiye'yi de etkileyen radyasyon yayılmasının özellikle karadeniz ve trakya bölgesinde kanser vakalarına neden olduğu iddia edilmişti.

karadeniz bölgesi’nde yetişen çay ve fındık radyoaktif etki altında kalmıştı.

dönemin sanayi ve ticaret bakanı cahit aral, çernobil felaketi sonrası çaylarda radyasyon olduğu iddialarını yalanlamak için kameraların önünde çay içmişti.

çernobil’deki patlamanın arkasından, başbakan turgut özal gazetecilerin radyasyonlu çay ile ilgili sorularına karşılık “radyasyonlu çay için. lezzetli oluyor. azıcık radyasyonlu çay çok faydalıdır” demişti.

dönemin cumhurbaşkanı kenan evren ise 6 aralık 1986 tarihinde gerçekleşen bir fabrika açılışında, çay servisi sırasında kendisini ıhlamur içerken görüntüleyen gazetecilere “niye çektiğinizi biliyorum. radyasyonlu diye, çay içmediğimi düşünüyorsunuz. ben midem ekşidiği için ıhlamur içiyorum. sonra ben, radyasyonlu falan diye içmemezlik etmem. alışkınız” demişti.

türkiye'de dört santral planlanıyor

türkiye’de nükleer santrallerin kurulması ilk olarak 1970’li yıllarda gündeme geldi

1984 yılında oecd nükleer enerji ajansı (nea)’ya üye olan türkiye'de çernobil faciasının ardından çalışmalar askıya alınmıştı.

son olarak 2004 yılında nükleer santral kurmaya yönelik atılımlar hız kazandı. 18 mart 2008 tarihinde nükleer güç santrallerinin kurulmasına yönelik enerji bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelik resmi gazete'de yürürlüğe girdi.

türkiye'de dört nükleer santral planlanıyor. ilki mersin akkuyu’da kurulacak santral için rusya ile anlaşma imzalandı. sinop’ta yapılacak ikinci nükleer santral için ise kanadalı candu şirketi ile mutabakata varıldı. 

nükleere 'hayır' diyorlar

belarus’un  başkenti minsk'te çernobil yolu adı altında protesto gösterisi düzenlenecek. muhalefet, hükümetin ilk nükleer santrali litvanya sınırındaki astravets'e kurma planını protesto edecek.

hindistan’da konkan bachao samiti (kbs) adlı sivil toplum kuruluşu çatısı altında sekiz nükleer karşıtı çevreci grubunu organize ettiği protesto yürüyüşü düzenlenecek. daravi’den başlayarak mumbai’nin merkezindeki sion istasyonunda sona erecek

istanbul beyoğlu’nda da ’karadeniz isyandadır platformu’ felaketin yıl dönümünde, nükleer karşıtı eylem yaptı.

patlamanın gerçekleştiği saatte, rusya konsolosluğu önünde tulum eşliğinde horon tepen eylemciler, dönemin sanayi ve ticaret bakanı cahit aral’a gönderme yaparak, sözde radyasyonlu çay içerek ölü taklidi yaptı.

greenpeace de akkuyu'da kurulması planlanan nükleer santrali protesto etmek için, santralin yapımında görev alacak firmanın bürosunun da bulunduğu norveç büyükelçiliği binasında eylem yaptı. norveç büyükelçiliği'nin çatısına çıkarak 'akkuyu çernobil olmasın' yazılı pankartı açtı. eylemciler, pankartla birlikte halatlara tutunarak binadan aşağı sarktı. 

kaynak: al jazeera