ertuğrul fırkateyni faciasının üzerinden 121 yıl geçerken, türkiye bu faciadaki kayıplarını hiçbir zaman unutmadı ve her yıl anma törenlerinde bulundu. tcg gemlik fırkateyni, bu yılki anma törenleri kapsamında kushimoto’ya geldi. türk deniz görev gücü (tdgg) kumandanı tümamiral sinan ertuğrul, kushimoto belediye başkanı katsumasa ile kısa bir görüşme yaptı ve kendisine tcg gemlik fırkateyni’nin şiltini ve çiniyle işlenmiş porselen bir tabak hediye etti.

ertuğrul fırkateyni’nin yolculuğu

sultan ii. abdülhamid döneminde gönderilen fırkateynin hikayesi, ilk olarak japonya prensi ve beraberindeki heyetin istanbul'u ziyaretiyle başlıyor. japonya prensi ve kara kuvvetleri korgenerali komatsu nomiya akihito, prenses yoriko ile 2 ekim 1886'da yokohoma limanı'ndan hareket ederek önce amerika'ya, oradan da bazı avrupa ülkelerine ziyaretlerde bulundu.

prens komatsu ve beraberindeki heyet 1887 yılında istanbul'a geldi ve istanbul'da bulunduğu süre içerisinde osmanlı devletinden sıcak karşılama ve muhabbet gördü. heyet daha sonra tayland ve hong kong üzerinden 1888'de japonya'ya döndü.

japon heyetinin ülkesine dönmesinin ardından gördükleri sıcak muameleyi haber alan dönemin japon imparatoru meiji, 10 mayıs 1888'de sultan ii. abdülhamid'e kendi imzasının bulunduğu bir mektup ve değerli hediyeler göndererek buna mukabele etti. imparator meiji, bununla da kalmayıp osmanlı sultanına 1889'da üst düzey krizantem nişanı sundu.

bu hediyelerin ve nişanın ardından sultan ii. abdülhamid de hem iade-i ziyaret, hem de verilen hediyelere karşılık olarak dönemin deniz harp okulu mezunlarına eğitim seyahati olması için 1889'da osman paşa kumandasındaki ertuğrul fırkateyni'yi japonya'ya gönderdi.

ertuğrul’un gizli diğer amacı neydi?

uzmanlar, ertuğrul fırkateyni'nin gizli tutulan bir amacının daha olduğunu belirtiyor. gönderilişinin altında sultan ii. abdülhamid'in ittihad-ı islam (dünyadaki tüm müslümanları tek çatı altında toplama, panislamizm) siyaseti olduğunu kaydediyor.

zira geminin o dönemki güzergahını inceleyen tarihçiler, japonya yoluna çıkan ertuğrul'un, osmanlı'nın kendi sınırları dışındaki müstemleke ülkelerdeki müslüman halkın bulunduğu topraklara ziyaretlerini buna delil olarak sunuyor.

tarihçiler, geminin güzergahında özellikle dönemin ingiliz müstemlekeleri olduğuna işaret ediyor ve osmanlı'nın müslüman halklara birliktelik mesajı vererek, kendisini zayıf gören yabancı devletlere karşı bir güç gösterisinde bulunduğunu belirtiyor.

ertuğrul fırkateyni, 27 temmuz 1889'da istanbul'dan hareket etmesinin ardından arızalanmış ve süveyş'e uğramıştı. süveyş'ten ayrıldıktan sonra sırasıyla aden, oradan da mumbai'ye hareket etti. mumbai'den sonra kolombo, oradan singapur ve hong kong, en son olarak da japonya'ya vardı.

gemi japonya'ya vardıktan bir hafta sonra kaptan osman paşa, imparator meiji ile görüşmüş, sultan ii. abdülhamid'in gönderdiği el yazması mektubu ve osmanlı imtiyaz nişanını japon imparatora teslim etmişti.

kolera salgınında ilk kayıplar

ertuğrul fırkateyni, bilinenin aksine ilk şehitlerini japonya'dan açılmadan vermeye başladı. tarihçiler, o dönem japonya'daki kolera salgınında mürettebattan 13 kişinin hayatını kaybettiğini belirtiyor. bu olay sonucunda geminin wadanomisaki dezenfekte merkezinde karantina altında tutulduğu ifade ediliyor.

japonya'da geminin üç ay kaldığını aktaran tarihçiler, ertuğrul'un 14 eylül 1890'da yokohoma'dan hareket ettiğini, ancak şiddetli fırtınadan ötürü 16 eylülde oshima köyü yakınlarında kashinozaki deniz feneri civarında kayalıklara çarparak battığını anlatıyor.

uzmanlar, kazadan 69 mürettebatın sağ kurtulduğunu, ancak şehit olan mürettebatın sayısının belli olmadığını söylüyor. zira kaynaklarda gemide bulunanlara dair kesin bir sayı bulunmuyor. çeşitli kaynaklar şehit sayısını 600 dolayında veriyor.

kazanın ardından ülkenin yerel idarecilerinden, merkezi hükümetine kadar kazazedelere gereken yardımın yapılması ve yerel halkın da osmanlı mürettebatına misafirperverliği hala anlatılıyor.

tarihçiler, sağ kalan mürettebatın daha sonra japonya'nın hiei ve kongo savaş gemileriyle, ertuğrul'un japonya'ya gelirken kullandığı güzergahın neredeyse aynısını kullanarak üç ayda istanbul'a geldiğini belirtiyor.

japonlar o dönem sadece ertuğrul kazazedelerini kurtarıp istanbul'a götürmekle kalmamış, japon halkı şehit yakınları için yardım kampanyası düzenlemiş ve toplanan yardımları sağ kalan askerlerle türkiye'ye göndermişti.