türkiye'den yurt dışına giden işçi sayısı yıllar içinde giderek azalırken, 60'lı yıllarda daha çok avrupa'ya giden türk işçileri, 70'li yıllarda arap ülkelerine, 1990 sonrasında rusya ve türk cumhuriyetlerine yöneldi.

işkur ve tüik verilerine göre, türkiye, ilk kez işkur aracılığıyla 1961 yılında yurt dışına işçi gönderdi. ilk yıl 1.476, ikinci yıl 11 bin 185 kişi işkur aracılığıyla yurt dışına gönderilirken, 1973 yılında bu rakam, 132 bin 674 kişiye çıktı.

1973 yılındaki petrol krizi sonucunda batı avrupa ülkelerinin iş gücü taleplerinin azalmaya başlaması üzerine, yurt dışına gönderilen işçi sayısı 1974 yılında 18 bin 272'ye, 1975 yılında ise 1.612 kişiye düştü. 1961-1975 yılları arasında yurt dışına gönderilen işçilerin yaklaşık yüzde 81'i almanya'ya giden işçilerden oluştu. 

petrol krizi

1973 yılındaki petrol krizi avrupa ülkelerinin ekonomilerini alt üst ederken, petrol ihracatçısı arap ülkelerini ise zenginleştirdi. bu durumun sonucunda, orta doğu ve kuzey afrika ülkelerinde alt yapı çalışmalarına hız verilirken, inşaat sektöründe yeterli nitelikte iş gücü ve teknolojik bilginin olmaması nedeniyle, bu ülkeler dışarıdan iş gücü talebinde bulunmaya ve müteahhitlik hizmeti almaya yöneldi. böylece, 1970'lerin ikinci yarısından sonra, türkiye'den özellikle libya ve suudi arabistan gibi ülkelere iş gücü göçü başladı.

bu dönemde, yurt dışına iş gücü göçünün büyük çoğunluğu arap ülkelerinde ihale alan müteahhitlik firmalarının yurt dışına götürdüğü işçilerden oluştu. 1970'li yıllarda, arap ülkelerine yönelen iş gücü göçü, körfez krizi sonrasında azalma trendine girdi.

1975-1994 yılları arasında 421 bin 779'u suudi arabistan, 219 bin 539'u libya, 42 bin 211'i irak, 2 bin 818'i kuveyt, 1.599'u yemen ve 1.188'i de ürdün olmak üzere işkur aracılığıyla yaklaşık 700 bin kişi orta doğu ve kuzey afrika ülkelerine gitti. bu dönemde, yurt dışına gönderilen işçilerin yüzde 84'ü arap ülkelerine giderken, avrupa ülkelerine giden işçilerin oranı yüzde 4'de kaldı.

sscb ülkeleri

1990 yılında sscb'nin dağılması ve soğuk savaşın sona ermesi ile yurt dışına işçi gönderilmesi açısından türk işçileri için yeni bir göç alanı oluştu. dağılan sscb'nin eski üyeleri olan rusya ve türk cumhuriyetlerinin yeniden yapılanma sürecine girmeleri, türk müteahhitlik firmalarını söz konusu ülkelerde ihale almalarını sağlayarak, türk işçilerinin yolunu açtı.

1991 yılında almanya ile yeni bir iş gücü anlaşması imzalanması da almanya'da iş almış olan alman firmaları ile taşeronluk sözleşmesi yapan türk firmalarının sözleşme gereğini yerine getirirken, çalıştıracağı işçilerin türk olması imkanını sağladı.

ekonomik iyileşme

türkiye'deki ekonomik iyileşme, iş gücü göçünü de etkiledi. tüik verilerine göre, türkiye'nin küresel ekonomik kriz ortamında işsizlik oranı gerilemesini sürdürdü. türkiye'de 2009 yılında yüzde 14 olan işsizlik oranı, 2010 yılında yüzde 11,9'a gerilerken, bu yılın ocak-haziran döneminde ise yüzde 9,2'ye geriledi. bunun yanı sıra, avrupa ülkelerinde ve abd'de yaşanan ekonomik olumsuzluklar ile arap baharı olarak adlandırılan gelişmeler, türk işçilerinin yurt dışında iş arayışını azalttı.

son beş yılda işkur aracılığıyla, yurt dışına giden türk işçi sayısı yüzde 32,6 geriledi. 2006 yılında 81 bin 379 kişi işkur aracılığıyla yurt dışına gönderilirken, bu sayı yıllar itibariyle azalarak, 2010 sonunda 54 bin 847'ye düştü.

son beş yılda, işkur aracılığıyla en fazla işçi rusya'ya gönderildi. 2006'dan bu yana rusya'ya giden işçi sayısı 80 bin 786 kişi oldu. rusya'yı 44 bin 990 türk işçinin gittiği suudi arabistan ve 28 bin 303 türk işçinin gittiği irak izledi.

arap baharı

bu yılın ocak-temmuz döneminde, yurt dışında çalışmak için işkur'a yapılan başvurular yüzde 8,5 oranında azalırken, aynı dönemde yurt dışına gönderilen işçi sayısı da 27 bin 421'e düştü.

yurt dışında çalışmaya gidişin azalmasında, orta doğu ve kuzey afrika'daki arap baharı etkili oldu. 2010 yılı ocak-temmuz döneminde en fazla işçi gönderilen ülkelerden biri olan libya'ya 10 bin 239 kişi giderken, bu yılın aynı döneminde bu sayı 943'e geriledi.

yurt dışına gönderilen işçilerin büyük çoğunluğu müteahhitlik firmalarınca talep edilirken, hac döneminde de kurbanlık kesimi için kasap ve hizmet sektöründe çalışmak üzere, suudi arabistan'dan işçi isteniyor.

öte yandan, daha düşük ücretle çalışmayı kabul eden çinli ve hintli işçiler, yurt dışında türk işçilerinin rakibi olmayı da sürdürüyor.

kaynak: anadolu ajansı