ermeniler kendi tarihlerini milattan önce (mö) 2492’ye kadar uzatsa da, modern tarihte ermenistan bağımsızlığını ilk kez 20. yüzyıl'ın başında kazandı. rusya’daki, 1917 sovyet devrimi'nden sonra kurulan transkafkasya federasyonu mayıs 1918'de üç cumhuriyete bölündü ve erivan'da ermenistan demokratik cumhuriyeti ilan edildi.

iki buçuk yıl süren bağımsızlığı sırasında ekonomik, askeri ve siyasi krizlerle sarsılan cumhuriyet, 1920 yılında kızıl ordu’nun işgaliyle sovyetler birliği’ne katıldı. resmi adı, ermenistan sovyet sosyalist cumhuriyeti oldu. kısa süren ilk bağımsızlığın ardından ermenistan, sovyetler birliği’nin çöküşüyle 21 eylül 1991 tarihinde yeniden bağımsızlığını kazandı.

dağlık karabağ sorunu

ermenistan ile azerbaycan arasında hâlâ en büyük sorunu oluşturan dağlık karabağ meselesi, sovyetler birliği’nin yıkılmasından önce başladı. azerbaycan sınırları içinde özerk bir bölge olan dağlık karabağ’da nüfusun çoğunluğunu oluşturan ermeniler ayrı bir cumhuriyet ilan etti. erivan yönetimi de, dağlık karabağ’daki ermenilere destek verdi. bu durum, ermenistan sovyet cumhuriyeti ile azerbaycan sovyet cumhuriyeti’ni savaşın eşiğine geldi. mayıs 1990'da ermenistan yeni bir ordu kurarak, sovyet ordusundan fiilen bağımsız bir askeri yapıya kavuştu.

sovyetler birliği'nin dağılmasıyla şiddetlenen ermeni-azeri savaşında ermenistan, dağlık karabağ ile ermenistan arasındaki laçın koridoru'nu da işgal ederek bölgeyi fiilen kendi topraklarına kattı. azerbaycan'ın ermenistan'a karşı başlattığı ekonomik ambargo, ülkede büyük sıkıntılara yol açtı. türkiye de 1993'te ermenistan'a karşı ambargoya katıldı. dağlık karabağ savaşı, 1994'te rusya'nın dayattığı ateşkesle sona erdi.

kasım 2013'te ermenistan ulusal meclisi'nde muhalefet partisi, dağlık karabağ'ın bağımsızlığının tanınması için yasa tasarısı sundu. ancak cumhurbaşkanı serj sarkisyan'ın iktidardaki partisi bu tasarıyı reddetti. ermenistan'ın dağlık karabağ'ı "de facto" tanıdığını söyleyen ermenistan dış işleri bakanı yardımcısı savarş koçaryan, dağlık karabağ'ı tanımanın "şimdilik" çıkarlarına zıt olduğunu belirtti.

ermenistan, uluslararası topluluk tarafından azerbaycan'a ait sayılan toprakların yaklaşık yüzde 20’sini hâlâ işgal altında tutuyor. azerbaycan’ın yanında taraf alan türkiye, bu durumu gerekçe göstererek ermenistan cumhuriyeti ile diplomatik ilişkilerini zayıflattı. sorunlu bir şekilde devam eden ilişkiler, 2009 yılında iki tarafın girişimleriyle normalleşme sürecine girdi.

ancak o günden bu yana, her iki ülkenin parlamentosunda da bir ilerleme sağlanamadı. dağlık karabağ sorunu nedeniyle 1993'te kapatılan alican sınır kapısı bugün de kapalı.

azerbaycan cumhurbaşkanı ilham aliyev'in kasım 2013 tarihli türkiye ziyareti sırasında konuşan başbakan erdoğan, "yukarı karabağ sorunu şu anda azerbaycan’ın ne denli sorunuysa bizim de o denli sorunumuzdur. bunun süratle çözülmesi noktasında azerbaycan’a koşulsuz desteğimiz devam etmektedir" dedi.

DOSYA - KAFKASYA'NIN AÇIK HESABI: DAĞLIK KARABAĞ

siyasi yapı

ermenistan, yarı başkanlık sistemiyle yönetiliyor. 5 temmuz 1995 tarihinde kabul edilen anayasa’da güçler ayrılığı ilkesi benimsendi. cumhurbaşkanı, ulusal meclis üyeleri, yerel yönetimler seçimle işbaşına geliyor, başbakan ve bakanlar cumhurbaşkanı tarafından atanıyor.

ermenistan’da yasama organı ulusal meclis’tir. beş yılda bir seçilen 131 milletvekilinden oluşur. cumhurbaşkanı eşit ve gizli oyla yapılan genel seçimle 5 yıllığına halk tarafından seçilir. anayasa uyarınca, bir kişi birbirini izleyen iki dönemden daha fazla ermenistan cumhurbaşkanlığı yapamaz.

sarkisyan dönemi

ermenistan cumhurbaşkanı serj sarkisyan 19 şubat 2008 tarihinde yapılan seçimlerde cumhurbaşkanı seçildi ve 9 nisan 2008 tarihinde göreve başladı. başbakan tigran sarkisyan ise, 9 nisan 2008 tarihinde cumhurbaşkanı tarafından atandı.

serj sarkisyan, şubat 2013'te yapılan seçimde yüzde 60'a yakın bir oyla ikinci kez cumhurbaşkanı seçildi. diğer yandan abd dışişleri bakanlığı'nın ve avrupa güvenlik ve işbirliği teşkilatı (agit) gözlemcilerinin açıklamalarında, ermenistan'daki seçim sürecinde ciddi ihlâllere rastlandığının belirtilmesi, sarkisyan'ın zaferinin meşruiyetini uluslararası planda biraz daha tartışılır hale getirdi.

ekonomi

karabağ savaşı ve ambargolar nedeniyle sorunlar yaşayan ermenistan ekonomisi, ancak 2000’li yıllarda toparlanmaya başladı. özellikle inşaat ve hizmet sektörlerinde görülen canlanma, başkent erivan ve diğer bazı şehir merkezlerinin gelişmesine katkı sağladı. kırsal bölgelerde ise ekonomik geri kalmışlık devam ediyor.

resmi verilere göre, ülke ekonomisinde 2001-2008 yılları arasında çift haneli oranlarda büyüme kaydedildi, enflasyon rakamlarında düşüş yaşandı, yoksulluk sınırının altında yaşayan nüfus oranında azalma sağlandı.

bununla birlikte, gayri safi yurt içi hasıla (gsyih) 2009 yılında yüzde 15 oranında küçüldü, yoksulluk sınırı altında yaşayan nüfusun oranı ise, resmi rakamlara göre yüzde 25’ten yüzde 26’ya yükseldi. 2011 yılında ise gsyih’da yüzde 4.6 oranında bir büyüme kaydedildi ve ekonomide kısmen iyileşme yaşandı. 2012 yılında gsyih yüzde 7.2 olarak ölçüldü.

ermenistan’da resmi işsizlik oranı 2011 verilerine göre yüzde 6.6 oranındaydı. 2012 yılında ise işsizlik yüzde 7'ye yükseldi. işsizlik oranı bakımından ermenistan, bölge ülkeleri arasında ikinci, dünya çapında ise 77. sıradadır.

ermenistan ekonomisi halen rusya federasyonu’nun ticari ve hükümet yardımlarına büyük ölçüde bağımlıdır. ülkenin ekonomik altyapısı, özellikle enerji sektörü ya rusya’nın kontrolünde ya da bu ülke tarafından işletilmektedir.

öte yandan ülkenin dış borcu 2012 itibariyle, 7.3 milyar dolar civarındadır. bu miktar gsyih’nın yüzde 42’sine karşılık gelir.

imf ve dünya bankası gibi uluslararası ekonomik kuruluşlardan alınan kredi ve yardımlar ülke ekonomisini dengede tutmaya yardımcı oluyor. dış ticaret açığı, ülke dışında yaşayan diasporanın yardımları ve para transferleri ile kapatılmaktadır.

2012’deki son enflasyon verileri, 2011 yılına göre yaklaşık yüzde 5 oranında azalarak yüzde 2.6'ya geriledi. ermenistan’ın önde gelen dış ticaret ortakları, rusya, ab ülkeleri, gürcistan, iran, çin ve ukrayna’dır.