kelt kavimleri, irlanda’nın yer aldığı britanya adalarına m.ö. 600 ve 150 yılları arasında ulaştı. iskandinavların 8. yüzyıl sonunda başlayan işgali, 1014’te irlanda kralı brian boru’nun danimarkalılara karşı kazandığı zaferle son buldu.

adadaki ingiliz istilası 12. yüzyılda başladı, isyanlar ve yönetimin kanlı müdahaleleri yaklaşık yedi yüz yıl sürdü.

bu dönemde ingiltere’yi yöneten norman kökenli kral ii. henry irlanda’yı ele geçirdi. 15. yüzyılda york ve lanchester hanedanları arasında yaşanan 'güller savaşı' merkezi yönetimi zayıflattı.

ingiliz etkisinin azalmasıyla beraber normanlar da güçlerini kaybettiler.

tudor hanedanı’ndan kral viii. henry, ingiltere’nin nüfuzunu yeniden arttırmak amacıyla 1534’te harekete geçti.

irlandalıların uzun süren direniş ve ayaklanmaları sonuç vermedi ve kral bölgenin kontrolünü sağladı.

1542’de irlanda krallığı ilan edildi ve böylelikle viii. henry ‘irlanda kralı’ ünvanını da elde etmiş oldu.

17. yüzyılda irlanda topraklarında büyük bir mezhep ayrılığı baş gösterdi. katolikler ve protestanlar arasındaki çatışmalar, ingiliz komutan oliver cromwell’in ayaklanmaları sert biçimde bastırmasıyla sonuçlandı. ancak adadaki mezhepler arası gerginlik uzun yıllar boyunca devam etti.

1845 ve 1852 arasında yaşanan büyük kıtlık, irlanda’da 1 milyon kişinin ölümüne yol açtı ve bölgede nüfus, ölüm ve göçlerden dolayı yüzde 25 oranında azaldı. kıtlıktan kaçıp göç edenlerin yarısı abd’ye gitti.

1800 yılında imzalanan birleşme akti (act of union) sonucu irlanda krallığı ile büyük britanya krallığı 1 ocak 1801'de aynı devlet çatısı altında bir araya geldiler. ortaya çıkan yeni devlet, büyük britanya ve irlanda birleşik krallığı adını aldı. modern tarihçiler ve analizlere göre birleşme, ingiliz gizli servisi’nin irlanda parlamentosu üyelerine rüşvet, ünvan ve toprak dağıtmasıyla gerçekleşti.

irlanda’ya özerklik sağlayacak tasarı 20. yüzyıl başlarında gündeme geldi. fakat 1914'te birinci dünya savaşı’nın patlak vermesi bu girişimi geciktirdi. irlanda milliyetçiliğinin güçlenmesiyle beraber, özgürlüğün gecikmesi karşısında irlandalı bağımsız gruplar arasında silahlı mücadele fikri ortaya çıktı.

1916’da ismi ‘irlanda cumhuriyetçi kardeşliği’ olan silahlı grup, dublin sokaklarında paskalya ayaklanması olarak bilinen olayda bazı önemli binaları ele geçirdi. ancak bu girişim başarısız oldu ve çatışmaların başlamasından yedi gün sonra isyan sert biçimde bastırıldı.

1919’da söz konusu silahlı grubun yerini irlanda cumhuriyet ordusu (ira) aldı.

ingiltere, 1921’de imzalanan bir anlaşmayla irlanda adasının kuzeyinde yer alan ulster bölgesinin kendisine bağlı kalması şartı ile bağımsız 'irlanda cumhuriyeti’ni tanıdı.

anlaşma aynı zamanda irlanda cumhuriyeti ve kuzey irlanda’nın ayrılmasına da olanak sağladı.

irlanda, 1949’da ingiliz milletler topluluğu’ndan (commonwealth of nations) ayrıldı ve 1973’te bugünkü avrupa birliği'nin temelini oluşturan avrupa ekonomik topluluğu’na katıldı.

IRA, 2005'te silah bıraktığını ilan etti.

[[Reuters]]

kuzey irlanda'nın bağımsız irlanda cumhuriyeti ile birleşmesini savunan ira, ingiltere'yi hedef alan silahlı faaliyetlerini 1980'lerde yoğunlaştırdı.

1998’de kuzey irlanda sorununun tüm taraflarını meydana getiren ingiltere, irlanda, ira'nın siyasi kolu konumundaki sinn fein, kraliyet yanlısı protestanları temsil eden ulster birlikçi partisi (uup) ve kuzey irlanda sosyal demokrat işçi partisi (sdlp) arasında hayırlı cuma anlaşması (good friday agreement) imzalandı. anlaşma ile bütün taraflar silahlanmayı bırakıp siyasi çözüme yönelmeyi kabul etti. 

hayırlı cuma anlaşması, 22 mayıs 1998'de yapılan referandumda kuzey irlanda halkının büyük çoğunluğu tarafından onaylandı. ira ise 28 temmuz 2005’te silahlı mücadelesini sonlandırdığını ilan etti.

siyasi yapı

parlamenter demokrasiyle yönetilen irlanda’da, devletin başındaki isim olan ve doğrudan halk tarafından seçilen cumhurbaşkanı, yedi yıl süreyle koltuğunda oturuyor ve iki dönem üst üste göreve gelebiliyor.

cumhurbaşkanı, genel seçimlerle belirlenen meclisin seçtiği başbakan ve bakanları atamakla da yükümlü. ülkede cumhurbaşkanlığı koltuğunda 2011 yılındaki seçimle göreve gelen michael d. higgins oturuyor. hükümette 15 bakan bulunurken, sayısını başbakanın belirlediği ‘devlet bakanları’ da görev yapıyor.

yasamanın iki başlı olduğu ülkede, ulusal meclis’in iki kanadını oluşturan millet meclisi’nde166, senato’da ise 60 üye bulunuyor. senato’nun 11 üyesi başbakan tarafından önerilirken, 43’ü beş ayrı meslek grubundan, altısı ise üniversiteler tarafından seçiliyor.

ulusal meclis'in senato'nun girişimlerini reddetme hakkı bulunurken, senato daha çok danışma merci olarak görev yapıyor. yerel yönetim teşkilatı, 29 vilayet ve 5 şehirden oluşuyor.

ekonomi

küçük ve ticaret odaklı bir ekonomiye sahip olan irlanda, 2008’deki mali krizden fazlasıyla etkilenen ülkelerden biri oldu.

kasım 2010’da, irlanda'yı kurtarmak için hazırlanan 85 milyar euroluk ab-imf yardım paketinin 35 milyar eurosunun bankalara yönlendirilmesi, 50 milyar eurosuyla da kamunun finansman ihtiyacının karşılanmasına karar verildi.

ancak buna rağmen 2011’in son çeyreğinde ortaya konan raporlar, ülkenin teknik olarak resesyona geri döndüğünü ortaya koydu. 2012 yılındaki büyüme oranının da yüzde 1’in altında kalması bekleniyor.

ab, bütçe açığını yüzde 3 oranına indirmesi için irlanda’ya 2014’e kadar süre verse de, ekonomi küçülmeye devam ederken, bütçe açığı ve işsizlik oranı kaydadeğer ölçüde artıyor.
işsizlik oranının yaklaşık yüzde 15 olduğu ülkede enflasyon oranı ise yüzde 2,5 seviyesinde.

irlanda’da kişi başına düşen milli gelir, 40 bin dolar olarak göze çarpıyor. ülke nüfusunun yüzde 5,5’i yoksulluk sınırının altında yaşıyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar