genel bilinen bir kuraldır: her etki veya eylem, olumlu ve olumsuz bir tepkiye yol açar. yaşananların sebeplerini göz ardı etmek, bozulmaların/sapmaların çözümünü imkansız kılmasa da zorlaştırır. tabii bu durum, bir sapmayı başka bir sapmayla gerekçelendirmek anlamına gelmez. düşmanının "sapmasına" tepki olarak kendisi de "sapan" kişi, sonunda düşmanı gibi olur, kınadığı ve şikayet ettiği sıfatları taşır ve son sözü sadece somut güç dengesi belirler.

yıkıcı kaos tablosunun dağıtılması

insan ilişkilerini etkilemek; sağlam, derin ve gerçekçi bir kuşatıcılığı gerektirir. bu yaklaşım, modern 'islam olgusu' için de geçerlidir. dünya [şimdiye kadar] sadece bazı 'tümör ve çıkıntılar' ile uğraştı ve bu uğraş da deforme olmuş şekiller aldı:

1) sahte "cihatçı hareketler" olarak adlandırılan çevrelerin kabul edilemez uygulamaları ile farklı araçlarla (savaş yani silahlı düşmana karşı silah kullanımı da dahil) yapılan meşru cihat gerçeğinin sürekli birbirine karıştırılması.

2) işid'e karşı uluslararası koalisyonda gördüğümüz üzere, terörün islami başlıklarla tanımlanması ve islam dinine yoğunlaşılmasının dayanılmaz noktalara çıkması. oysa ortada despot uygulamalara karşı bir "koalisyon" göremiyorsunuz. aksine, bölgesel ve uluslararası çevrelerin halkçı arap baharı devrimlerine yaklaşımında gördüğümüz gibi, halk iradesinin özgürleşmesine karşı esen kasırgalar destekleniyor.

3) batı'da islam korkusu (islamofobi) oluşturulması; müslümanlara, islam dinine ve islam topraklarına yönelik saldırıların sürmesi gerektiği hususunda [batılı] halkların ikna edilmesi için islamofobi'nin kullanılması. gerçeklerin bütün çıplaklığıyla görülmesine karşı çıkılıyor, çıkar ve menfaatlere dayalı politikalardan bahsediliyor. oysa önemli olan sonuçlardır, gelişmelerin sahada görülmeyen zararlarıdır. gerçeklerin bütün yönleriyle bilinmesi ve ardından mücadele planının doğru yürütülmesi için tahlil edilip açıklanması şarttır.

özetle bir parçayı farklı parçaları içeren tablodaki yerine koymayanlar, gerçeği göremezler ve bu realite ile gerektiği gibi baş edemezler..

'bilinçli kınamanın' gerekliliği

ne zaman (dini, pozitivist, insani ve çıkarcı) bütün değer ve kriterlerce kabul edilmeyen bir 'terör olayı' meydana gelse (fransa'da laik, popüler hiciv dergisi charlie hebdo ofisine 7 ocak 2015 günü düzenlenen kanlı saldırı gibi), batı'daki müslüman örgütlerin bu eylemi kesin bir dille kınaması gerektiğini dillendiren resmi açıklamalar ve medya kampanyaları birbiri ardına geliyor. bu örgütler, eylemi kınadıklarını açıklıyorlar ancak aynı minvalde talepler bitmek bilmiyor.

daha da önemlisi, bu tür eylemlerin kınanması elbette bir görevdir fakat bu kınama, birilerinden gelen bu yöndeki taleplerden dolayı yapılmaz. çıkarcı bir anlayışla davranıp olası ırkçı tepkilerin engellenmesi amaçlanarak, siyasi ve toplumsal taktik icabı veya birilerinden korkarak kınamada bulunulamaz. kınama, islam dinine ve peygamberine yönelik hakaretleri hafife almak için de yapılamaz. 

kınama, yalnızca kendi 'öz benliğimiz' ile yaptığımız zaman bir değer kazanır ve etki sağlar. bunun dışındaki tüm etkenler, ilave motiflerdir. paris'teki terör eylemini ve benzerlerini kınıyoruz. çünkü islam, tamamen kendi öznel kriterleri, insan ve insan haklarına öznel yaklaşımı sebebiyle, bu tür eylemlerin kınanmasını gerekli görür. keza islam; suçlu, zalim ve saldırgan (özellikle güç kullanımı) konularını, eldeki veriler, araçlar, kurallar ve bir adap çerçevesinde ele alır. kurallara uymayanlar, kınanmayı hak ederler. eğer islami hükümlerin yasama ve yürütme erklerinde bir yeri ve etkinliği bulunsaydı, böylesi eylemleri yapanların, sadece kınanması yetmezdi; yargılanmaları, kovuşturulmaları ve cezalandırılmaları gerekirdi.

lakin (meşru olmayan şiddetin hiçbir gerekçesinin olmayacağını yeniden vurgulamakla birlikte) kınamanın yanı sıra, paris saldırısı ve benzeri olayların, şu gelişmelerden uzak olmadığının altını çizmemiz gerekiyor:

i) islam dinine, müslümanlara ve hz. muhammed'e yönelik (aptalca da olsa) provokatif hakaretler dizisi.

ii) islam'a (ve onun kutsallarına) hakaret edenlerin, değerler çatışması yani 'ifade özgürlüğünün sınırlarının kaldırılması' temelinde savunulması. şüphesiz ifade özgürlüğü bir vakıa; "sizin özgürlüğünüz, ötekilerin özgürlüğünün başladığı yerde biter." söylemi de ifade özgürlüğünün bir ifadesi. buna karşın, ifade özgürlüğünün sınırı kaldırılarak "ötekinin inanç özgürlüğü" alanı açıkça sınırlandırılıyor. halbuki "ötekinin inanç özgürlüğü", insanın onuru ve duygularına, birilerine aykırı da gelse, inancı doğrultusunda savunduğu görüşlerine saygı gösterilmesini de kapsıyor.

iii) fransa da dahil olmak üzere batı'nın, birçok islam ülkesindeki saldırgan ve provokatif askeri varlığı. bu durum, insan ilişkilerindeki 'barbarca sapma' şekillerinden biridir. batı'nın askeri varlığı ('terörist sapma' olgusunun ortaya çıkmasıyla birlikte) tepki doğurduğunda saldırgan ve provokatif tutum sergileyen ve hatta böylesi tutumları pohpohlayanlar, saldırganlıklarını yine 'terörist sapma' ile gerekçelendirip 'sebep-sonuç ilişkisini' göz ardı ediyorlar.

iv) islam'ın imajını ve müslümanların sorunlarını deforme eden, geçmişteki sorunları da üst üste koyarak batılı halkları çeşitli (kültür, eğitim, sanat ve fikir) araçlarıyla islam ve müslümanlarla korkutan saldırgan atmosferin yayılması. islam ve müslümanlara karşı çıkarılan yasaları, pratik uygulamaları, siyasi açıklamaları ve (son olayda görüldüğü üzere) fransız medyasının yaklaşımlarını buna ekleyebilirim. kaldı ki fransa ve birçok batılı ülkede yaşayan müslümanların oranı, toplam nüfusun yüzde 10'dan fazlasına tekabül ediyor.

v) izlenen çifte standartlı politikalar yüzünden, çetrefilli sorunlar ve çözüme direnen krizlerin şiddet dışında diyalogla çözülmesi, şeffaflık, hesap verme ve hukukun üstünlüğü vb. kavramların değerini yitirmesi. çifte standartlı politikaların örnekleri sayılamayacak kadar çok. mesela; abd başkanı george w. bush'un açıkça uluslararası yasalara, amerikan kurallarına, dini ve insani normlara aykırı olan saldırgan ve barbar döneminde işlediği terör. bush'un ardından halefi barack obama, kamufle edilmiş ancak içerik itibariyle benzer araçlarla, selefinin yolunu izledi ve sayıları yüz binlerle ifade edilen masum sivillerin ölümüne sebebiyet verdi.

tüm bu politikalar 'siyaset, çıkarlar ve ulusal güvenlik' konusu olarak görüldü. kendisine islam süsü veren, sınırlı sayıda veya büyük oranda insanı barbarca öldüren çeşitli örgütlerin terörüne gelince; bu örgütlere karşı yürütülen önleyici saldırılar ve uygulamalar 'haklı görüldü' ve tepkiler de batı'da ve dünyanın dört bir yanında müslümanlara karşı 'toplu cezalandırma' düzeyine kadar vardı. özetle, güven ve barışa ulaşmak için bir tablonun tüm yönleri kapsamlı bir bakış açısıyla nesnel şekilde ele alınmalı. herkesi kapsamayan bir güvenlik güvenlik, barış da barış olmaz.

yeni değişimleri kucaklamak

hiçbir gerekçeye sığınmadan ve siyasi manevra yapmadan, sahip olduğumuz islami bakış açısından hareketle, değişimleri gözlemlemeliyiz. ortadaki bir tabloyu, bütünüyle doğruymuş ve ilelebet geçerliymiş gibi göremeyiz. yeni gelişmeler ve değişen verilerden gafil olduğumuz için eski tutumlarımızın pek bir inandırıcılığı ve yararı da olmaz. 

bu tespitten ne kast ettiğimizi üç örnekle açıklayalım:

birinci örnek: abd, başkan bush'un barbar politikalarına yönelik yaklaşımını değiştiriyor fakat bu değişim, istenilen muhasebe düzeyine çıkmıyor. cılız kalan değişimin etkisini arttıracak tavırların alınması şart.

sonuç: bu bağlamda bir dış saldırıya maruz kaldığımızda, elimizdeki meşru direniş gücüyle yanıt vermeliyiz. sahip olduğumuz inanç faktörünü de fikri, ahlaki, kültürel ve medya gücünü, düşmanın planlarına karşı kullanmalıyız. buradaki amaç, kendi içimizde bu dış saldırıya (gerek cehaletlerinden gerekse de başka bir nedenden ötürü) destek veren kitleler ile iktidarları ve nüfuz sahiplerini birbirinden ayırmak.

ikinci örnek: islam ve peygamberine yönelik malum 'hakaretler' serisi içinde batı'nın özgürlüklere bakışı, sadece oradaki köktenci kesimlerin 'ırkçı, çifte standartlı ve materyalist' bakış açısıyla sınırlı değil. ayrıca bu hakaretleri reddeden, faillerini kınayan, yayılması ve akabinde misillemelerin engellenmesi amacıyla iyi çalışılmış pratik adımların atılması çağrısı yapan 'insaflı tarafsız çevreler' de var.

sonuç: bizler 'birbiri ardına toplum, kültür, fikir, sanat ve medya alanında çatışmalar' turuna giriyoruz. kapsamlı ve uzun olacağı aşikar bu turda, aynı şekilde toplumsal, kültürel, fikirsel, sanatsal ve medyatik silahların kullanılmasına ihtiyaç duyuluyor. keza finans ve hukuk silahlarına da... ki böylelikle üzerinde iyi çalışılmış nesnel tutumlar ve baskıların etkisi, ahmakça taşkınlıkların ve düşmanca hakaretlerin etkisinden daha büyük olsun. yani orta ve uzun vadeli çalışma ve çabalar ile kısa vadeli bilinçli ve üzerinde kafa yorulmuş çalışmayı birleştirmek gerekiyor.

üçüncü örnek: 'islam'a karşı korkutma' olgusu, 1990'lara oranla siyaset, medya ve toplumsal alanda temel farklılık yaşıyor. bu olgu, batı'da ülkeden ülkeye de değişkenlik gösteriyor. abd'de 'islam'a karşı korkutma' yayılırken, almanya'da tam tersi bir durum söz konusu.

sonuç: 21. yüzyılın ilk 10 yıllık diliminde, örneğin almanya'da medya organları üzerinden islam'a karşı korkutma olgusu hiç kesilmedi. haftalık yüksek tirajlı der spiegel dergisi bunun açık örneği. o çerçevede kitaplar yazıldı, geleneksel partilerin aşırı sağ seçmenin oyunu alması amacıyla çoğunluğu kışkırtıcı politikalar izlendi ama sonuçlar tam tersi oldu. şimdi ise almanya'da pegida (batı'nın islamlaşmasına karşı vatansever avrupalılar) hareketinin, dresden kentinde her pazartesi yaptığı gösterilere karşı siyaset, fikir ve medya alanında uyarılar neredeyse her gün kesintisiz devam ediyor.

özetle; değişimleri gözlemlemeyen, takip etmeyen, kavramayan ve etkileşime girmeyenler, kendi talepleri ve hedeflerini gerçekleştirmek için insanları etkileme gücünün çok gerisinde kalırlar.

sonuç

günümüzde 'islam olgusu' bugün dünyanın farklı noktalarındaki tüm meydanlarda en büyük nüfuza sahip olgu haline geldi. dolayısıyla islam olgusu, dünya hayatında insana ve geleceğine hizmet eden bir uygarlık muştusuna dönüşebilir. dünya nimetlerinin yanı sıra inancını dini amellerle süsleyenler ahireti kazanırlar. 'islam olgusu' insani olduğu oranda bir uygarlık (yani değerlerin, araçların ve davranışların) olgusudur.

gücün unsurlarına sahip olmak kaçınılmazdır; lakin güç unsurlarının kullanımını ancak değerler sistemi içinde tanımlayabiliriz. bugün insan ilişkilerindeki gayrı medeni herhangi bir sapmaya karşı değersiz ve barbarca araçların kullanıldığı tepkiler vermek, 'islam olgusunun' taşıdığı gücün kaynağını ve beşeri düşünceler karşısındaki uygarlık özelliğini gasp eder. sürekli şikayet ettiğimiz üzere uygulama kötü olunca sonuç da kötü oluyor. o halde nasıl oluyor da sürekli şikayet ettiğimiz ve yaradan'ın onurlandırdığı insan üzerinde olumsuz sonuçlarını gördüğümüz hususları aynen, olduğu gibi taklit ediyor ve yapıyoruz? 

nebil şebib, filistinli yazar ve düşünür. 1947 yılında filistin'de doğdu. almanya'da siyaset bilimi ve uluslararası hukuk öğrenimi gördü. 1979'dan beri almanya'da yaşamını sürdüren şebib'in filistin konusunda yayımlanmış birçok kitabı bulunuyor. 

twitter'dan takip edin: @nabilchbib

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.