ingiltere 23 haziran perşembe günü, avrupa birliği'nden çıkıp çıkmamayı oylayacak. ingiltere'nin avrupa'dan çıkmasına britanya ve exit kelimeleri birleştirilerek oluşturulmuş 'brexit' deniyor. 

58 yıllık ab tarihinde ilk kez bir ülke birlikten çıkmayı oylayacak. üstelik bu ülke yıllık 3 trilyon dolarlık ekonomiye sahip. brexit ile ilgili en çok merak edilen sorular ve yanıtları.

bu referandum nereden çıktı?

ingiltere’de 2015 mayıs ayında yapılan genel seçimlerin öncesinde şimdiki başbakan david cameron’un yönettiği muhafazakâr parti’nin oyları düşüyordu. bunun nedenlerinden biri de ülkede ab’ye şüpheyle yaklaşanların güç kazanmasıydı. yalnızca muhalefette değil, muhafazakâr parti’nin içinde ab’den şüphe duyanlar da itirazlarını dillendirmeye başlamıştı. ayrıca ab ve göçmen karşıtı birleşik krallık bağımsızlık partisi ukip’in oyları artıyordu. kendisini köşeye sıkışmış hisseden ingiltere başbakanı david cameron, ab üyeliğinin referanduma götürülmesini seçim vaadi haline getirdi. şimdi de bütün gücüyle referandumdan hayır çıkması için çalışıyor. ama kendi partisi içinde bile ab’den çıkışı destekleyenler var.

kimler ayrılmadan, kimler kalmadan yana?

ingiltere’de iki ayrı kampanya yürütülüyor. ab içinde kalma yanlısı olanlar “ingiltere avrupa’da daha güçlü” bloğunda. ayrılmayı savunanların kampanyasıysa “ayrılmayı oyla”.

“britanya avrupa’da daha güçlü” bloğuna, başbakan cameron da, işçi partisi’nin yükselen lideri jeremy corbyn de destek veriyor. ama hem muhafazakâr parti içinden hem de işçi partisi’nden önemli isimler ayrılma taraftarı kampanyada.

kalmak isteyenler neyi, ayrılmak isteyenler neyi savunuyor?

ayrılmak isteyenler, ingiltere’nin ab bütçesine yaptığı doğrudan yardımların cepte kalacağını; göçmen politikasını ingiltere’nin kendisinin belirleyeceğini; ab’nin bağlayıcı, kısıtlayıcı kurallarından kurtulunca daha çok yatırım çekileceğini; ulusal egemenliğin yeniden kurulacağını savunuyorlar.  

kalmak isteyenlerse, ab’den çıkınca vergi ve gümrük avantajlarının kaybedileceğini; ikili ticaret anlaşmaları yapılırken diğer ülkelerin ingiltere’ye insaflı davranmayabileceğini; bu anlaşmalar yapılıncaya kadar oluşacak belirsizlik ortamında kayıplar yaşanacağını; ab içinde kalıp, politikaları etkileyerek ingiltere’nin nüfuzunu artırmanın bağımsız olmaktan daha etkili olacağını; göçmenlerin ekonomiye pozitif katkısının olduğunu ve bir çok ingiliz’in de ab’deki diğer ülkelerde yaşadığını söylüyorlar.

ayrılma kararı çıkarsa ingiltere ve dünya ekonomisi nasıl etkilenir?

eğer referandumdan ‘evet’ çıkarsa, girmek için uzun süren müzakereler yapılan 58 yıllık ab tarihinde ilk kez bir ülke birliği terk edecek. üstelik bu ülke yıllık 3 trilyon dolarlık bir ekonomi. daha önce benzer bir örnek görülmediği için, konuyla ilgili tahminler de birbirleriyle uyumlu değil.

ancak imf başkanı christine lagerde, ingiltere’nin ab’den ayrılması durumunda, dış finansmanda düşüş yaşanacağı için sterlinin değerinde de düşüş olacağını, yatırım ve tüketimde daralma olacağını söyledi.

oecd raporuna göre de ingiltere’nin ayrılma durumunda büyümesi düşecek ve 2020 yılına kadar yüzde 3 azalacak. ingiltere merkez bankası, her ne kadar görüş belirtmekten kaçınıyorsa da büyüme tahminini düşürdü.

bütün bunlar ingiltere ekonomisinin büyüklüğü nedeniyle dünya ekonomisini de etkileyebilir. geçen ay japonya’da toplanan g7 zirvesi sonuç bildirgesinde de ingiltere’nin ab’den çıkmasının ‘küresel büyüme ve dünya ekonomisi için ciddi tehdit olacağı’ vurgulanmıştı.

ayrılma kararı çıkarsa ingiltere-ab ilişkileri nasıl düzenlenecek?

referandumdan ayrılma kararı çıkarsa, ab ve ingiltere çıkış modelleri üzerine müzakere yürütecek. bu müzakerelerin iki yıl sürebileceği tahmin ediliyor. müzakereler sonuçlanıncaya kadar, ingiltere, ab içindeymiş gibi ilişkiler yürüyecek.

olası çıkış modelleri şöyle:

türkiye modeli: ab ile gümrük birliği içinde olmak,

norveç modeli: avrupa ekonomik bölgesi içinde yer almak,

isviçre modeli: avrupa ekonomik bölgesi içinde yer almadan ikili anlaşmalarla düzenlemeye gitmek,

dtö modeli: avrupa pazarına ulaşmak için dünya ticaret örgütü kurallarına güvenmek,

ingiltere için özel model: ab ile ingiltere arasında, ingiltere’ye özel kuralları ortaya koyan bir anlaşma yapmak.

kaynak: al jazeera, aa, reuters