ders, osmanlı türkçesi. konu, kalın ve ince okunan harfler. şeyma uysal, önünde osmanlı türkçesi kitabından, peri kızı ve çoban isimli bir hikâye okuyor. kimi zaman takılsa da akıcı bir şekilde tamamlıyor metni. burası osmanlı türkçesi dersinin zorunlu okutulduğu mümtaz turhan sosyal bilimler lisesi. öğrenciler alanlarıyla ilgili olduğu için bu dersin kendilerine katkı sağladığını, bulmaca çözmek gibi de zevkli olduğunu söylüyor. 

[Sosyal bilimler liselerinde Osmanlı Türkçesi dersi zorunlu olarak okutuluyor. [Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]]

19. milli eğitim şûrası’nda osmanlı türkçesi’nin tüm liselerde zorunlu olması yönündeki talebin ardından tartışmalar başladı. tartışma siyasete de yansıdı. başbakan ahmet davutoğlu, “nedir bu osmanlı alerjisi? isteyen bu dersi seçer, istemeyen seçmez” derken, cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan “isteseler de istemeseler de bu ülkede osmanlıca öğrenilecek ve öğretilecek” dedi.

61 bin öğrencinin tercihi, 5 bini zorunlu okuyor 

osmanlı türkçesi dersi liselerde seçmeli, sosyal bilimler liselerinde ise zorunlu olarak okutuluyor. şûrada talep edilenin aksine bu dersin var olduğu şekliyle devam edip ek olarak imam hatip liselerinde zorunlu olması yönünde tavsiye kararı çıktı. ancak tartışmalar hâlâ sürüyor. 

türkiye’de seçmeli olarak bu dersi 61 bin 569 öğrenci alıyor. ayrıca 85 sosyal bilimler lisesinin müfredatında ise zorunlu olarak okutuluyor. bu liselerde de toplam 5 bin 591 öğrenci bu dersi okuyor. yani toplamda zorunlu ve seçmeli olarak bu dersi 67 bin 160 öğrenci alıyor. osmanlı türkçesi dersini; türk dili ve edebiyatı, tarih, türkçe, din kültürü ve ahlâk bilgisi ve imam hatip lisesi meslek dersi öğretmenleri verebiliyor. 

al jazeera türk, 2005 yılından bu yana bu dersin verildiği mümtaz turhan sosyal bilimler lisesi öğrencilerine ve öğretmenlerine osmanlı türkçesi’nin gerekliliğini ve zorluklarını sordu.  

türkiye’nin ilk sosyal bilimler lisesi olan okulda, 10, 11 ve 12. sınıftaki 617 öğrenci haftada iki saat osmanlı türkçesi dersi alıyor. okulda bu dersi türk dili ve edebiyatı öğretmenleri veriyor. hatta dersin müfredatının yazılmasına bu okuldan iki öğretmen de katılmış. okul müdürü hüseyin sarı bu dersin sosyal bilimler liselerinde zorunlu olmasının makul olduğunu anlatarak şöyle konuşuyor:

“burada öğretilen osmanlı türkçesi ile öğrencilere bir temel veriyoruz. daha uzmanlık gerektiren işleri ünivertede yapabilir. lisede öğrendiği osmanıl türkçesi ile istiklal marşı’nın orjinalini, nutuk’u okuyabilir. 20. yüzyıl osmanlı türkçesi’ni okuyabiliyor öğrenciler. yazma çalışması zaten öğretilmiyor. matbu metinler, makaleler, tanzimat sonrası gazetelerden çeviriler yapabiliyor öğrenciler. arşivlerden her metin okunamaz. özel uzmanlaşılması gereken alanlar var. bizim öğrencilerimizin arasında alanları için edebiyat okuyan, tarih okuyan, hukuk okuyanlar var; üniversitede onlar için gerekli ve yararlı oluyor. diğer liseler içinse farkındalık sahibi vatandaş olmaları için almalarında yarar olabilir.”

bu dersi veren türk dili ve edebiyatı öğretmeni sema çimen öğrencilerinin alanları nedeniyle derse ilgilerinin yüksek olduğunu belirterek “ancak ihtiyaca binaen her öğrenci sıcak bakmayabilir. mezunlarımız için özellikle edebiyat ve tarih alanlarına devam edenler için büyük avantaj sağladı” diye konuşuyor.

bulmaca çözmek gibi 
10/f sınıfı da bu yıl zorunlu olarak osmanlı türkçesi dersini almaya başladı. öğrencilerin tümü için bu ders bulmaca çözmek gibi zevkli. şeyma uysal sınıfta en iyi metin okuyanlardan. bu dersi almadan önce de kişisel ilgisi nedeniyle öğrenmiş. dersin zor olmadığını söylüyor. uysal dersin herkes için zorunlu olması gerekmediğini de belirtiyor. kübra yıldız ikinci dili arapça olduğu için derste çok zorlanmadığını anlatıyor: “kelimeleri birleştirmekte zorlandığım oluyor. alanım nedeniyle işime yarıyor benim. ancak her lisede zorunlu olmasına gerek yok. zaten diğer liselerde isteyen de seçiyor."

cemre  avanaş zorlandığını ama dersi zevkli bulduğunu belirterek, “okudukça ilerliyor. bulmaca çözmek gibi zevkli geliyor. belirli alanlarda kariyer planı yapanlar okumalı, seçmeli devam etmeli. fen lisesi'nde okuyan öğrencinin işine yaramaz”  diyor.

"herkes öğrenmeli"

hande sekmen illa mezar taşı okurken gerekli olmadığını, atatürk’ten bu yana bile anlayamadıkları varsa öğrenmesi gerektiğini söylüyor: “bizim işimize yarayan bir ders. sadece genel kültür anlamında bile önemli. eskiden gençliğe hitabe, nutuk okurken anlayamadıklarım oluyordu. şimdi anlıyorum. türkiye genelinde de zorunlu olabilir bence.” diğer liselerde öğrenmek isteyenin öğrenmesi gerektiğini söyleyen selim cankara da “bulmaca gibi zevkli, biz daha baştayız. ancak iki, üç ayda tarih öğretmeni teyzemin eski belgelerindeki bazı şeyleri anlamaya başladım" diyor.