dört yıl önce yapılan 12 haziran 2011'deki seçimde her iki kişiden birinin oyunu almayı başaran, kurucusu recep tayyip erdoğan'ı sadece 10 ay önce yüzde 52 oy ile cumhurbaşkanlığı'na taşıyan ak parti bu seçimi birinci parti olarak bitirmesine rağmen ağır bir darbe aldı. gazeteci alper görmüş bu durumu, ‘mağlûptur bu yolda galip’ diye nitelendiriyor.

türkiye’nin son 13 yılına üst üste kazandığı seçimlerle damga vuran ak parti, ilk kez bir seçimde tek başına iktidar çoğunluğunu kaybetti.

bu seçim partinin başında kurucu lideri tayyip erdoğan olmadan girdiği ilk genel seçimdi. bu anlamda yeni genel başkanı ahmet davutoğlu için bir imtihan niteliğindeydi. ‘hoca’ 81 ilin tamamında miting yapan tek siyasi parti lideriydi. etyen mahcupyan’ın ifadesiyle 'insanüstü bir çaba harcadı.' seçimden de en yakın rakibine 19 puan fark atarak birinci parti olarak çıktı, ama bu tablo partinin ‘başarılı’ görünmesine yetmedi. 

etyen mahcupyan bu tabloyu şöyle izah ediyor:

"galiba buradaki mesele, esas olarak tayyip erdoğan’ın algılanmasına yönelik bir durum. yani davutoğlu-erdoğan’ın ikisi bir sahada olunca davutoğlu’nun yaptığı da, yapmadığı da daha az önemli oldu… toplum ak parti değerlendirmesi yaparken esas olarak erdoğan’a bakıyor. böyle bir oy düşüşü olduysa en tepeden başlayarak ak parti’nin şapkasını önüne koyarak düşünmesi gerekiyor."

seçim sonuçları partinin kurucu lideri tayyip erdoğan’ın ‘türk tipi başkanlık’ sistemine geçiş arayışlarının da sonu oldu. seçmen ak parti’ye verdiği oy miktarıyla başkanlık sistemine sıcak bakmadığını gösterdi. bir başka deyişle ‘cumhur, ‘başkan’ istemediğini gösterdi.’

profesör deniz ülke arıboğan ak parti açsında seçim sonuçlarını şu şekilde değerlendirdi;

"akp’yi kendi seçmeni cezalandırdı aslında. bunun birkaç sebebi  var. akp’li  seçmen de türkiye’nin diğer seçmenleri gibi başkanlık sistemine mesafeli. bu konuda aşırı basınç uygulanmasına tepki gösterdi seçmen. cumhurbaşkanı'nın meydana  inmesinin olumlu etkisi olmadı. türkiye, cumhurbaşkanı'nı meydanda görmek istemiyor. cumhurbaşkanı'nın devreye girmesi halka  akp’nin  kendi içindeki liderlik mekanizmasını zayıf gösterdi."

cumhurbaşkanı erdoğan’ın sahalara inip meydan mitingleri yapmasının ak parti oylarını ne yönde etkilediği uzun süre tartışılacaktır. seçimden yaklaşık üç ay sonra yapılacak eylül kongresi öncesinde parti içinde liderlik tartışmalarının başgöstermesi de ihtimal dahilinde.

gazeteci avni özgürel’in parti içindeki muhtemel tartışmalara dair görüşleri şöyle:

“şu noktada birileri erdoğan’a ‘sen olsaydın böyle olmazdı’ diyecektir. aynı biçimde davutoğlu’na da ‘yolsuzlukların faturasını, erdoğan’ın yanlışlarının faturasını biz ödüyoruz’ diyen çıkacaktır. dolayısıyla iki cephenin de birbirine hoşnutsuzluğu olacaktır. üç dönem kuralına takılanlar da harekete geçebilir. davutoğlu siyaseten bir ders aldı ama faturanın kime çıkacağını söylemek için erken”

akp üç büyük ilde ne yaptı?

ak parti’nin 31 milletvekili çıkaran başkentteki milletvekili sayısı 7 haziran'da 2 eksilerek 15 oldu. 2011 seçiminde 17 milletvekili çıkarmıştı.

istanbul’da ciddi bir kan kaybı yaşandı. 2011 seçiminde 85 milletvekili çıkaran şehirden 46 milletvekilliğini almış olan partinin milletvekili sayısı bu seçimde yarı yarıya azaldı. istanbul’da sadece 25 milletvekili çıkarabildi.

ak parti, chp'nin kalesi olarak bilinen izmir’de bu seçimde 26 milletvekilliğinden 8’ini aldı. oysa  2011 seçimlerinde 11 milletvekili çıkarmıştı ve girdiği 3 seçimde çıkardığı en yüksek milletvekili sayısıydı.

güneydoğu’yu hdp’ye bıraktı

türkiye haritasında daha önce sadece kıyıları chp’den koparamayan ak parti bu seçimde güneydoğu anadolu’yu da hdp’ye bıraktı. diyarbakır’dan ilk kez sadece bir milletvekilini meclis’e sokabildi. van da partinin bölgede en büyük hezimeti yaşadığı illerden biri oldu. meclise toplam 8 milletvekili gönderen van’daki milletvekili sayısı  4’den 1’e düştü. mardin’de 3 milletvekilliği 1’e indi.

akp'nin 'giremediği' illerin sayısı arttı

ak parti bu seçimde türkiye genelinde beş ilde milletvekili çıkartamadı. bu iller tunceli, ağrı, hakkâri, şırnak ve iğdır. buradaki büyük kayıp ağrı’da oldu. 2011 seçimlerinde bu ilin dört milletvekilinin üçünü almıştı, bu seçimde hiçbirini alamadı.

milletvekili kaybettiği iller

adana ve antalya’da 6 olan milletvekili sayısı 5’e düştü. 

aydın, eskişehir, mersin, zonguldak, kırıkkale ve giresun’da 3 olan milletvekili sayısı 2’ye düştü.

bitlis, burdur, çanakkale, kars, muş, siirt , batman ve uşak’ta 2 olan milletvekili sayısı 1’e düştü.

balıkesir, denizli, elâzığ, kütahya ve sivas’ta  4 olan milletvekili sayısı 3’e düştü.

bursa’da 11 olan milletvekili sayısı 9’a,

diyarbakır’da 6 olan milletvekili sayısı 1’e,

erzurum’da 5 olan milletvekili sayısı 4’e,

Seçmenin 'Yeni Türkiye'si

gaziantep’te 9 olan milletvekili sayısı 6’ya,

kayseri’de 7 olan milletvekili sayısı 5’e,

kocaeli’de 7 olan milletvekili sayısı 6’ya,

manisa’da 5 olan milletvekili sayısı 4’e,

mardin’de 3 olan milletvekili sayısı 1’e,

ordu’da 5 olan milletvekili sayısı 3’e,

samsun’da 6 olan milletvekili sayısı 5’e,

şanlıurfa’da 10 olan milletvekili sayısı 7’ye,

van’da 4 olan milletvekili sayısı 1’e indi.

gücünü koruduğu iller

ak parti 7 haziran’da bazı illerdeki milletvekili sayısını ise korudu. bunlar adıyaman (4), afyon (3), amasya (2), artvin (1), bilecik (1), bolu (2), çorum (3), edirne (1), erzincan (1), hatay (5), isparta (2), kastamonu (2), kırklareli (1), konya (11), malatya (5), kahramanmaraş (6),muğla (2), niğde (2), sakarya (5), sinop (1), tekirdağ (2), tokat (3), trabzon (4), yozgat (3), karaman (2), bartın (1), ardahan (1), yalova (1), osmaniye (2).

'Mesajı değerlendireceğiz'

akp'nin 'tulum' çıkardığı illerdeki durumu

ak parti bugüne kadar girdiği üç genel seçimde de 'tulum' çıkardığı, yani ildeki tüm milletvekillerini aldığı 5 il vardı. bunlar; düzce (3 ), kilis (2), karabük (20011'de 2, 2002 ve 2007'de 3), nevşehir (3) ve gümüşhane’ydi (2).

parti bu seçimde bu illerden sadece düzce’de durumunu korudu ve 3 milletvekilliğinden 3’ünü de aldı. ancak kilis, karabük ve gümüşhane’de 2 milletvekilliğinden sadece birini alabildi. nevşehir’de ise 3 olan milletvekili sayısı 2’ye düştü.

bu 5 il dışında ak parti bir önceki genel seçim olan 12 haziran 2011 seçiminde, 6 ilde daha; bayburt (1), aksaray (3), rize (3), kırşehir (2), çankırı (2), bingöl (3) rakip tanımamış ve tüm milletvekilliklerini almıştı. 7 haziran'da bu illerdeki durumu ise şöyle oldu:

bayburt: 7 haziran seçimlerinde ilin çıkardığı milletvekili sayısı 1 artarak 2'ye yükseldi. maliye müsteşarı naci ağbal'ı birinci sıradan aday gösteren ak parti sadece 1 milletvekili çıkarabildi. ak parti 2007 seçimlerinde de 2 milletvekilliğinden 2'sini, 2002 de ise 2 vekillikten 1'ini almıştı.

aksaray: 2011 seçimlerinde şehirdeki oy oranı % 66 olan ak parti bu seçimde 3 milletvekilliğinden 2’sini alabildi. oy oranı % 58,25 oldu. ak parti aksaray'da geçmiş seçimlerde de önemli başarı göstermiş, 2002 seçimlerinde 4 milletvekilliğinden 4'ünü, 2007 de ise 4 milletvekilliğinden 3'ünü almıştı.

rize: partinin kurucusu ve 12. cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan'ın memleketi rize'de 2011 seçimlerinde oy oranı % 69 olan akp, bu seçimde oyların % 66, 49’unu aldı ve 3 milletvekili çıkardı. partinin kalelerinden olan rize'de 2002 seçimlerinde 3 milletvekilliğinden 3'ünü almış, sadece 2007 seçimlerinde bir milletvekili kaybederek 2 milletvekili çıkarmıştı. 

kırşehir: 2011 seçimlerinde şehirden % 50.7 oy alan ak parti’nin bu seçimde oyu % 39,78’e düştü ve 2 milletvekilliğinden sadece 1’ini alabildi. mhp 2011 genel seçimlerine oranla, 2014 yerel seçimlerinde şehirdeki oy oranını 10 puan artırmıştı. 7 haziran’da bir milletvekili almayı başardı.  ak parti 2007 ve 2003 seçimlerinde ise 3 milletvekili çıkaran kırşehir'den 2'sini almıştı.

çankırı: 2011 seçimlerinde çankırı'daki oy oranı % 65.6 olan ak parti'nin 7 haziran'da şehirdeki oy oranı % 59,27 oldu ve 2 milletvekilliğinin 2’sini de aldı. 2002 seçimlerinde 3 milletvekilliğinden 3'ünü alan parti, sadece 2007 seçimlerinde 3 vekillikten 1'ini kaybetmişti.

bingöl: partinin 2011 seçimlerinde şehirdeki oy oranı % 67'ydi. bu seçimde % 47,06 oy oranı ile 3 milletvekilliğinden 2’sini aldı. 2007 seçimlerinde 3'te 3 yapan parti, sadece 2002 seçimlerinde 3 vekil çıkaran ilde 2 milletvekilliğinde kalmıştı.