kırım'ın rusya'ya bağlanıp bağlanmamasıyla ilgili referandumuna avrupa ülkelerinden, amerika birleşik devletleri'nden (abd) ve türkiye'den tepkiler geliyor. ankara, 'referandumun sonucunu tanımayacağını' açıkladı. türk dışişleri bakanı ahmet davutoğlu, konuyla ilgili cuma günü yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“ümit ederiz ki kırım parlamentosu ukrayna'nın ulusal bütünlüğüne aykırı bir karar içine girmez. kırım'ın özerkliğinin yeniden düzenlenmesi de dahil her şey ukrayna içinde çözüme kavuşturulur ve bir askerî çözüm yoluna gidilmez. bütün taraflara, barışçıl müzakere içinde çözüm bulma çağrısında bulunuyoruz. kırım parlamentosunun emrivakiye girmemesi için çabaya gireceğiz. ukrayna'nın toprak bütünlüğü esasında çıkacak kararı destekleriz. onun dışındaki kararların bizim açımızdan geçerliliği olmaz."

al jazeera'ye konuşan kaynaklara göre, ankara, ukrayna'nın veya müttefiki olduğu başka bir ülkenin referandumun meşruiyetini tanıması ihtimaline karşın "kırım’daki referandumu tanımıyorum" demekten kaçınıyor. bunun yerine "referandumun sonucunu tanımıyorum" diyor çünkü oylamadan da bağımsızlık kararı çıkması bekleniyor.

aynı kaynaklar, davutoğlu'nun "ümit ederiz ki askeri çözüm yoluna gidilmez" vurgusuna dikkat çekiyor. 

krizin başından beri ukrayna'nın toprak bütünlüğünü destekleyen ankara, bunun dışında alınacak bir kararı tanımayacak. böyle bir karar karşısında verilecek tepkilerle ilgili olarak da, ‘bekleyip görme’ politikası izliyor. referandumdan çıkacak sonuca göre rusya'nın ve batı'nın tutumu, türkiye'nin de tutumunda etkili olacak.

pazartesi günü isviçre dışişleri bakanlığı müsteşarı yves rossier istanbul'da türk dışişleri bakanlığı müsteşarı feridun sinirlioğlu ile görüşecek. isviçre, avrupa güvenlik ve işbirliği teşkilatı (agit) dönem başkanı. sinirlioğlu ile rossier'in görüşmesinde en önemli konulardan biri de, ukrayna'nın toprak bütünlüğünün korunması olacak.

ankara'nın kırım'da yaşanan olaylarda en büyük kaygısı, tatar halkının geleceği… kırım'da yaşayan tatarlar, rus egemenliğine girmek istemiyor. sovyetler birliği zamanında evlerinden zorla göç ettirilen tatarlar, 1991 yılında topraklarına geri döndü.

ancak, referandum öncesi bir kısmı ukrayna'nın diğer bölgelerine, bir kısmı da türkiye'ye kaçtı. kırım'da kalanlar ise referandumun hukuka aykırı olduğunu söylüyor. oy kullanmaları referandumu tanımaları anlamına geleceğinden, tatarlar boykot kararı aldı.

tatarların türkiye'ye göçü teşvik edilmeyecek

ankara, tatarların haklarını demokratik yollardan aramasını ve  oylamaya katılmama kararını destekliyor. davutoğlu, tatarların durumuyla ilgili olarak da şunları söyledi:

“bundan sonra da kırım tatarlarının orada mevcudiyetlerinin daha sağlam bir şekilde devamı noktasında da her türlü adımı atmaya türkiye kararlıdır. bu konuda hiç kimsenin bir tereddütü olmamalıdır. onların hukuklarını korumak bizim için tarihe karşı borçtur. bir kardeşlik borcudur.”

al jazeera'nin edindiği bilgiye göre, ankara, kırım'da yaşayan yaklaşık 300 bin tatarın gerçek vatanlarında kalmasını diliyor. bu sebeple, türkiye'ye göçlerini teşvik edici bir politika izlemeyecek. 

kırım 1954'e kadar rusya'ya bağlıydı. yaklaşık 2 milyon olan nüfusunun yüzde 13'ünü kırım tatarları, yüzde 58'ini ruslar, yüzde 25'ini ukraynalılar, geri kalanını ise diğer etnik gruplar oluşturuyor. kırım tatarlarının katılmayacağı referandumda seçmenin çoğunluğunu ruslar oluşturduğu için, rusya'ya bağlanma kararının çıkmasına kesin gözüyle bakılıyor.

kırım tatarlarının liderlerinden eski milli meclis başkanı mustafa kırımoğlu referandum öncesi brüksel'e gitti; nato genel sekreteri rasmussen ile görüştü. kırım'daki referandumu ve ukrayna'nın toprak bütünlüğünü tehdit edecek bir oldu bittiyi kabul etmeyeceklerini söyledi. al jazeera'ye bilgi veren kırım dernekleri, nato ile ortak yol haritası çizmek için pazartesi gününü bekleyeceklerini açıkladı.

rusya destekliyor, batı karşı

olayların başlamasının ardından bölgeye derhal asker gönderen moskova, diplomatik söylemde "kırım'ın rusya'ya bağlanmasını teşvik etmeyeceğiz" diyor. oylamanın hukuki olduğunu savununan rusya'nın devlet başkanı vladimir putin "kırım halkının kararlarına saygı duyacağız" açıklamasını yaptı.

abd ve bazı avrupa ülkeleri ise referandumu tanımayacaklarını açıkladı.  abd, bu amaçla birleşmiş milletler güvenlik konseyi'ne (bmgk) bir tasarı sundu. tasarıda, "kırım özerk bölgesi'nde, kiev'in desteklemediği referandumun hiçbir geçerliliği olmadığı" yazıyor ve tüm devlet ve uluslararası kuruluşları "kırım’ın statüsünde herhangi bir değişikliği tanımamaya" çağırıyordu. ancak rusya beklendiği gibi tasarıyı veto etti.

abd dışişleri bakanı kerry, cuma günü yaptığı açıklamada "batılı müttefikleri ile birlikte abd'nin referandumun sonuçlarını tanımayacağını" açıkladı. sonuçların tanınması için, ukrayna'nın da tanıması gerektiğini hatırlattı.

abd başkanı obama da, çarşamba günü "egemenlik ve toprak bütünlüğünün korunması noktasında ukrayna’nın yanında duracağımızı açıkça belirttik" demişti.

ab ve abd'den rusya'ya yaptırım

referandumun sonucunda rusya'ya bağlanma çıkması ve ukrayna’nın sonucu tanımama kararı devamlılığını koruduğu takdirde, avrupa birliği (ab) ve abd, rusya'nın kırım'ı yasadışı ilhak etmiş olacağını savunuyor. bu sebeple, bir dizi yaptırım uygulamaya hazırlanıyor.

almanya başbakanı angela merkel, "rusya bu tutumunu sürdürürse, ab ve kendisi için büyük felaket olacak. bu yalnızca rusya'nın ab ile ilişkilerini etkilemeyecek, aynı zamanda ülke için de ekonomik hasar yaratacak" dedi.

ab, soğuk savaş döneminden sonra rusya’ya ilk yaptırımları uygulamaya hazırlanıyor. buna göre, ukrayna'nın toprak bütünlüğünü tehdit eden ismi henüz belirlenmemiş kişilere seyahat yasağı gelecek ve mal varlıkları dondurulacak.

ingiltere başbakanı david cameron da, ab'nin rusya'ya ağır yaptırım kararı aldığını ve rusya'nın ukrayna'daki istikrarsızlığı sürdürmeye çalışması durumunda 'rusya'nın canını acıtacak bu kararları' uygulamaya koyacaklarını söyledi.

g7 ülkelerinden de rusya'ya çağrı yapıldı. abd, ingiltere, fransa, almanya, italya, japonya ve kanada'dan oluşan g7, rusya'nın kırım'daki referandum çalışmalarını durdurmasını; yoksa harekete geçeceklerini duyurdu.

kaynak: al jazeera