libya'daki 1969 darbesi sırasında muammer kaddafi'ye destek vermiş olan halife hafter, aynı deneyimi bugün bingazi'de tekrarlıyor. ülkenin aşiret güçleri ve ordu mensupları, bu emekli generalin 'şehirdeki terör üsleri' olarak adlandırdığı mevzileri vurmak için bingazi'nin güney doğusundaki sidi farac kapısından girmeye çalıştılar.

hafter, libya'nın doğusunda askerler ve sivillere suikast operasyonlarında bulunan şiddet yanlısı gruplara doğrudan suçlamalar yöneltirken, hiçbir hükümet kurumu tek bir cinayetin dahi soruşturmasını tamamlamamış ve cinayetlerin sorumlularını açıklamamıştı. aksine libya'da yayın yapan ve ulusal güçler ittifakı'na bağlı olan televizyon kanalları ile libyalı iş adamı hasan tatanaki'ye ait öncelikle libya ve eski muhalif mahmud şemmam'ın yönetim kurulu başkanı olduğu libya tv, suikastlardan libya'daki islamcıları sorumlu tuttu.

bazı libyalılar, bu emekli generalin, 80'li yıllarda kaddafi rejimi muhaliflerine idam cezaları veren askeri mahkemenin başkanı olduğunu hatırlamaz. keza (uzun yıllar yaşadığı) abd'deki evinin cia'in langley'deki merkez binasına 5 km. uzaklıkta bulunduğu, libya ulusal kurtuluş cephesi'ni parçalayarak kaddafi rejimine büyük hizmetler sunduğu ve kaddafi'nin kendisini bu yüzden ödüllendirdiğini de...

hafter ile yörüngesinde hareket eden aşiret milisleri ve subaylar, silahın içme suyundan daha yaygın olduğu bir ülkede askeri sonuç almanın neredeyse imkansız olduğunu elbette bilirler. ancak hafter ve onunla çıkarları örtüşen ka-ka ve savaik (yıldırım) tugayları gibi milislerin, adeta terörle savaşta avrupa ve abd'nin adamları gibi bir tavır takınarak, 'siyasi oyunda taraf ve hatta bu oyunun başında olabilecekleri' yollu siyasi mesajlar göndermeleri gerekiyordu.

hafter, dünya çapında popülerlik kazanan 'libya'da terör' iddiasının, kendisini batılı siyaset üretim organlarında ilgi odağı haline getireceğini düşünüyor. mısır, libya, yemen ve tunus'taki arap baharı devrimlerine karşı erken zamanda savaşlarını ilan eden bölge ülkelerinin de bu iddiayı kullanacağını umuyor.

özellikle de birleşik arap emirlikleri (bae) gibi körfez ve fransa gibi avrupa ülkelerini, kendisinin bingazi'yi, müttefikleri ka-ka ve savaik tugayları'nın ise trablus'u kontrol altına alması durumunda askeri darbesini tanımaya ikna etmeye çalışıyor.

hafter'in darbesi, libya'nın sorunlarını derinleştirecek

hafter ve müttefiklerinin bu hızlı askeri şovu, güvenlik sorununa (velev ki tanklarla olsun) çözüm arayan libya kamuoyuna siyasi mesajlar göndermekte başarılı oldu. aşiretler ve subaylar, hafter'in, 17 şubat 2011 devrimi ve sonrasında kırılgan demokratik kurumlara yönelik bölünmüşlük halini kullanarak oluşşturduğu saygınlık operasyonu'na katıldıklarını açıkladılar.

hafter kendisini ayrıca, askeri darbesi kanalıyla tam bir çelişki içinde, demokratik sürecin destekçisi şeklinde sunmaya çalıştı. anayasayı yazmakla görevli altmışlar komitesi'nin bazı üyeleriyle temasa geçti. altmışlar komitesi başkanı ali tarhuni'nin, libya parlamentosu ulusal kongre'nin başına geçmeye ikna edilmesini istedi. 

kaddafi'yi yıkmayı başaran devrimciler, bingazi ve trablus'a yönelik saldırıları püskürtebilmelerine rağmen siyasi parçalanmışlık içindeler ve kendilerini bir araya getirecek bir formül de bulamıyorlar. devrimcilerin siyasi bir partinin silahlı kolu oldukları, çoğu devrimcinin de siyasal ve güvenlik alanındaki tıkanıklıkların çözümü için silahın tek başına yeterli olacağına inandığı yönündeki iddialar doğru değil.

hafter'in başını çektiği ve aşiret milislerinin de desteklediği karşı devrim, esasında yönetimi kontrol altına almayı hedeflemiyor. zira kontrol altına alma meselesi, en azından hali hazırdaki tüm siyasal ve güvenlik güçleri için imkansız. hafter ve müttefiklerinin karşı devrimi, ya yasamayı üstlenecek parlamentoyu belirleyecek 25 haziran genel seçimlerine hazırlanan meşru siyasi süreci vurmayı ya da güçlü müzakere noktaları yaratmayı amaçlıyor. karşı devrim, bu noktalar kanalıyla devlete sızabilecek ve böylece onu mümkün olduğunca büyük ekonomik ve siyasi çıkarlar sağlayabileceği tarzda yönlendirebilecek.

libya'da gerçekleşmekte olan karşı devrimin hedeflerinden biri de siyasi tecrit yasası'nın iptal edilmesidir. zira siyasi tecrit yasası, karşı devrimin nüfuz kurması ve devletin yüksek kademelerindeki eski rejim yöneticilerinin önündeki en büyük engeli oluşturuyor.

bir siyasi parti olan ulusal güçler ittifakı'nın silahlı kanadı konumundaki ka-ka ve savaik tugayları'nın girişimi, seçilmiş başbakan ahmed maatik'e, kabinesindeki önemli bakanlıkları ulusal ittifak partisi'nin yörüngesindeki isimlere vermesi yönündeki baskılar kapsamında değerlendirilebilir. ulusal güçler ittifakı milletvekilleri, yeni kabineye güven oyu vermeleri karşılığında önemli bakanlıkları almak için yeni başbakan maatik ile pazarlık yürüttüler.

maatik bu pazarlıkları reddedince trablus'taki ulusal kongre binası basılarak çalışmalarını tatil etmesini sağlamak üzere başkanlık divanı'ndaki iki memur öldürüldü. bu pazarlıkların en önemlisi, maatik'in 16 mayıs sabahı ulusal kongre'ye sunduğu kabinesine güven oyu verilmesi etrafında gerçekleşti. zaten kabinenin sunulduğu günün akşamında ulusal kongre binası bombalandı ve milisler tarafından basıldı.

savunma bakanı ve geçici başbakan abdullah sani hükümetinin tutumu ise herkes için sürpriz oldu. sani, parlamento seçimlerine kadar ulusal kongre'nin çalışmalarını dondurmasını ve iktidarın dizginlerinin, seçilmiş başbakan ahmed maatik'e teslim edilmesine karşı çıkılmasını istedi. sani'nin bu tutumu, karşı devrime yaradı. mevcut hükümetteki bazı bakanlar (özellikle de adalet bakanı salah mergani, kültür bakanı habib emin ve elektrik bakanı ali mahirik) firari eski başbakan ali zeydan'ın uzantıları olup maatik hükümetinde yürütme karesinin dışında kalacaklarını biliyorlar. bu yüzden yeni hükümeti engellemek için aktif şekilde çalıştılar.

libya'nın geleceği, 17 şubat devrimi'ni yapanların elinde

bu bağlamda savaş uçaklarının bingazi'de devrimcilerin mevzilerini bombalaması sonrası daha da belirginleşen bir diğer önemli husus, libya'da halen siyasi oyunun tüm taraflarına eşit mesafede duran milli bir ordunun yokluğudur. ordu sadece silahlanma, askeri rütbeler ve teşkilatlar dahilinde yer alan biçimlerden ibaret değildir. ordu, esasen, başta siyasetten kaçınmak veya taraflardan birinin arkasında durmamak olmak üzere, bir nesnel düşünceler paketidir. genelkurmay başkanlığı yahut savunma bakanlığı'na bağlı olan orduda yer alan hali hazırdaki teşkilatların çoğunluğu, merkezi yönetime veya siyasi iradeye boyun eğmeyen silahlı milislerdir.

söz gelimi, komutanı general venis buhamade tarafından hafter'in saygınlık operasyonu'na katıldığını açıklanan savaik güçlerinin (askerleri ve müntesiplerinin çoğunluğunun olumsuz davranışları sebebiyle) bingazi'de halk tabanı bulunmuyor. bingazi'nin saygın semtlerinde, savaik karşıtı gösteriler yapıldı; savaik milisleri temerküz ettikleri noktalardan çıkarıldılar.

söz konusu halk gösterileri, herhangi bir siyasi veya askeri güç aleyhine yapılmış gösteriler olarak görülemez. general buhamade'nin kendisi de birçok vesileylei savaik güçleri üzerinde kontrol sağlayamadığı ve askerlerinin subaylara bağlılık gösterme noktasındaki bölünmüşlüğü itiraf etti.

abd ve avrupa birliği (ab), mısır'ın fiili cumhurbaşkanı mareşal abdulfettah sisi'nin, ülkesinin ekonomik tıkanıklığının çözümü için libya petrolünü kullanabileceğinden endişeleniyor. bu nedenle mısır güçlerinin libya'ya müdahalesinin uzak ihtimal olduğuna işaret etmek burada önemli.

17 mart 2014 günü amerikan deniz kuvvetleri, başkan barack obama'nın doğrudan talimatı üzerine, libya petrolünü taşıyan morning glory adlı petrol tankerini durdurmuştu. iki gün sonra birleşmiş milletler güvenlik konseyi, libya petrolünün yasa dışı yollarla ihraç edilmesini kınayan amerikan tasarısını, daimi üylerinin oybirliğiyle kabul etmişti. ab, rus doğalgazının ukrayna üzerinden avrupa'ya ihracatının durdurulması olasılığının ortaya çıktığı bir ortamda, libya petrolü ve doğalgazı ihracatının tehdit edilmesine izin vermez.

şimdi devrimcilere düşen, libya'nın büyük kentlerinde ve esasen bingazi, trablus ve ülkenin güneyinde güvenliği sağlama sorumluluğunu üstelenerek hem kendilerine hem de 17 şubat devrimi'ne kucak açan halkçı bir ortam yaratmaktır. şayet güvenliği sağlamakta ve devam eden suikastları sonlandırmakta başarıya ulaşırlarsa, halk desteğini arkalarına alırlar. devrimi, bölgesel ve yerel güçlerin desteklediği karşı devrimlerden koruma noktasında büyük bir ivme kazanırlar.

güvenliğin sağlanması, karşı devrim güçlerinin ayakları altındaki halıyı çekebilir ve onları tüm çıplaklığıyla libya kamuoyunun gözleri önüne serebilir. akabinde parlamento seçimlerinin yapılması ve anayasa taslağının referanduma götürülmesiyle siyasal sürecin işlemesine izin verilerek ileriye doğru adım atılabilir.

siyasal süreç, iktidarın barışçıl şekilde el değiştirmesi, iç savaşın engellenmesi ve devletin kaynaklarının boşaltılmasının önünün kesilmesinin tek ve en ideal alternatifidir.

hişam abdulhamid abdulati şelevi, libyalı yazar ve araştırmacıdır. 1995 yılında bingazi üniversitesi hukuk fakültesi'nden mezun olan şelevi, 1998'den beri özel bir emlak bankasında hukuk danışmanı olarak görev yapıyor.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.