"yolun aşağısına doğru yürürken cep telefonuyla konuşuyordum. motosikletli bir adam yanıma yaklaştı ve telefonumu kaptı. arkasından koştum ama yakalayamadım. büyük ihtimalle beni takip ediyordu."

brezilya’nın güneyinde são paulo şehrinde yaşayan bir vatandaş cep telefonunun çalınmasını wikicrimes adlı internet sitesi üzerinden bu şekilde anlatıyor. polisin yeterli olmadığını düşünen vatandaşlar suçları doğrudan bu internet sitesi aracılığıyla ihbar ediyor.

brezilya’nın kullandığı bu sitenin benzerleri venezuela, panama, arjantin ve şili’de de kullanılıyor. bu internet siteleri vatandaşların isim belirtmeden hangi bölgede ne tür suçların işlendiğini bildirmelerine olanak sağlıyor. böylelikle suç oranının yüksek olduğu en tehlikeli bölgeler belirleniyor ve vatandaşlar tehlikelere karşı hazırlıklı olurken güvenlik sağlanmış oluyor.

inter-american insan hakları komisyonu’nun vatandaş güvenliği ve insan hakları raporuna göre, 2010 yılının başlarında latin amerika, dünyada cinayet suçlarının en fazla işlendiği bölgeydi. bu oran 100.000 kişinin yüzde 25,6’sına denk gelmekteydi. cinayet kurbanlarının arasında çoğunlukla 15 ile 29 yaş grubundaki gençler bulunmaktaydı. bu yaş grubunda ise oranlar her 100.000 kişinin yüzde 68,9’u şeklindeydi.

wikicrimes’ı kuran sistem mühendisi vasco furtado, suç haritasının amacının polis merkezlerinde bulunan yetersiz resmi suç raporlarına katkıda bulunmak ve suçla mücadeleye rehber niteliğinde politikalar geliştirmek olduğunu belirtti.

vasco furtado, “günümüzde sık sık kapkaç olaylarıyla karşılaşıyoruz. ancak hiç kimse bu olayları polise bildirmiyor, çünkü vatandaş polisin hiçbir şey yapmayacağını düşünüyor. brezilya’da suç mağdurları ile ilgili yapılan bir araştırma, yoğun nüfuslu bölgelerde suçlar yüzde 60’a kadar eksik oranda ihbar edilebiliyor” şeklinde bir açıklamada bulunuyor.

esas olarak brezilya’da kullanılmasına karşın, wikicrimes’a tüm dünyadan suç ihbarı yapılıyor.

venezuela’da ise, suç kayıtları haritasına victeams ve quieropaz internet sitelerinden erişim sağlanabiliyor.

victeams sitesi venezuela’da, özellikle başkent karakas’ta artan silahlı soygun, kaçırılma ve cinayet olaylarının sonucunda 2009 yılında kuruldu. meksika’nın kamu güvenliği ve ceza adaleti vatandaş konseyi’nin bir araştırmasına göre karakas, meksika’da bulunan ciudad juárez’den sonra latin amerika’da en tehlikeli ikinci şehir olarak değerlendiriliyor.

el universal gazetesi meksiko şehri’nin çevrimiçi suç haritasını çıkarırken, arjantinli iş adamı ve merkez sağ meclis üyesi francisco de narváez ise buenos aires için “tehlikeli bölgeler haritası” oluşumuna maddi katkıda bulundu.

suç haritalarının oluşturulduğu bu sitelere şili ve panama da eklendi. şili’nin suç haritası resmi suç raporlarını ve vatandaşlardan gelen çevrimiçi ihbarları ayrı ayrı grupluyor. bir grup gazeteci ve sivil toplum örgütleri tarafından oluşturulan mi panamá transparente (şeffaf panamam) ise dolandırıcılık ve yolsuzlukları da haritaya dahil ederek kapsamlı bir bilgi sunuyor.

bilişim teknolojileri alanında pazar araştırmaları yürüten tendencias digitales firmasının danışmanı ángel méndez, resmi istatistiklerin eksikliğinden dolayı venezuela’da suç probleminin daha da kötüye gittiğini belirtiyor.

méndez, “venezuela, latin amerika ülkelerinin arasında şiddet oranlarının en yüksek olduğu ülkelerden. ne yazık ki bu şiddeti gözlemleyebilmemiz için hiçbir resmi istatistik bulunmamakta. morglarda yapılan sayım doğrultusunda medya her pazartesi ölüm haberlerini yayınlıyor. ancak suçları içeren mevcut bir veri tabanı yok” şeklinde belirtiyor.

değişim elçisi vatandaşlar

victeams bu çevrimiçi haritaları, birleşmiş milletler binyıl kalkınma hedefleri’ne (bkm) ulaşma konusunda faydası dokunacak araçlar olarak değerlendiriyor. 2000 yılında birçok hedefin ortaya konduğu ve uluslararası toplumun benimsediği binyıl kalkınma hedefleri, 2015 yılına kadar fakirliği ortadan kaldırmanın yanı sıra çevre kirliliği, eşitsizlik, açlık, hastalık ve ölüm oranlarını büyük ölçüde düşürmeyi hedefliyor.

internet sitesinin yönetiminden sorumlu olan bu ekip uluslararası bir seminere katıldı. bm ekonomik ve sosyal konseyi ve ispanya’nın özerk bölgesi katalonya tarafından düzenlenen “binyıl kalkınma hedefleri’ni gerçekleştirebilmek için halkı kalkınma yönetimi ve kamu yönetişimine dahil etme”ye ilişkin olan bu seminer 2010 yılının haziran ayında barselona’da gerçekleştirildi.

bu toplantının sonunda “milenyum kalkınma hedeflerini gerçekleştirmede kamu hizmetinin önemli rolü”nün belirtildiği barselona bildirgesi yayımlandı. bildirgede,  bkm’ye ulaşmada halk katılımının süreci hızlandıracağının göz önünde bulundurulmasına değinildi. bunun yanı sıra sosyal problemlerle başa çıkarken proaktif davranılması ve hükümetlerin halkla birlikte hareket etmesi gerektiği de bildirgede yer aldı.

latin amerika ülkelerinde internet erişiminin genişletilmesi, suç haritası ve buna benzer araçların geliştirilmesi için oldukça önemli. hükümetler ve bölgede bulunan sivil toplum örgütleri toplumun düşük gelirli kesiminin bilgi ve bilişim teknolojilerine düşük maliyetlerle erişim sağlamasına olanak tanıyorlar.

brezilya hükümetinin “katılım için bilgisayar” adlı hükümet programı ve venezuela’da bilgisayar kurslarının düzenlendiği “bilgi merkezleri” bu olanaklardan bazıları.

suç haritaları ve verilerin güvenirliliği

eksik ya da hatalı suç bildirimleri, düzenlenen suç haritaları veya diğer çevrimiçi araçların yeterliliğine gölge düşürebilir.

furtado, “biz wikicrimes olarak asılsız ihbar konusunda hassas bir tutum sergiliyoruz. sisteme iletilen bilgilerin güvenirliliğini arttırmak kullanıcılara bağlı. internet sitesinde yer alan bildirilerin daha güvenilir olabilmesi amacıyla linkler video, gazete, fotoğraf veya diğer belgelerle desteklenebilir” diyor.

interaktif suç haritalarında belirtilen vakalar vatandaşların iyi niyetine bağlı, ancak kesinlikle devlet kurumlarıyla işbirliği yapılmalı.

furtado, “yetkililer, wikicrimes sitesini kendilerine yakın görmüyorlar, zira bu site mevcut durumdan farklı bir şey söylüyor. yetkililer toplumun baskısından çekiniyorlar” diye belirtiyor.

sosyal ağ oluşturma ve sosyal sermaye konusunda uzman olan iria puyosa gibi akademisyenler, “latin amerika’da işlenen şiddet suçlarına ilişkin problemler çevrimiçi haritalar ile bir çözüme ulaşamaz. zira etki alanları kısıtlı olan bu haritalar, sadece bilgi eksikliği olduğunda veya bilinmeyeni açıklığa kavuşturmak gerektiğinde işe yarayabilir” şeklinde bir açıklamada bulunuyor.

sosyal ağların etkisi

internet dünyası ile cep telefonu gibi diğer iletişim teknolojileri arasındaki ilişki çevrimiçi suç bildiriminde işe yarıyor. tendencias digitales’in verdiği bilgiye göre venezuela gibi ülkelerde internet erişiminin yüzde 27si cep telefonlarından sağlanıyor. ayrıca çok sayıda insan suç ya da trafik durumu ile ilgili bildirimleri twitter aracılığıyla akıllı telefonlarından yapıyorlar.

aslında sosyal medya bilgi kaynağı olan socialtimes’a göre latin amerika, facebook ve twitter gibi sosyal ağların kullanımında kuzey amerika’nın ardından en aktif olan ikinci bölge durumunda.

tendencias digitales tarafından yapılan web 2.0 sıralamasında latin amerika’da şili, brezilya ve venezuela sosyal medyadan faydalanan ilk üç ülke oldu.

méndez araştırma sonuçlarını, “biz, insanların söyledikleri ve paylaştıklarıyla daha çok ilgiliyiz. örneğin, facebook kullanımını nüfus yüzdesine göre hesaplıyoruz. facebook kullanımı dünya çapında yüzde 20 iken latin amerika’da yüzde 26’ya ulaşıyor. aynı hesaplamayı twitter için de yapacak olursak, latin amerika ülkelerinde ve diğer dünya ülkelerinde kullanım oranı yüzde 3 iken venezuela’da bu oran yüzde 8’e ulaşıyor” sözleri ile ifade ediyor.

@sinviolenciamx (şiddetten uzak meksika) gibi twitter hesapları suç bölgelerine ve trafik durumuna ilişkin bilgi alışverişi sağlayan kullanıcı ağlarının gelişimine katkıda bulunuyor.

ancak puyosa, akıllı telefonlar ve sosyal ağlar aracılığıyla yapılan her ihbarın “gerçekliği kanıtlanmış” suç olarak algılanmaması gerektiğini belirtiyor.

puyosa, “hukuki yaptırımı olan geçerli bir ihbar resmi olarak polise yapılmalıdır. suç mağdurları facebook ve twitter aracılığıyla duygularını paylaşabilirler, ancak bu sosyal paylaşım ağları suç ihbarlarının doğru adresi değil” diyerek sözlerini sonlandırıyor.

bu makalenin bir nüshası daha önce inter press service haber ajansında yayınlandı.

josé domingo’yu twitter’dan takip edin @jdguariglia